2 ESPECIAL EL CORREO GALLEGO DOMINGO 17 DE MAYO DE 2020 17 maio DÍA DAS LETRAS GALEGAS Álvaro Cunqueiro, don Paco del Riego e Carvalho Calero, Tarxeta de socio do Seminario de Estudos Galegos [28 do Xuntanza fundacional da editorial Galaxia no Hotel Com- no ano 1930. Foto: Biblioteca Virtual Galega da UDC outono do ano 1931]. Foto: Biblioteca Virtual Galega da UDC postela, no ano 1950. Foto: Biblioteca Virtual Galega da UDC DOMINGO 17 DE MAYO DE 2020 EL CORREO GALLEGO ESPECIAL 3 4 ESPECIAL EL CORREO GALLEGO DOMINGO 17 DE MAYO DE 2020 17 maio DÍA DAS LETRAS GALEGAS Ricardo Carballo (Carvalho) Calero mitiu desenvolver unha intensa ac- tividade como orador e publicista Ricardo ata o seu pasamento (1980-1990). Carballo Calero (Ferrol, 1910 – Santiago de Compostela, 1990) é Os sucesivos treitos da súa bio- unha das figuras máis importantes grafía corresponden de xeito apro- da cultura galega do século XX, en ximado coas catro etapas da súa fe- especial pola súa contribución ao cunda traxectoria intelectual: anos estudo da literatura galega, polo de formación, compromiso gale- maxisterio que exerceu como pri- guista e revelación como poeta (ata meiro profesor e catedrático uni- 1936), tempos de guerra, de prisión versitario de Lingüística e e de represión (ata 1950), dedica- Literatura Galega e pola influencia ción intensa á historia e a crítica da que atinxiron as súas ideas sobre o literatura galega (ata 1980), aten- idioma galego. Unha traxectoria ción prioritaria aos problemas da tan rica e intensa non é doada de re- lingua e desenvolvemento da súa sumir nos límites dunha aproxima- proposta reintegracionista (ata ción necesariamente sintética co- 1990). Obviamente, as distintas fa- ma a presente, polo que quedarán cetas da súa personalidade e as dife- fóra aspectos merecentes de aten- rentes dimensións da súa carreira ción e matices de relevo. Ao final intelectual entrecrúzanse e solá- desta achega ofrecerase unha bi- panse en cada etapa da súa traxec- bliografía selectiva, ordenada por toria: o seu afán de estudoso e críti- xéneros e, dentro de cada apartado, Pola esquerda, Fernández del Riego, Carvalho Calero e García Sabell no ano 1963. Foto: RAG co literario espreita xa na primeira por secuencia cronolóxica. etapa da súa vida e non cederá ata o 1926), b) xuventude estudantil en 1950), d) madureza, cunha primei- Compostela (1965) e, sobre todo, ocaso, mentres que o seu labor crea- Para simplificar unha presenta- Compostela (1926-1932) e inicia- ra etapa centrada no colexio Fingoi cando gaña a cadeira universitaria tivo —primeiro e sempre como poe- ción esquemática, a súa traxectoria ción á vida adulta en Ferrol (1932- de Lugo (1950-1960), seguida dun de Lingüística e Literatura Galega ta, despois tamén como narrador e vital pode dividirse en cinco tra- 1936), c) o tempo das tribulacións, período de plenitude (1960-1980), (1972), cidade esta que se tornaría autor teatral—foi incesante; as súas mos, de duración desigual: a) infan- marcado polo trauma da guerra e que atinxe o seu clímax tras o seu en residencia definitiva despois da incursións lingüísticas cia e adolescencia en Ferrol (1910- as represalias da posguerra (1936- establecemento como profesor en súa xubilación oficial, e) que lle per- Pasa a páx. seguinte DOMINGO 17 DE MAYO DE 2020 EL CORREO GALLEGO ESPECIAL 5 17 maio DÍA DAS LETRAS GALEGAS Ven de páx. anterior ha entrega incondicional e sacrifi- Universidade e no proceso de re- prendeu a fin da contenda (1939). exilio interior, presidido por Otero aparecen ao comezo vencelladas cada ás tarefas que asumiu permi- dacción do Estatuto de Autonomía Apresado polas forzas franquistas e Pedrayo e capitaneado por Ramón aos seus estudos literarios, despois tíronlle desenvolver unha ampla e para Galicia (1931-1932). Así, xunto acusado de «separatista», é conde- Piñeiro e Francisco Fernández del virarán cara ao plano didáctico e de- densa, ao tempo que diversa e rica, a Lois Tobío redactou o antepro- nado a 12 anos de prisión. Despois Riego, que foi fundamental na con- sembocarán nos problemas da codi- obra académica, literaria, didáctica xecto de Estatuto presentado polo de cumprir dous anos de cárcere en tinuidade e revitalización da cultura ficación e da política lingüística. e divulgativa. SEG. Destes anos de mocidade da- Xaén, foi posto en liberdade provi- galega, e no cal Carballo se compro- tan as súas primeiras obras litera- soria pero inhabilitado para acce- meteu intensamente desde o pri- No plano persoal, a súa vida está GALEGUISMO, GUERRA E RE- rias: os poemarios Trinitarias der a empregos públicos, polo que meiro momento. Así, a súa sinatura marcada por unha infancia e ado- PRESIÓN (1910-1950) (1928) e La soledad confusa, en cas- se viu obrigado a sobrevivir penosa- aparece xa no número 3 da lescencia difíciles —evocadas no re- Nado no Ferrol Vello nunha familia telán, e Vieiros (1931) e O silenzo mente na súa cidade natal, traba- Colección Grial e no volume Sete en- lato “O lar de Clara”—, debido á mor- acomodada, Ricardo Carballo axionllado (1934), en galego. Ao llando no ensino privado. Ao seu re- saios sobre Rosalía (1952). Tamén te prematura da súa nai e pouco Calero puido realizar os estudos mesmo tempo, revélase como ora- greso coñeceu a súa filla maior, en 1950 gaña o premio de novela ga- despois da súa madrasta e á conse- primarios e medios na súa cidade dor nas ringleiras da Federación Margarita (”Magali”), que nacera lega convocado por Bibliófilos cuente amargura do seu pai. A súa natal e, unha vez aprobado o bacha- Universitaria Escolar (FUE), e co- en 1936; pouco despois o matrimo- Gallegos coa obra A xente da formación no ambiente do galeguis- relato na Coruña, trasladarse con mo publicista, con ensaios sobre a nio tería a súa segunda filla, María Barreira, primeira novela en galego mo e da República, o maxisterio dos dezaseis anos a Santiago de literatura galega coetánea e artigos Victoria (1942). publicada na posguerra (1951). mestres da xeración Nós e o seu Compostela para estudar Dereito, de opinión en diversas publica- vencellamento con algúns dos escri- ben que a súa vocación o inclinaba cións, como a revista Nós e o bole- A PRIMEIRA MADUREZA (1950- Ao longo da década dos cincuen- tores e intelectuais máis brillantes máis ben para Filosofía e Letras. tín galeguista A Nosa Terra. 1965). ANOS LUGUESES ta retoma a súa actividade de publi- do seu tempo resultaron decisivos Nesta cidade residiu mentres cur- O ano de 1950 marca un antes e un cista, colaborando —ás veces baixo na súa singradura intelectual. O tra- saba a carreira e durante o ano en Rematada a carreira de Dereito, despois na súa biografía. Nesa data pseudónimo—na prensa diaria (La mo máis longo e decisivo da biogra- que fixo o servizo militar (1926- instálase en Ferrol como adminis- trasladou a súa residencia a Lugo Noche), en revistas literarias (Alba, fía de Carballo Calero, dos 26 aos 65 1932). Alí desenvolveu unha inten- trativo municipal e casa cunha para dirixir o Colexio Fingoi, funda- Aturuxo) e en publicacións especia- anos, está marcado pola guerra — sa actividade intelectual e política: compañeira de estudos, Ignacia do polo empresario galeguista lizadas (Cuadernos de Estudios unha terrible experiencia que re- entrou axiña en contacto co gale- Ramos (1933). Pero, dando prefe- Antonio Fernández, que constituíu Gallegos). Asemade, durante aque- memora vividamente na novela guismo artellado arredor do rencia á súa auténtica vocación, de- un viveiro de innovación educativa la década dá pasos decisivos na súa Scórpio—, a represión e a ditadura Seminario de Estudos Galegos, do cide rematar os estudos de Filosofía no medio do escurantista panora- carreira. Así, en 1954 doutorouse franquista. O seu carácter rexo e se- que chegou a ser secretario, e man- e Letras (que cursa “por libre”) e ma do franquismo. Retoma a publi- en Madrid cunha tese que no ano vero, a súa lealdade ao galeguismo, tivo unha estreita relación cos seus unha vez acadado o título (1936), cación da súa obra poética, que viña seguinte iría ao prelo baixo o título o seu amor pola liberdade, a inspira- principais persoeiros. prepara oposicións para ingresar enriquecendo desde 1936, co volu- Aportaciones a la literatura con- ción dos mestres e o apoio dos seus na carreira docente. Con esta finali- me Anxo da Terra, ao que seguiría temporánea, ao mesmo tempo que compañeiros de xeración permití- Destacado líder dun movemento dade, trasládase a mediados de dous anos despois Poemas pendu- Galaxia publica a versión (previa e ronlle resistir e avanzar superando estudantil moi activo contra a 1936 a Madrid, onde o sorprende o rados de un cabelo (Lugo, 1952) e xa máis reducida) en galego desa obra, atrancos de todo tipo, e a contraco- Ditadura de Primo de Rivera, após golpe militar. Alistado nas milicias aos comezos da década seguinte, titulada Sete poetas galegos, en que rrente dun ambiente político, cultu- a proclamación da IIª República republicanas, loitou na defensa da Salterio de Fingoy (1961). Aquel estuda a obra de Rosalía, Pondal, ral e social opresivo e miserento. A participou na fundación do Partido capital, posteriormente obtivo en mesmo ano de 1950 fundábase a Curros, Noriega Varela, Cabanillas, enerxía da súa paixón polo estudo, a Galeguista (1931), nas mobiliza- Valencia o grao de tenente e foi Editorial Galaxia, un proxecto que Amado Carballo e Manuel Antonio. potencia do seu estro creativo e un- cións a prol da galeguización da trasladado a Andalucía, onde o sor- agrupou o galeguismo resistente no Pasa a páx. seguinte 6 ESPECIAL EL CORREO GALLEGO DOMINGO 17 DE MAYO DE 2020 17 maio DÍA DAS LETRAS GALEGAS Ven de páx. anterior ble grazas á axuda bibliográfica Carballo conságrase así como o dunha rede de colaboradores, coor- principal estudoso das letras gale- dinada por Ramón Piñeiro e gas, poñendo os alicerces da que se- Francisco Fernández del Riego, que rá a súa contribución capital, publi- lle conseguían libros e folletos de ar- cada nas dúas décadas seguintes.