P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz EGIERTOWO (53) Warszawa 2009 Autorzy: EL śBIETA TOŁKANOWICZ*, IZABELA BOJAKOWSKA*, PAWEŁ KWECKO*, ANNA PASIECZNA*, HANNA TOMASSI-MORAWIEC* KRZYSZTOF śUKOWSKI*, ALEKSANDER CWINAROWICZ**, JERZY KRÓL** Główny koordynator MG śP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA* Redaktor regionalny planszy A: DARIUSZ GRABOWSKI* Redaktor regionalny planszy B: OLIMPIA KOZŁOWSKA* we współpracy z JOANN Ą SZYBORSK Ą-KASZYCK Ą* Redaktor tekstu: JOANNA SZYBORSKA-KASZYCKA* *Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ISBN ...... -..... Copyright by PIG and M Ś, Warszawa, 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – E. Tołkanowicz, K. śukowski .............................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – E. Tołkanowicz, K. śukowski ................. 4 III. Budowa geologiczna – E. Tołkanowicz, K. śukowski ....................................................... 7 IV. Zło Ŝa kopalin – E. Tołkanowicz, K. śukowski ................................................................ 10 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – E. Tołkanowicz, K. śukowski ............................... 14 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – E. Tołkanowicz, K. śukowski ........... 16 VII. Warunki wodne – E. Tołkanowicz, K. śukowski ............................................................. 19 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 19 2. Wody podziemne.................................................................................................... 20 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 23 1. Gleby – A. Pasieczna, P. Kwecko .......................................................................... 23 2. Osady wodne – I. Bojakowska ............................................................................... 25 3. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec ........................................ 28 IX. Składowanie odpadów – J. Król, A. Cwinarowicz .......................................................... 31 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – E. Tołkanowicz, K. śukowski .................................... 37 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – E. Tołkanowicz, K. śukowski ..................................... 39 XII. Zabytki kultury – E. Tołkanowicz, K. śukowski ............................................................. 45 XIII. Podsumowanie – E. Tołkanowicz, K. śukowski .............................................................. 46 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 47 I. Wst ęp Arkusz Egiertowo Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 wraz z tekstem ob- ja śniaj ącym wykonany został w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie (plan- sza A i plansza B – warstwa: geochemia środowiska) i Przedsi ębiorstwie Geologicznym „Proxima” SA we Wrocławiu (plansza B – warstwa: składowanie odpadów) w 2008 roku. Autorzy wykorzystali Map ę geologiczno-gospodarcz ą Polski w skali 1:50 000, arkusz Egier- towo (Olszewska, 2003). Map ę sporz ądzono na podkładzie topograficznym w układzie „1942” zgodnie z „In- strukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” wydan ą przez Pa ń- stwowy Instytut Geologiczny (Instrukcja..., 2005). Celem mapy jest przedstawienie: stanu zagospodarowania i klasyfikacji złó Ŝ kopalin, perspektyw i prognoz wyst ępowania kopalin dla ukierunkowania prac geologiczno- poszukiwawczych i planowania przestrzennego, rzeczywistych i potencjalnych zagro Ŝeń środowiska przyrodniczego zwi ązanych z eks- ploatacj ą i przeróbk ą kopalin, wybranych elementów hydrogeologicznych dla ochrony wód powierzchniowych i pod- ziemnych przed nieracjonalnym zagospodarowaniem przestrzennym, obiektów i obszarów chronionych stanowi ących ograniczenia w gospodarce złoŜami kopalin i innego rodzaju u Ŝytkowania terenu, warunków podło Ŝa budowlanego dla tworzenia optymalnych koncepcji urbanistycz- nych, stanu chemicznego gleb i ich klasyfikacji ze wzgl ędu na obowi ązuj ące w Polsce stan- dardy w zakresie ich zanieczyszcze ń oraz ryzyka radonowego, geochemii osadów wodnych i ich klasyfikacji ze względu na obowiązuj ące w Polsce przepisy dotycz ące urobku wydobywanego z dna: mórz, zbiorników wodnych i cieków powierzchniowych, obszarów spełniaj ących kryteria lokalizacji składowisk odpadów, lokalizacji czynnych i zamkni ętych składowisk odpadów, uwarunkowa ń przyrodniczych dla planowania przestrzennego na szczeblu regionalnym i lokalnym. 3 Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i jed- nostek administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami śro- dowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w ma- pie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowa- niach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania niniejszej mapy wykorzystano materiały znajduj ące si ę w: Centralnym Archiwum Geologicznym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego, Banku Hydro Pa ństwowe- go Instytutu Geologicznego, O środku Dokumentacji Zabytków w Warszawie, O środku Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego, Instytucie Upraw, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach, Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Gda ńsku, Nadle śnictwach w Kartuzach i Ko ścierzynie, Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego, staro- stwach powiatowych w Kartuzach, Ko ścierzynie i Gda ńsku oraz urz ędach gmin. Zebrane in- formacje uzupełnione zostały zwiadem terenowym przeprowadzonym w 2009 roku. Mapa przygotowana jest w wersji cyfrowej, jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP). Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zamieszczono w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Poło Ŝenie geograficzne arkusza Egiertowo wyznaczaj ą współrz ędne: 18 o00’–18 o15’ długo ści geograficznej wschodniej i 54 o10’–54 o20’ szeroko ści geograficznej północnej. Według podziału administracyjnego omawiany obszar obejmuje fragmenty trzech po- wiatów województwa pomorskiego: kartuskiego (z gminą miejsko-wiejsk ą Kartuzy i gmina- mi wiejskimi: Chmielno, Somonino, St ęŜ yca, Sierakowice), ko ścierskiego (z gminami wiej- skimi Ko ścierzyna, Nowa Karczma) i gda ńskiego (z gmin ą wiejsk ą Przywidz). W podziale fizycznogeograficznym (Kondracki, 2002) przewa Ŝaj ąca cz ęść obszaru ar- kusza Egiertowo poło Ŝona jest w obr ębie mezoregionu Pojezierze Kaszubskie nale Ŝą cego do Pojezierza Wschodniopomorskiego. Niewielki fragment na południowym zachodzie naleŜy do mezoregionu Bory Tucholskie, b ędącego cz ęści ą Pojezierza Południowopomorskiego. Poło Ŝenie arkusza na tle regionalizacji fizycznogeograficznej przedstawiono na fig.1. 4 Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Egiertowo na tle jednostek fizycznogeograficznych (Kondracki, 1998). 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu, 4 – wi ększe jeziora podprowincja Pobrze Ŝa Południowobałtyckie podprowincja Pojezierza Południowobałtyckie makroregion Pobrze Ŝe Gda ńskie makroregion Pojezierze Wschodniopomorskie mezoregion Pobrze Ŝe Kaszubskie (313.51) mezoregiony: Pojezierze Kaszubskie (314.51) Pojezierze Starogardzkie (314.52) makroregion Pojezierze Południowopomorskie mezoregiony: Równina Charzykowska (314.67) Bory Tucholskie (314.71) Omawiany obszar wyró Ŝnia si ę wyj ątkowo zró Ŝnicowan ą morfologi ą o cechach młodogla- cjalnych. Zasadniczym elementem rze źby terenu jest wysoczyzna morenowa o powierzchni przewa Ŝnie falistej, poło Ŝona prawie w cało ści na wysoko ści powy Ŝej 200 m n.p.m. Centraln ą cz ęść zajmuj ą Wzgórza Szymbarskie z najwy Ŝszym wzniesieniem na Ni Ŝu Europejskim – Wie- Ŝyc ą (328,6 m n.p.m.). Najni Ŝszy punkt – 152,8 m n.p.m. znajduje si ę w dolinie Raduni, na po- łudnie od wsi Kiełpino. Powierzchni ę wysoczyzny urozmaicaj ą wzgórza morenowe i kemo- we, liczne zagł ębienia wytopiskowe oraz ci ągi jezior rynnowych. Charakterystycznym Ele- mentem krajobrazu s ą gł ębokie rynny polodowcowe o przebiegu północny wschód – połud- 5 niowy zachód, krzy Ŝuj ące si ę z rynnami o przebiegu północny zachód – południowy wschód. Formy te wykorzystywane są przez ci ągi jezior, z których najwi ększymi s ą: Dolne i Górne Radu ńskie, Wielkie Brodno, Ostrzyckie, D ąbrowskie i Patulskie. Wszystkie wymienione ryn- ny ograniczone s ą wyra źnymi, stromymi zboczami o wysoko ści 40–70 m. Na południe od Wie Ŝycy rozci ąga si ę obszar sandrowy, tzw. sandr dziurawy, o powierzchni urozmaiconej du Ŝą ilo ści ą wytopisk i kulminacji. Najwi ększym skupiskiem ludno ści jest miasto Kartuzy, licz ące nieco ponad 15 000 mieszka ńców (2221 osób/km 2). Według danych GUS z 2008 r. g ęsto ść zaludnienia na pozo- stałym terenie waha si ę od 40 osób/km 2 w gminie Przywidz, do 84 osób/km 2 w gminie Somo-