KOŚCIOŁY DREWNIANE ZIEMI KLUCZBORSKIEJ I OLESKIEJ Materiały zebrali i opracowali uczniowie klasy o kierunku technik obsługi turystycznej w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Marii Skłodowskiej-Curie w Kluczborku oraz uczniowie kierunku technik hotelarstwa w Zespole Szkół Ekonomicznych i Ogólnokształcących im. Mikołaja Kopernika w Oleśnie. Wspierali ich seniorzy z Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów w Kluczborku i Oleśnie. Publikacja powstała w ramach projektu „Dojrzały – aktywny, młody – sprawny”, realizowanego przez Kluczborsko-Oleską Lokalną Organizację Turystyczną na terenie powiatów kluczborskiego i oleskiego i współfinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich. Praca pod redakcją dr Marii Śmigielskiej Wydawca: Kluczborska Lokalna Organizacja Turystyczna, 46-200 Kluczbork, ul. Katowicka 1, pok. 410 tel. 77 418 52 18 wew. 154 e-mail: [email protected] www.kolot.republika.pl, www.e-kolot.pl Projekt, skład, druk: Studio Reklamy AGENDA ISBN 978-83-926926-0-7 Bąków 2 3 Biskupice Miejscowość położona w pobliżu Kluczborka Niewielka wieś położona nieopodal Byczyny, nad rzeką Stobrawą liczy ok. 900 mieszkańców. zamieszkiwana przez ok. 640 mieszkańców. Pierwsza zachowana informacja o Bąkowie po- Nazwa pochodzi od osoby „Biskup” lub osady chodzi z 1258 roku. W średniowieczu wioska będącej dawną własnością biskupa. Osada należała do znanej rodziny von Frankenberg, istniała prawdopodobnie już w XI w. Pierwsza od połowy XVI w. do rodziny von Stertz. Ma- wzmianka w dokumentach pojawiła się jed- jątek dzierżyły także rodziny von Seydlitz i von nak dopiero w 1393 roku. Do końca XV w. Bi- POWIAT KLUCZBORSKI POWIAT Salisch. W 1792 roku Anna Eleonora Amalia skupice wchodziły prawdopodobnie w skład KLUCZBORSKI POWIAT z domu von Posadowska wniosła w posagu dóbr kościelnych. Na początku XVI w. pierw- Bąków swojemu mężowi hrabiemu Ernestowi szym świeckim właścicielem wsi został Piotr Filipowi von Bethusy-Huc z Saksonii. W 1799 von Pritzelwitz, który odsprzedał Biskupice ro- roku nowy właściciel uczynił z miejscowości Kościół pw. Wniebowzięcia Kościół pw. Świętego dzinie Heidebrandów. W 1567 roku Zygmunt główną rezydencję swej rodziny. W rękach von Heidebrand zbudował we wsi drewniany jego potomków majątek ten pozostał do 1943 Najświętszej Maryi Panny Jana Chrzciciela kościół, a majątek wsi był w posiadaniu tej roku. Kościół katolicki Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Pan- Kościół pw. Świętego Jana Chrzciciela, wyznania rzym- rodziny aż do 1714 roku. Później dobra bisku- ny jest jednym z najstarszych tego typu zabytków na Zie- skokatolickiego, wzniesiony został w 1626 roku z funda- pickie należały do Karola von Pelchrzima, a na- WARTO zobaczyć: mi Kluczborskiej. Zbudowany na przełomie XV i XVI w. cji Zygmunta von Heydebrandt i Jerzego von Pritzelwitz, stępnie na krótko powróciły do Pritzelwitzów. drewniany kościół pw. Wniebowzięcia NMP, W 1550 roku, przejęty i przebudowany przez protestan- przez budowniczego-cieślę Hansa Hasę, jako kościół pro- Od końca XVIII w. majątkiem zarządzał Jerzy tów. W 1945 roku świątynia ponownie stała się kościołem testancki. Wnętrze kościoła zostało w znacznym stopniu Ośrodek Turystyczno-Wypoczynkowy (basen von Paczensky. On postanowił urządzić tu katolickim. W 1614 roku zakupiono do świątyni dzwon, zmienione. W formie oryginalnej przetrwał do lat 70. XX swoją rezydencję i w 1800 roku wybudował kąpielowy, zalew ze sprzętem pływającym, te- odlany przez Jakuba Goetz we Wrocławiu, który w czasie wieku, kiedy to proboszcz przeprowadził bez wiedzy reny rekreacyjno-sportowe, park linowy, pole II wojny światowej odstawiono do hamburskiej składnicy i pozwolenia wiele zmian oraz liczne przebudowy wraz pałac dworski. Rodzina Paczeńskich wyzbyła paintballowe), pałac z połowy XIX w. otoczony dzwonów. Obecnie znajduje się w ewangelickim kościele z likwidacją cmentarza niemieckiego wokół kościoła oraz się Biskupic w 1872 roku na rzecz Karla von parkiem. w Fuldzie (Niemcy). budową dzwonnicy na jego terenie. Z wnętrza kościoła Jordana. Jordanowie byli właścicielami wsi aż Budowla późnogotycka, orientowana, o konstrukcji zrę- usunięto wtedy ambonę, chrzcielnicę oraz krzyże do dro- do 1945 roku. bowej, na podmurowaniu ceglanym oszalowanym deska- gi krzyżowej. Kościół otrzymał drewnianą podłogę, ściany Noclegi: mi. Wieża konstrukcji szkieletowo-słupowej. obito boazerią, wymieniono zabytkowe ławki, przeprowa- • Ośrodek Turystyczno-Wypoczynkowy WARTO zobaczyć: W kościele warto zwrócić uwagę na: dzono także remont organów. Wszystko to spowodowało tel. 77 418 05 86 (czynny od 1.05. do 30.09.) utratę charakteru świątyni. W latach 90. XX wieku prze- drewniany kościół św. Jana Chrzciciela, klasy- – ołtarz główny – najstarszy na Śląsku tryptyk gotycki cystyczny pałac dworski Dwór „Zacisze”, cmen- • Gościniec Staropolski, ul. Gliwicka 78 z 1370 roku (wysokość 2,97 m). Wykonany jako ołtarz prowadzono marmoryzację drewnianego ołtarza, w po- tarz żydowski, Polsko-Czeskie Centrum Szko- tel. 77 418 11 48 maryjny, należy do kręgu Madonn na Lwie. Przeniesio- czątkach XXI wieku wymieniono okna, oświetlenie, odno- no do Bąkowa najprawdopodobniej z kościoła mino- wiono 14 obrazów przedstawiających drogę krzyżową. lenia Rycerstwa – replikę średniowiecznego rytów w Opolu po sekularyzacji zakonu (1810). Ołtarz Konstrukcja kościoła zrębowa. Wieża o konstrukcji szkieleto- grodu rycerskiego. rzeźbiony, z polichromowanymi skrzydłami, a część wej, niezależnej od ścian nawy. Bryła kościoła zwarta. Dachy środkowa – trójdzielna. Pośrodku widnieje scena koro- z wyraźnym okapem, kryte gontem. Niektóre partie ścian usta- wione na podmurówce z cegły i kamienia łamanego. Pierwot- Noclegi: nacji Matki Bożej, zwieńczona ażurowym baldachimem • Dwór „Zacisze”, Biskupice 49, tel. 77 414 68 62 z dwoma muzykującymi aniołami, poniżej – kwatera nie okna pojedyncze, krosnowe, obecnie skrzynkowe. z obrazem Ostatniej Wieczerzy malowana na desce W kościele warto zwrócić uwagę na: • Polsko-Czeskie Centrum Szkolenia Rycerstwa z kartuszami herbowymi rodziny v. Seidlitz i v. Stertz, – krzyż na belce tęczowej z XVII wieku oraz napisy doty- – Gród Rycerski, Biskupice 58, tel. 602 613 386 pod nią fryz gotycki z okrągłymi medalionami, w któ- czące budowy kościoła; rych umieszczono symbole cnót: pelikany i walczący – ołtarz główny z I połowy XVIII wieku. Wykonany lew. W środkowej części po bokach umieszczono dwu- z drewna lipowego. W centrum znajduje się obraz nastu apostołów, a na skrzydłach – malowane postacie „Chrystus wśród dzieci”; świętych niewiast. Na lewym skrzydle święte: Cecylia – figurę Mojżesza oraz Świętego Jana Chrzciciela; i dwie męczennice Rozalia i Angela z Foligno, Urszula, – mensę ołtarzową, czyli płytę stanowiącą blat ołtarza. Helena, Weronika i niewiasta z mieczem, na prawym Jest ona w kształcie skrzyni z obrazem olejnym „Ostat- skrzydle święte: Katarzyna, Dorota, Małgorzata, Barba- nia wieczerza”; ra, Agnieszka, Apolonia, Jadwiga, Elżbieta i Magdalena, na odwrocie ornament z wici roślinnej z XVII wieku; – organy z oryginalnym mechanizmem miechów klino- wych, wiatrownice klapowo-zasuwkowe, traktura kla- – polichromie ścienne z XVI w. ze scenami Zwiastowania, wiszowo-rejestrowa, mechaniczna; Wniebowstąpienia i Zesłania Ducha Świętego; – ambonę późnorenesansową z połowy XVII wieku; – barokową ambonę (XVIII w.); – chrzcielnicę, również późnorenesansową z połowy XVII – drewniane epitafia Elżbiety von Frankenberg z malo- wieku, w formie wielobocznego kielicha; widłem wotywnym, na którym widnieje polski napis z 1676 roku. – na ścianach empor są epitafia Gotlieba Dalibora oraz Go- tlieba Bannascha. A na ścianach nawy – epitafia Aleksan- dra von Pritzelwitza i Hansa Abrahama von Pritzelwitza; – skarbonkę drewnianą z okuciami z 1784 roku. Brzezinki 4 5 Chocianowice Niewielka miejscowość położona ok. 3 km od Jedna z większych wsi Gminy Lasowice Wiel- Wołczyna przy drodze do Skałąg. Zamieszkuje kie, otoczona lasami, położona w pobliżu rze- ją ok. 380 mieszkańców. ki Stobrawy, liczy ok. 1130 mieszkańców. Po raz pierwszy wzmiankowana w aktach z XIII WARTO zobaczyć: w., powiązanych z osiedleniem się na Śląsku drewniany kościół Narodzenia NMP, zespół bractwem szpitalnym, które w późniejszym dworski z pierwszej połowy XIX w. wraz z par- okresie przekształcone zostało w Zakon Krzy- POWIAT KLUCZBORSKI POWIAT kiem. żaków z Czerwoną Gwiazdą. Z dokumentów KLUCZBORSKI POWIAT z 2 listopada 1252 roku wynika, że w posiada- niu zakonu znajdowały się duże posiadłości w okolicy Kluczborka i Wrocławia. Dzięki chęci niesienia pomocy i wstawianiu się za chorymi Kościół pw. Narodzenia Kościół pw. Narodzenia i biednymi rycerze zyskali uznanie arystokracji Najświętszej Maryi Panny Najświętszej Maryi Panny i książąt, którzy ofiarowali zakonowi wiele ma- jątku, m.in. wieś Chocianowice. Drewniany kościół zbudowany przez ewangelików ok. Kościół parafialny w Chocianowicach wzmiankowany 1550 roku. Rozbudowany w 1693 roku, od 1945 roku – w 1376 roku w rejestrze kościołów parafialnych. Niektóre katolicki. W otoczeniu świątyni cmentarz z zachowanym źródła podają, że kościół wybudowano już w 1236 roku na WARTO zobaczyć: drewnianym ogrodzeniem z XVIII w., z dwiema bramka- koszt klasztoru St. Matthiae z Wrocławia. Świątynia spłonęła drewniany kościół Narodzenia NMP, kuźnię ko- mi: jedną od zachodu z 1753 roku, drugą, dwuprzejazdo- podczas wojen husyckich w XV wieku. Obecny kościół, walstwa artystycznego Jana i Rajmunda Turków. wą od wschodu z 1754 roku. cały z drewna, wybudowano dopiero kilkaset lat później – Świątynię charakteryzuje malownicza bryła i konstrukcja