P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz MALECHOWO (47) Warszawa 2009 Autorzy: ŁUKASZ HABA*, JÓZEF KOWALIK*, ALEKSANDRA SZLAGOWSKA-SZCZ ĘŚ NIAK*, ANNA PASIECZNA**, PAWEŁ KWECKO**, HANNA TOMASSI-MORAWIEC**, ANNA W ĄSOWICZ***, JERZY KRÓL*** Główny koordynator MG śP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA** Redaktor regionalny planszy A: ALBIN ZDANOWSKI** Redaktor regionalny planszy B: ANNA GABRY Ś-GODLEWSKA** Redaktor tekstu: PRZEMYSŁAW KARCZ* *– Przedsi ębiorstwo Geologiczne sp. z o.o., ul. Hauke Bosaka 3A, 25-214 Kielce **– Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ***– Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa15, 50-056 Wrocław ISBN ………………. Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp Ł. Haba................................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Ł. Haba...................................................... 3 III. Budowa geologiczna Ł. Haba ........................................................................................... 5 IV. Zło Ŝa kopalin Ł. Haba....................................................................................................... 9 1. Kreda jeziorna .......................................................................................................... 9 2. Piaski...................................................................................................................... 11 3. Piaski szklarskie..................................................................................................... 12 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin Ł. Haba.................................................................... 13 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin Ł. Haba............................................... 14 VII. Warunki wodne ............................................................................................................... 17 1. Wody powierzchniowe A. Szlagowska-Szcz ęś niak, Ł. Haba ................................. 17 2. Wody podziemne A. Szlagowska-Szcz ęś niak ......................................................... 19 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 21 1. Gleby A. Pasieczna, P. Kwecko ............................................................................. 21 2. Pierwiastki promieniotwórcze H. Tomassi-Morawiec ........................................... 24 IX. Składowanie odpadów A. W ąsowicz, J. Król .................................................................. 26 X. Warunki podło Ŝa budowlanego A. Szlagowska-Szcz ęś niak ............................................ 34 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu A. Szlagowska-Szcz ęś niak , Ł. Haba.............................. 34 XII. Zabytki kultury Ł. Haba.................................................................................................. 41 XIII. Podsumowanie Ł. Haba .................................................................................................. 42 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 44 I. Wst ęp Arkusz Malechowo (47) Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000, wykonany został w Przedsi ębiorstwie Geologicznym sp. z o. o. w Kielcach zgodnie z obowi ązuj ącą „In- strukcj ę opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (Instrukcja ..., 2005). Opracowanie sporz ądzono na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie współ- rz ędnych 1942 . Przy jej opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne zamieszczone na arkuszu Malechowo Mapy geologiczno – gospodarczej Polski (MGGP) w skali 1:50 000 wy- konanej w roku 2003 w Zakładzie Geologii Stosowanej GEOSPEC – Katowice (Heliasz i in., 2003). Mapa geo środowiskowa zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach informacyj- nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (geochemia środowiska i składowanie odpadów), warunki podło- Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Materiały potrzebne do wykonania mapy zebrano w Urzędzie Wojewódzkim w Szcze- cinie (Delegatura w Koszalinie), Wojewódzkim Oddziale Słu Ŝby Ochrony Zabytków w Szczecinie (Delegatura w Koszalinie), Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Szczecinie (Delegatura w Koszalinie), Urz ędu Powiatowego w Koszalinie, Sławnie i Słup- sku, w urz ędach gmin oraz u u Ŝytkowników złó Ŝ. Ponadto korzystano równie Ŝ z danych sys- temu MIDAS i Banku HYDRO oraz danych Centralnego Archiwum Geologicznego w War- szawie. Zebrane informacje uzupełniono i zweryfikowano podczas przeprowadzonego we wrześniu zwiadu terenowego. Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opraco- wanych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Malechowo ograniczony jest południkami 16°30’ i 16°45’ długo ści geo- graficznej wschodniej i równole Ŝnikami 54°10’ i 54°20’ szeroko ści geograficznej północnej. Przewa Ŝaj ąca cz ęść arkusza znajduje si ę w województwie zachodniopomorskim i obej- muje poło Ŝon ą w centralnej cz ęś ci arkusza prawie cał ą gmin ę Malechowo, fragmenty gmin Darłowo i Słowno nale Ŝą ce do powiatu sławie ńskiego, oraz cz ęś ciowo gminy Sianów i Pola- nów powiatu koszali ńskiego. Południowo-wschodni fragment arkusza poło Ŝony jest w woje- wództwie pomorskim w gminie K ępice nale Ŝą cej do powiatu słupskiego. 3 ń a e op Postomino i K k . c J y łt a Wieprza B e Stary rz o Kraków 1 M 4 . 3 Stary 1 Sławsko 3 Jarosław o ow uk B J. 313. 43 G rab Malechowo owa W ie p r z a J.Ł ętowskie J.Lubiatowo 314. 46 J.Nicemino Garbno 313. 42 J.Rosnowskie 314. 47 314. 45 J.Bobiecino Wlk J. śydowskie J.Kamie ń 0 5 10 15 20 25 km 1 2 Fig. 1. PołoFig.Ŝ 1.enie Poło arkuszaŜenie Melechowo arkusza Malechowo na tle jednostek na tle fizyczno-ge jednostekograficznych fizycznogeo wggraficznych J. Kondrackiego (2000) wg J. Kondrackiego (2002) 1 - Granica podprowincji, 2 - Granica mezoregionu Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski (31) Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie (313) Makroregion: Pobrze Ŝe Koszali ńskie (313.4) Mezoregiony: Wybrze Ŝe Słowi ńskie (313.41), Równina Białogardzka (313.42) Równina Słupska (313.43), Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie (314) Makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie (314.4) Mezoregion: Pojezierze Drawskie (314.45), Wysoczyzna Polanowska (314.46) Pojezierze Bytowskie (314.47) Według fizyczno-geograficznego podziału Polski Kondrackiego (2002) obszar arkusza poło Ŝony jest w obr ębie dwóch podprowincji – Pobrze Ŝa Południowobałtyckiego, makrore- gion Pobrze Ŝe Koszali ńskie, region Równina Słupska (cz ęść północna) i Pojezierza Połu- dniowobałtyckiego, makroregion Pojezierze Zachodniopomorskie, region Wysoczyzna Pola- nowska (cz ęść południowa). Na obszarze omawianego arkusza Równina Słupska charaktery- zuje si ę mało urozmaicon ą powierzchni ą, miejscami prawie płask ą, rozci ętą jedynie dolin ą rzeki Grabowej. Wzdłu Ŝ północnej granicy Wysoczyzny Polanowskiej przebiega ci ąg moren czołowych powstałych w czasie recesji fazy pomorskiej. 4 Arkusz Malechowo le Ŝy w strefie klimatu morskiego z silnym wpływem klimatu konty- nentalnego. Cechuj ą go ciepłe lata ( średnia temperatura lipca 16–17°C) i mro źne zimy ( śred- nia temperatura lutego -4°C). Istotny wpływ na klimat ma ukształtowanie terenu. Łagodniej- szy klimat jest w cz ęś ci północnej, a bardziej surowy w cz ęś ci południowej i południowo- wschodniej. Średnie roczne opady z wielolecia 1950–1994 wynosz ą 830 mm. Pokrywa śnie Ŝ- na zalega średnio 60–70 dni w roku. Na terenie arkusza dominuj ącymi dziedzinami gospodarki s ą rolnictwo, le śnictwo i tu- rystyka. Północno-zachodni ą cz ęść obszaru zajmuj ą pola uprawne. Wi ększo ść z nich nale Ŝy do Agencji Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa. Gleby wyst ępuj ące na terenie arkusza to głów- nie gleby brunatne kwa śne i bielicowe oraz torfowe. Wierzchowiny i lekko faliste obszary morenowe pokrywaj ą gleby autogeniczne. Najwi ększe ich powierzchnie zajmuj ą gleby glinia- ste. W obr ębie obszarów le śnych znaczne powierzchnie zajmuj ą gleby bielicowe. Natomiast w dolinie rzeki Grabowej i jej dopływów du Ŝą cz ęść powierzchni zajmuj ą gleby torfowe oraz mułowo – torfowe i murszowe. Na obrze Ŝach pradoliny Grabowej rozci ągaj ą si ę lasy miesza- ne oraz olsowe lasy bagienne zarz ądzane przez Nadle śnictwa Sławno (Obr ęb śukowo) i Po- lanów. Przez północno-zachodni ą cz ęść arkusza przebiega droga krajowa ze Szczecina do Gda ńska (projektowana droga szybkiego ruchu), a w cz ęś ci wschodniej znajduje si ę fragment drogi wojewódzkiej Sławno–Polanów–Bobolice. Przez teren gminy Malechowo przebiega sie ć gazoci ągowa wysokiego ci śnienia. III. Budowa geologiczna Budow ę geologiczn ą obszaru obj ętego arkuszem Malechowo przedstawiono na podsta- wie Mapy geologicznej Polski w skali 1:200 000, arkusz Koszalin (Butrymowicz i in., 1974a,b) oraz Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Malechowo (Polaczek, Otr ąbek, 2006), wraz z obja śnieniami obu map (Butrymowicz i in. 1975; Polaczek, Otr ąbek, 2005). Pod wzgl ędem geologicznym omawiany obszar le Ŝy w zasi ęgu trzech jednostek struktu- ralnych. Przewa Ŝaj ącą cz ęść arkusza Malechowo obejmuje synklinorium pomorskie, charak- teryzuj