VASIL TOLEVSKI • NA[ITE PRIJATELI G G izdava~: Vasil TOLEVSKI [email protected] G G Nacrt na korica: Bojan SIMOVSKI G G Podgotovka za pe~at: MAKFORM - Skopje G G Pe~at MAKSTEN GRAFIKA - Skopje G G Tira`: 300 primeroci CIP - Katalogizacija vo publikacija Nacionalna i univerzitetska biblioteka „Sv.Kliment Ohridski“ , Skopje 821.163.41.84(082) NA[ITE prijateli : aforisti~ari od Srbija, Crna Gora i Republika Srpska / sobral i prevel Vasil Tolevski, - Skopje: Tolevski V. 2007. - 204 str. ; 21 sm ; (Biblioteka Humor i satira) ISBN 978-9989-9813-4-0 COBISS.MK-ID 69590282 VASIL TOLEVSKI NA[ITE PRIJATELI G G AFORISTI^ARI OD SRBIJA, CRNA GORA I REPUBLIKA SRPSKA G G Skopje, 2007 VOVED ^itatelot koj ima namera da se zapoznae so najte{ki- ot, i sekako najatraktiven kni`even rod – aforizmot, }e se najde vo nedoumica kade i kako da go napravi toa! Fakt e deka aforizmot vo Makedonija go gubi zdivot, na smetka na „svetskite trendovi vo izdava{tvoto“, kade preku no} se afirmiraat novi naslovi, so silna marketing podr{ka. A ne taka odamna, do pred raspadot na Jugoslavija, aforizmot gi do`ivuva{e yvezdenite migovi kako bele`- nik na trofejnite gluposti vo op{testvoto. Lec, Laub, Vib... bea prepe~atuvani vo nekolku izdanija, a ~itatel- skata publika sekoga{ bara{e kniga pove}e. Gladta za humor i satira vo Makedonija ja zasituvaa Osten, Stu- dentski zbor, Mlad borec, Ekran... „Hihiriku” na Ivan Karadak vo Makedonskoto radio `are{e i pale{e na festivalite niz celata Jugoslavija i be{e najnagraduvana radio emisija vo toa vreme. Hu- morot i satirata bea razbirani krajno seriozno, bea ko- rektiv na vlasta, podbucnuva~i - na radost na narodot. Vo pregratkite na na{ite najtira`ni vesnici i spi- sanija, niknuvaa kako pe~urki posle do`d, aforizmite, humoreskite, epigramite, satiri~nite komentari. Avto- rite bea na slatki maki da tvorat, da objavuvaat i da gi slu{aat odglasite od efektot na nivnite tvorbi. Salonite na toga{nite kni`arnici, kioscite na dneven pe~at, bea preplaveni so izdanija i vesnici od dru gite republiki od toga{na Jugoslavija. Toa be{e {ansa ~itatelot da se zapoznava so produkcijata od drugite prostori, avtorite da gi sporedat trendovskite dvi`ewa G G 5 vo najomileniot ~itatelski `anr, pa i da go sporedat sopstveniot kvalitetot na tvorbite so delata na ostana- tite avtori. Na policite vo kni`arite gi baravme avtor- skite zbirki na aforizmi, a vo kioscite go baravme Je`, Je`ev humor, Seksi humor, Osmeh... Denes e sè poinaku. Klimata za tvorewe e izgubena, vo izdava~kiot o~aj na poleto na humorot i satirata. Sto`erot na makedon- skiot humor i satira, Osten, ne uspea da ja pobedi tranzi- cijata - padna na kolena. Go nema nitu Kiks vo Student- ski zbor. Vesnicite stanaa {krti za odvojuvawe prostor za humor i satira. Se natprevaruvaa koj }e plasira pocr- na vest, pozgoena afera, kogo }e go ocrnat... Se obidoa da mu ja zemat rabotata na humoristot, satiri~arot, mis- lej}i deka ismejuvaweto na nekoja sostojba ili li~nost e vrv na humorot i satirata. Vo celata ovaa tranziciona papazjanija se vklopija i aforisti~arite. Gi potisnaa svoite idei, se povlekoa, zamrea...gi snema. Prostorot za tvorewe im se namali, a i samite ne se ni obiduvaa da sozdadat klima za rabota. Se ~eka{e nekoj drug da go napravi seto toa. I neretko kako izgovor se afirmira{e tezata za - finansiska ne- pokrienost na nivniot trud. Ostana samo Hihiriku, kako pole za kulturno afirmirawe na avtorite i Strumi~ki- ot festival za erotski aforizam. Premalku – pa i od Makedonija da e! Tokmu vakvite karakteristiki na vremeto ja dadoa idejata da se zapo~ne so sozdavawe plodna po~va za povtor- no reaktivirawe na humorot i satirata. Za start, izbo- rot padna na aforizmot. Nekoga{nite prostori kako Srbija, Crna Gora i Republika Srpska go zasilija svoeto rabotewe na pole- to na aforistikata i satirata, kade se evropska velesi- la, gi iskoristija site dadeni {ansi, i sega na golemo G G 6 ~ekorat stabilno po vrvot na aforistikata. Vakvata probivnost e prosledena i so objavuvawe na avtorski knigi, enciklopedii i antologii na aforizmite. Se po- javuvaat sè pove}e elektronskite spisanija i sajtovi ot- voreni za sorabotka za site aforisti~ari i satiri~ari. Vo vakov nalet rastat i novi, mladi sili, kako idna za- mena za momentalno nezamenlivite. Mladite prodiraat i vo aforistikata i vo umot na narodot-~itatel. Posetenosta na sajtovi pridonese do nova sorabotka i zastapenost na na{ite avtori vo renomiranite edicii na Aforizmi i aforisti~ari, vo izdanie na izdava~kata ku}a Alma od Belgrad, objavuvawe aforizmi vo Etna (Srbija) i Nosorog (Republika Srpska). Vo izdanie na Alma za prv pat od raspadot na Jugoslavija, se pojavi dvojazi~nata zbirka na aforizmi Isuse, Lucifer ne vika od Vasil Tolevski. Nemerliva e `elbata na izdava~kite ku}i da go dobli`at makedonskiot aforizam do nivnata ~itatelska publika. Vo Aforizmi i aforisti~ari 7 se pojavuva Vasil Tolevski, a vo slednite tomovi }e se pojavat i Ivan Karadak, Darko Markovi}, Bo{ko Perinski, Risto Fil~evski, Pande Pet- rovski, Ivan Rusjakov... Nesebi~no i blagodarno od strana na izdava~kata ku}a Alma i po~ituvaniot \or|e Ota{evi}. Zatoa kako prireduva~i na ovoj zbornik od aforiz- mi na aforisti~ari od Srbija, Crna Gora i Republika Srpska, pravime obid na na{ata ~itatelska publika im gi predo~ime del od najdobrite aforisti~ari koi denes tvorat vo svoite sredini, so nivnite aforizmi. Celta e da ja dolovime atmosferata kaj drugite aforisti~ari kako i atraktivnosta na nivnite aforizmi pottiknata od aktuelnite slu~uvawa, nam dobro poznati. Plenuva niv- nata razigranost, mislovna dlabo~ina, a pred sè hrabrost da se ka`e ona {to go misli i posledniot gra|anin. Za `al, kako i kaj site vakvi proekti, ostana cela grupa na nezastapeni avtori. Sekako deka nivnite kva- G G 7 liteti se nesomneni, no faktorite koi go kreiraat vak- viot proekt se so ograni~uva~ka dimenzija. Se nadevame deka ovoj proekt }e pobudi interes kaj ~itatelskata pub- lika i kaj literaturnite meceni, so {to }e se sozdadat uslovi za nov proekt vo koj }e bidat zastapeni i ostana- tite aforisti~ari. Ovoj zbornik (ili kako sakate da go nare~eme) }e be{e nepotpoln i siroma{en, ako ne bea moite prijateli od nabele`anite Republiki. Golema blagodarnost za Veq- ko Rajkovi} od Crna Gora, koj sekojdnevno me snabduva- {e so izbor na aforizmi od negovite prijateli i kole- gi-aforisti~ari koi tvorat vo Crna Gora. Kapitalnata Antologija na crnogorskiot aforizam (prireduva~i - Martinovi}, Rajkovi}, Tof~evi}) naslovena kako Rijet- ke ~estice, be{e rasadnik na sodr`ajni i kvalitetni aforizmi kako i portalot Donstalens (www.donstalens.com)i nivnata Zona na satira kako izvor na PDF-knigi i afo- rizmi. Goran Kqai} i negoviot Nosorog (www.nosorog.sr.rs) mi ja dadoa logisti~kata podr{ka za Republika Srpska. Najgolem resurs za crpewe na materijali dobivav od Vesna Den~i} i \or|e Ota{evi} od Srbija. Vesna Den~i} so svojot elektronski vesnik Etna (www.etna.dencic.com) kako i CD-to Smev do bolka (50 broja na ~asopisot Etna), kako i nekolkute nejzini sajtovi posveteni na aforizmot, napravi vistinska revolucija vo neguvaweto i afirmiraweto na humorot a pred sèsatirata . Kapitalnite dela na \or|e Ota- {evi} i negovata ekipa vo Alma (www.alma.co.yu), bea isto taka eden ogromen izvor za crpewe materijali. Zbornicite Aforizmi i aforisti~ari (1-5 tom) kako i Enciklopedija na aforizmot (1-3 tom), mi dadoa na uvid pove}e od 30.000 aforizmi od avtori od site delovi na Balkanot. Sekako deka ova e samo po~etok, vo koj site }e po- mogneme za razvoj na makedonskiot humor i satira. Make- donsko elektronsko spisanie, Antologija na makedon- G G 8 skiot aforizam, Makedonski aforizmi i aforisti~ari, Makedonska humoreska, Makedonska satira ...se dela koi nabrgu }e gi vidat svetloto na denot. Da se strpime. Sila i znaewe imame, potrebna e drug vid na logistika, koja se nadevame deka }e ja dobieme. Mo`ebi }e se vozobnovi Osten, ili }e se pojavi drugo spisanie kade }e mo`eme da tvorime i objavuvame. Mo`ebi i dnevnite vesnici }e gi otvorat svoite stranici za humorot i satirata. Nedel- nikot Nedelno vreme ve}e go stori toa. A na ovie izdanija }e mu se pridru`at i Na{i pri- jateli 2, kako i Najdobro od najdobrite - izbor na najuba- vite aforizmi na Balkanot, so prestavuvawe na aforisti- ~arite od ostanatite balkanski prostori. Zo{to da ne, od makedonski avtor, i Antologija na balkanskiot aforizam. Aforizmot e kosmopolit – zo{to i nie aforisti~arite da ne bideme takvi. Avtorot G G 9 AFORISTI^ARI OD SRBIJA G G 10 ALEKSANDAR BAQAK (1954 – Crvenka) Lesno mu e na mal narod da dobiva koga sekoga{ se bori na svoj teren. @ivotot vo sloboda ne mo`e da se opi{e. Toa treba da se do`ivee. Ne be{e toa bratoubistvena vojna. Toga{ se u{te ne bevme bra}a. A na Crvenkapa sekoja ~est. Prva otide vo {uma. Na{eto delo e originalno. Ne li~i na ni{to. Pak dojdoa drugi vremiwa. Ba{ nemame sre}a. Svetloto minato ja zatemni slavata na idnite generacii. Neka sme siti od sè. Samo edna{ se `ivee. Se pla{am od toj ~ovek. I denes ni{to ne rabote{e. Ne vredi da im se dava hrana. Sè izeduvaat. Sozdadovme idealen sistem. Pove}e ne se mo`e{e. Koj nema izbor, ima izbori. ]e gi izbirame sè dodeka ne im stane zdodevno.