Larry Uriri z cyklu Ściana Milczenia. Larry Uriri from The Wall of Silence se- ries. 1 Between Hours Z Bartoszem Nowickim pochodzącym ze Stęszewa, a mieszkającym i pracującym w Walii pol- skim fotografem, członkiem zarządu i kuratorem działającej w Cardiff Third Floor Gallery, absolwentem renomowanego kursu fotografii dokumentalnej na Uniwersytecie Walijskim w Newport, autorem książki-albumu CITY. THE SEASON – rozmawia Krzysztof Szymoniak – Spotkaliśmy się i nagrywany tę rozmowę w Pozna- – Zmiana środowiska jakoś na ciebie wpłynęła? niu 18 października 2013 roku. Dodajmy od razu, że na to nagranie przyleciałeś specjalnie z Cardiff, gdzie – Nie za bardzo, ponieważ po lekcjach zawsze wracałem kilka lat temu, po wyjeździe z Polski, znalazłeś swoje do domu w Stęszewie. A poza tym w tamtym okresie na- nowe, własne miejsce na Ziemi. Żeby jednak ta histo- uka niezbyt mnie interesowała. Nie przykładałem się do ria miała oparcie w faktach, musimy cofnąć się do cza- lekcji i zdobywania dobrych ocen. Trochę natomiast im- sów twojej młodości. prezowałem, popalałem trawkę. Z wszystkich przedmio- tów interesowała mnie tylko historia. Nie lubiłem jednak – Urodziłem się w Poznaniu w roku 1981. Rodzice siedzieć nad podręcznikami. Natomiast uwielbiałem słu- mieszkali wtedy w Dębnie, malej wsi w województwie chać mojego nauczyciela od historii. Nie czytałem tego, Wielkopolskim. Kiedy miałem cztery lata przeprowa- co nam w Liceum narzucano, czytałem tylko to, co mnie dzili się do podpoznańskiego Stęszewa. Tam chodzi- wtedy interesowało. Jednym słowem, jak patrzę na to łem do szkoły podstawowej, w której moja mama była z dzisiejszej perspektywy, byłem wówczas anarchistycz- bibliotekarką i nauczycielką języka polskiego. A skoro nym duchem. W efekcie szkołę średnią robiłem pięć lat, byłem już dzieckiem nauczycielskim, to szybko zosta- zamiast czterech, bo za pierwszym razem nie zdałem eg- łem zaliczony do grona „najgorszych” uczniów w tej zaminu maturalnego. Potrzebne mi było drugie podejście. szkole. Wiadomo, że dzieciaki mają skłonność do róż- Kiedy uporałem się z maturą, doszedłem do wniosku, że nych figli, ale kiedy już coś się w szkole stało złego, nie interesują mnie jakieś tam studia, ale też nie miałem to podejrzenie zawsze padało najpierw na takich jak ochoty iść do wojska, bo nie wyobrażałem sobie, żeby ja. Było to w sumie dosyć śmieszne, ale taka właśnie ktoś wrzeszczał na mnie przez dwa lata. opinia przylgnęła do mnie i moich kolegów, ponieważ tworzyliśmy zgraną paczkę. Siłą rzeczy nieco się wyróż- – Ciągle nie widzę w tej opowieści twoich zaintere- nialiśmy na tle reszty dzieci w Stęszewie, ponieważ ży- sowań fotograficznych. liśmy razem w tak zwanym bloku nauczycielskim, czyli w budynku, w którym wszystkie mieszkania zajmowali – Fotografia przyszła do mnie poprzez koszykówkę nauczyciele ze szkół stęszewskich. A ponieważ Stęszew amerykańską (NBA), którą się wówczas pasjonowałem. jest małym, pięciotysięcznym miasteczkiem, niczego Wycinałem z gazet i magazynów sportowych fotografie nie dało się tam ukryć przed lokalną społecznością. Michaela Jordana, a potem wklejałem je do swoich ze- W końcu jednak zacząłem naukę w XXI Liceum Ogólno- szytów. Chodziłem też na mecze koszykówki w Pozna- kształcącym w Poznaniu. niu, ale wtedy jeszcze nie myślałem o tym, żeby same- 2 Mwanso Phiri (z lewej), Paul I Amani Runiga (z prawej) z cyklu Ściana Milczenia. Mwanso Phiri (left), Paul I Amani Runiga (right) from The Wall of Silence series. 3 mu zacząć fotografować. Nie miałem zresztą własnego łem, co to znaczy być zjednoczonym z grupą, która wierzy aparatu. Natomiast czytałem bardzo dużo komiksów. w zwycięstwo swojego zespołu. I tak to się zaczęło. W efekcie, patrząc na te tysiące małych obrazków, mimo- wolnie uczyłem się kadrowania. Trzeba było jednak po- – To się jakoś pokrywało z twoją edukacją fotogra- myśleć o jakiejś szkole policealnej, bo żadne tradycyjne ficzną w Wielkopolskiej Szkole Fotografii? studia mnie nie interesowały. Rozglądając się za czymś sensownym trafiłem na Wielkopolską Szkołę Fotogra- – Wtedy wciąż jeszcze byłem uczestnikiem zajęć w tej fii w Poznaniu. W sumie chodziłem do niej z pół roku, uczelni. Pamiętam, że tam właśnie pierwszy raz pokaza- nie dłużej. Ale przez to, że się do tej szkoły zapisałem, łem swoje zdjęcia zrobione na meczu Lecha z Legią. musiałem kupić pierwszy swój aparat fotograficzny. Był to Canon T70. Nie służył mi długo, bo roztrzaskałem go – A zatem można powiedzieć, że twoja droga do fo- podczas pierwszego meczu Lecha Poznań, na jaki się tografii zaczęła się na stadionie Lecha Poznań. wybrałem. Po prostu wypadł mi z ręki, bo nie miałem wtedy jeszcze paska zabezpieczającego. Nieco później – W połowie na pewno tak. Równolegle bowiem foto- namówiłem mamę, żeby wzięła mi na raty jakiegoś Ni- grafowałem wtedy atmosferę swojego domu rodzinnego. kona. I to właśnie tym Nikonem zacząłem robić swoje Po wielu latach zrozumiałem, że te dwa miejsca to jest zdjęcia. w zasadzie jedna historia, która wypełni moją fotograficz- ną książkę o Polsce. A wcześniej próbowałem je rozdzielić. – A po co w ogóle wybrałeś się na mecz Kolejorza, Dzisiaj myślę o nich, jak o jednym projekcie fotograficz- podczas którego roztrzaskał się twój Canon? Byłeś już nym. W każdym razie był to nie tylko wypełniony ludźmi wtedy kibicem? A może nawet kibolem? stadion Lecha, był to także Stęszew i dom rodzinny. Tak jest zresztą do dzisiaj. – Poszedłem na ten mecz, bo to był pucharowy mecz Kolejorza z Pogonią Szczecin. Lech grał wtedy w II lidze. – Co cię wtedy interesowało w fotografii, poza tłu- Pamiętam, że mecz w zasadniczym czasie zakończył się mem i piłką nożną oglądaną z trybun stadionu? remisem. Doszło więc do rzutów karnych. Bramkarz Lecha okazał się lepszy od bramkarza Pogoni i ten mecz wygrali- – Tak było wtedy i tak samo jest dzisiaj – interesują mnie śmy. Stadion był pełen. Poczułem niesamowitą atmosferę ludzie. Pasjonuje mnie klasyczny dokument. A zaczęło się wspólnoty kibicowskiej na trybunach. Od tamtego czasu to od oglądanej jeszcze chyba w telewizji fotografii Josepha zakochałem się w Lechu. Zacząłem więc systematycznie Rodrigueza. Potem był jego album poświęcony gangom chodzić na mecze z Nikonem i fotografować. Los Angeles. A ponieważ ja interesowałem się rapem, to zainteresowałem się przy okazji tą częścią kultury Zacho- – Dlatego ważne jest to, o co pytałem przed chwilą: du. I kiedy to wszystko zobaczyłem u Rodrigueza, to mnie poszedłeś na pucharowy mecz Lecha, bo byłeś kibi- zatkało, że coś takiego można robić z fotografią. Zacząłem cem, czy stałeś się kibicem poprzez fotografię? więc jakoś naturalnie ewoluować w tym właśnie kierunku. – Wszystko to jakoś się zazębiało. Na pierwszy mecz po- – Wróćmy na moment do Wielkopolskiej Szkoły Fo- szedłem z aparatem, ale byłoby kłamstwem powiedzenie, tografii. Jesteś tam, chodzisz na zajęcia, coś tam foto- że zakochałem się w drużynie Kolejorza. Ja zakochałem się grafujesz, ale po pół roku przestaje ci się to wszystko w tłumie, w sile tłumu, w atmosferze stadionu, Zrozumia- podobać. Dlaczego? 4 Francis Santana (z lewej), Dr Killion Munyama (z prawej) z cyklu Ściana Milczenia. Francis Santana (left), Dr Killion Munyama (right) from The Wall of Silence series. 5 – Na to złożyło się wiele czynników. Już na pierwszych W pewnym momencie zauważyłem, że bardziej lubię fo- zajęciach poczułem, że jestem obok. Przyszedł jakiś wie- tografie czarno-białe, odstawiłem więc kolor na bok. Dzię- lokrotnie nagradzany facet od filmu, zaczął coś opowia- ki temu, że w Wielkopolskiej Szkole Fotografii nauczyłem dać o studyjnym oświetleniu, a ja nie miałem żadnego się, jak wywołać swój film, to mogłem w zasadzie pano- pojęcia o tych sprawach. Zadawałem sobie tylko pytanie, wać nad materią. Rzecz tylko w tym, że ja nie lubię ciem- o co tu chodzi... Pierwszą osobą, której zacząłem na tych ni, nie lubię się babrać w chemikaliach. Ciemnię zawsze zajęciach słuchać, był człowiek z Akademii Sztuk Pięknych, opuszczałem z bólem głowy. W sumie więc wolałem wy- a nazywał się Janusz Oleksa. Ja nie należałem wtedy do lu- woływanie filmów oddawać do solidnego laboratorium. dzi, którzy doskonale wiedzą, czego chcą. Zachowywałem A takie było w Stęszewie. Problem ciemni rozwiązał się się raczej jak cichy obserwator, który wszystkiego uczy się w ten właśnie sposób, że ja dostarczałem im naświetlone od zera. Ale temu właśnie wykładowcy pokazałem swoje filmy (kolorowe i czarno-białe), a oni zajmowali się ich wy- zdjęcia z meczu Kolejorza. I on stwierdził, że coś w tym woływaniem. Potem, kiedy miałem już w rękach odbitki, materiale jest interesującego. Jedno z tych zdjęć do dzisiaj zacząłem się zastanawiać, czy można mieszać obrazy ko- uważam za bardzo ważne w swoim dorobku. lorowe i czarno-białe. Najpierw je rozdzielałem, ale w koń- cu zrozumiałem, że to jest jedna historia, że tu i tu pokazu- – Niczego się w tej szkole nie nauczyłeś? ję te same osoby, że klimat tych zdjęć jest taki sam. Dzisiaj cieszę się, że doszedłem do takich wniosków, bo okazuje – Niewiele. Owszem, dostałem tam podstawy, ale prze- się, że miałem rację. A potwierdzili to inni, mądrzejsi ode stałem tam się pokazywać, bo to była szkoła płatna, a przy mnie. tym bardzo droga. Musiałem więc pracować, żeby się tam utrzymać. Połowa zarobionych wówczas przeze mnie pie- – Dokończmy wątek biograficzny. Opuszczasz szko- niędzy szła na filmy oraz ich wywoływanie. Wtedy też po- łę, postanawiasz edukować się samodzielnie, ale cią- czułem, że mając podstawy mogę już działać samodziel- gle jesteś w Polsce, czyli w Poznaniu i w Stęszewie. Eks- nie, że mogę sam się edukować.