ISSN 2306-6106 AUDITIMI PUBLIK KËRKIMORE SHKENCORE INFORMATIVE 15 2017 Shtypur në Shtypshkronjën “Classic Print” print CLASSIC 2017 Printing & Publishing Home 15 Seria: botime KLSH - 02/2017/69 Tiranë, 2017 KONTROLLI I LARTË I SHTETIT Experentia mutua omnibus prodest AUDITIMI PUBLIK REVISTË KATËRMUJORE kërkimore-shkencore-informative shqip-anglisht Nr. 15/2017, Tiranë ISSN 2308-6106 Viti i VI-të i botimit 2017 Shtator-Dhjetor 2016 Seria : botime KLSH - 02/2017/69 Titulli: AUDITIMI PUBLIK NR. 15 Redaktorë : Irena Islami Redi Ametllari Art Design: Elisa Metaj Seria : botime KLSH - 02/2017/69 Shtypur në Shtypshkronjën ”CLASSIC PRINT” Tiranë 2017 ALBANIAN SUPREME AUDIT INSTITUTION Experentia mutua omnibus prodest PUBLIC AUDIT EVERY FOUR MONTHS MAGAZINE of research, science and information in Albanian and in English No. 15/2017, Tirana ISSN 2308-6106 September- December 2016 Series:Publications ALSAI - 02/2017/69 BORDI SHKENCOR Dr. Bujar Leskaj, Kryetar i KLSH Kryetar Prof. Dr. Omer Stringa Profesor, Fakulteti i Ekonomisë (UT) Anëtar Prof. Dr. Dhori Kule, Dekan, Fakulteti i Ekonomisë (UT) Anëtar Prof. Dr. Jorgji Bollano, Kryetar i Këshillit Kombëtar të Kontabilistëve Anëtar Prof.Dr. Skënder Osmani, Fakulteti i Gjeologjisë dhe Minierave Anëtar Prof. Dr. Ardian Nuni, Fakulteti i Drejtësisë Anëtar Prof. Dr. Sotiraq Dhamo, Përgjegjës i Departamentit të Kontabilitetit FE (UT) Anëtar Prof. Dr. Aurela Anastasi, Akademik, Fakulteti i Drejtësisë (UT) Anëtar Prof. Dr. Argita Berisha, Profesor, Fakulteti i Drejtësisë (UT) Anëtar Prof. Dr. Lindita Lati, Drejtore e Përgjithshme, KLSH Anëtar Prof. Dr. Heinz-Dieter Wenzel, Profesor, Universiteti i Bambergut, Gjermani Anëtar Dr. Igor Soltes, ish-President i Gjykatës së Auditimit të Sllovenisë Anëtar Dr. Sang M. Lee, Universiteti i Nebraskës, SHBA Anëtar Prof. Dr. Tonin Kola, Profesor, Fakulteti i Ekonomisë (UT) Anëtar Prof. As. Dr. Sazan Guri, Instituti “ G& G Group” Anëtar Prof.As. Dr. Manjola Naço, Drejtore e Përgjithshme, KLSH Anëtar Prof.As.Dr. CPA Hysen Çela, Kryetar i IEKA, Managing Partner,nH EuroConsult Anëtar Prof. As.Dr. Flutura Kola, Profesor, Fakulteti i Drejtësisë (UT) Anëtar SEKRETARIATI Irena Islami Sekretare Kolegjiumi I NDERUAR LEXUES ! Kolana e botimeve të KLSH-së për vitin 2017 fillon me një nga botimet më të rëndësishme të KLSH-së, numrin e 15-të të Revistës Kërkimore Shkencore “Auditimi Publik”, në vitin e pestë të saj. Në këtë numër të 15-të të Revistës kanë kontribuar me shkrimet e tyre personalitete të njohura të auditimit të jashtëm publik nga Gjykata Europiane e Audituesve, pedagogë të Fakultetit të Ekonomisë, drejtues të KLSH-së, etj. Revista po vijon me sukses rrugën e nisur, mbështetur edhe në moton e Kongresit të XXII-të të INTOSAI-t që u zhvillua vitin e kaluar në Abu Dhabi, “Institucionet Supreme të Auditimit në shërbim të qytetarëve” dhe në frymën që përshkoi këtë Kongres në drejtim të menaxhimit të burimeve njerëzore “Të bashkuar në ambicie dhe vendosmëri “. Janë të ftuar të publikojnë punimet dhe opinionet e tyre kontabilistë, financierë, ekonomistë të përgjithshëm, specialistë të enteve publike dhe private, akademikë, ekspertë të shoqërisë civile, profesionistë të pavarur si dhe çdo i interesuar që gjen me vend trajtimin e një çështjeje të caktuar me interes në auditimin dhe vlerësimin e administrimit publik të vendit, bazuar në moton e INTOSAI “Experentia mutua omnibus prodest (Eksperienca e Përbashkët ju shërben të gjithëve)”. Bordi Shkencor i Revistës ju fton të shprehni vërejtjet dhe sugjerimet tuaja në funksion të përmirësimit, të rritjes së cilësisë dhe efikasitetit të saj me qëllim që kjo Revistë Shkencore, të jetë një mundësi më shumë për zhvillimin e debatit në fushën e auditimit dhe më gjerë. Adresa e redaksisë Kontrolli i Lartë i Shtetit Bulevardi “ Dëshmorët e Kombit”, nr. 3, Tiranë Tel./ Fax. 04/ 228485, Tel. 04/ 251267 Web-site: www.klsh.org.al, E-mail: [email protected], [email protected] PËRMBAJTJA TITULLI AUTORI FAQE Deklarata e Abu Dhabit INCOSAI XXII 11 Prof. Dr. Tonin Kola & Prof. Ass. Dr. Efektet e kursit të këmbimit mbi Elida Liko bilancin tregtar, në kushtet e 17 Fakulteti Ekonomik, Universiteti i ekonomisë shqiptare Tiranës Dr. Rinald Muça Optimizimi i arbitrazhit valutor, një Drejtor i Departamentit të Auditimit të metodë për të gjurmuar fitimet në një 27 Performancës në KLSH mjedis riskoz MSC. Merita Bejtja & Auditimi i Brendshëm dhe Menaxhimi i MBA. Ledia Bregu Riskut Operacional 39 Fakulteti Ekonomik, Universiteti i Tiranës Dennis Wernerues, Auditues i Lartë, Projekti IPA në Ballkanin Perëndimor Gjykata Europiane e Audituesve 55 Botuar në Nr.11 të Revistës së ECA-s Risqet në publik, prej disproporcionit Prof. Dr. Sazan Guri 63 të taksave dhe shërbimeve “G&G” Group Prof.Assoc.PhD Dorina Kripa Fakulteti Ekonomik, Universiteti i Auditi offshore dhe ndikimi i tij në Tiranës 75 ekonominë shqiptare & MSc Dorina Ajasllari Deloitte Albania Instrumentet Financiarë të Bashkimit Rosmarie Carroti, Kryeredaktore 91 Europian Marrë nga Nr.11 i Revistës së ECA-s Rritja e kapaciteteve globale, për një Heather Santos, Kryeredaktore komunitet auditimi të fortë dhe 97 Revista e INTOSAI, Vjeshtë 2016 profesional Performanca e Buxhetimit: Një diskurs Alex Brenninkmeijer, anëtar i Gjykatës Europiane të Audituesve 101 mbi vlerën e shtuar të BE-së Botuar në Nr.11 të Revistës së ECA-s Aktivitete të KLSH-së Info nga vendi (Shtator-dhjetor 2016) 113 Destinacioni 2030: Auditimi i kapaciteteve për zbatimin e Iniciativa për Zhvillim e INTOSAI-t (IDI) Objektivave të Zhvillimit të Botuar në Nr. 22 të Revistës së 159 Qëndrueshëm EUROSAI-t Zyra Kombëtare e Auditimit të Islandës Profil 165 CONTENT TITLE AUTHOR PAGE The Abu Dhabi Declaration INCOSAI XXII 171 Prof. Dr. Tonin Kola & Prof. Ass. Dr. Effects of exchange rate on the Elida Liko, UT commercial balance in the Albanian 177 Faculty of Economy, University of economy Tirana Dr. Rinald Muça Director of Performance Audit Using Excel’s solver to optimize Department 187 currency arbitrage Albanian Supreme Audit Institution MSC. Merita Bejtja & MBA. Ledia Internal Audit and Operational Risk Bregu 195 Management Faculty of Economy, Universities of Tirana Dennis Wernerus EU pre-accession assistance for Senior auditor, European Court of strengthening administrative capacity 209 Auditors in the Western Balkans: A meta-audit Published in No.11 of ECA Journal Prof. Dr. Sazan Guri Public risks, a consequence of tax and 217 services disproportion “G&G” Group Prof.Assoc.PhD Dorina Kripa Faculty of Economy, University of Offshore Audit and its impact in the Tirana 231 Albanian economy & MSc Dorina Ajasllari Deloitte Albania Rosmarie Carroti EU financial instruments 245 Editor in Chief, ECA Journal Cultivating capacity, for a more Heather Santos robust, prominent and professional 251 INTOSAI Journal, Autumn 2016 audit community of the future Alex Brenninkmeijer, Member of Performance Budgeting: A Discourse European Court of Auditors 253 on EU Added Value Published in No.11 of ECA Journal Events and activities of ALSAI The Chronicles of ALSAI (September-December 2016) 267 INTOSAI Development Initiative Destination 2030: Auditing the (IDI) preparedness for implementation of 311 Published in No. 22 of EUROSAI SDGs Journal The Icelandic National Audit Office Profile 317 DEKLARATA E ABU DHABIT Në datat 5-11 dhjetor 2016, në Abu Dhabi të Emirateve të Bashkuara Arabe zhvilloi punimet Kongresi INCOSAI XXII i INTOSAI-t. Kongresi organizohet një herë në çdo tre vjet dhe është aktiviteti më i rëndësishëm i INTOSAI-t, Organizatës Ndërkombëtare të Institucioneve Supreme të Auditimit(SAI-t), e cila mbledh 192 SAI anëtare dhe 5 vëzhguese. 2. Profesionalizmi: çfarë mund të nxisë besueshmërinë e INTOSAI-t Në datat 5-11 dhjetor 2016, në Abu për ta bërë një organizatë Dhabi të Emirateve të Bashkuara ndërkombëtare me impakt? Arabe zhvilloi punimet Kongresi INCOSAI XXII i INTOSAI-t. Kongresi organizohet një herë në çdo tre vjet Kongresi diskutoi dhe miratoi dhe është aktiviteti më i rëndësishëm i strategjinë e re të zhvillimit të INTOSAI-t, Organizatës Ndërkombë- INTOSAI-t 2017-2022, përditësimin e tare të Institucioneve Supreme të plotë të standardit ndërkombëtar Auditimit (SAI-t), e cila mbledh 192 SAI ISSAI 30, “Kodit të Etikës”, si dhe ISSAI anëtare dhe 5 vëzhguese. të tjera të reja që kanë dalë nga praktikat e mira të punës audituese në të gjithë botën. Temat e Kongresit të XXII-të: 1. Si INTOSAI mund të kontribuojë në Axhendën 2030 të OKB-së për Deklarata e Abu Dhabit Zhvillim të Qëndrueshëm, duke A. Prezantim përfshirë qeverisjen e mirë dhe 1. Mbledhur në Emiratet e Bashkuara forcimin e luftës kundër korrup- Arabe në dhjetor 2016 në sionit? Kongresin e INCOSAI XXII, Organizata Ndërkombëtare e AUDITIMI PUBLIK 11 AUDITIMI PUBLIK Deklarata e Abu Dhabit Institucioneve Supreme të B. Ofrimi i një zëri publik Auditimit (INTOSAI) miratoi gjithëpërfshirës Deklaratën e Abu Dhabit. 3. Në Deklaratën e Pekinit në 2013, 2. Deklarata e Abu Dhabit u hartua në INTOSAI ka shprehur ambicien për bazë të kontekstit të mëposhtëm: të krijuar një zë global mbi Së pari, procesi i planifikimit auditimin publik. Kjo ambicie është strategjik, rezultoi në një plan të ri inkorporuar në strategjinë e re të strategjik për 2017-2022, me synimin miratuar 2017-2022 dhe i për të rritur kontributin e SAI-ve në parashtron disa sfida organizatës përforcimin e llogaridhënies dhe sonë me qëllim rritjen e impaktit. transparencës në menaxhimin 4. Në një nivel global, INTOSAI është financiar publik në të gjithë botën; angazhuar për të forcuar traditën e saj të gjatë të bashkëpunimit me Së dyti, rishikimi i statuteve të Kombet e Bashkuara. SDG-të i INTOSAI-t, për t’i përshtatur ato me ofrojnë INTOSAI-t një mundësi të strukturën aktuale, strategjinë dhe rëndësishme për të lëvruar më tej objektivat, me qëllim që të këtë marrëdhënie dhe për të përmbushin më mirë nevojat e siguruar që komuniteti i SAI-ve anëtarëve dhe palëve të interesit; kontribuon me një zë në nivel Së treti, miratimi nga OKB-ja i 17 global, rajonal dhe nën-rajonal mbi Objektivave të Zhvillimit të çështjet që lidhen me Axhendën Qëndrueshëm (SDG-të) në kuadër të 2030 të Zhvillimit të Qëndrueshëm.