BIBLIOTEKARZ PODLASKI NR 2/2019 (XLIII) BIBLIOTEKARZ PODLASKI OGÓLNOPOLSKIE NAUKOWE PISMO BIBLIOTEKOZNAWCZE I BIBLIOLOGICZNE RADA REDAKCYJNA Łukasz Zabielski – Książnica Podlaska im. Ł. Górnickiego – Redaktor naczelny Helena Bilutenko – Grodzieński Państwowy Uniwersytet im. J. Kupały, Białoruś Jolanta Gadek – Książnica Podlaska im. Ł. Górnickiego Leokadija Kairelienė – Biblioteka im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk, Wilno, Litwa Kamil K. Pilichiewicz – Książnica Podlaska im. Ł. Górnickiego – Sekretarz Patryk Suchodolski – Książnica Podlaska im. Ł. Górnickiego Michał Siedlecki – Książnica Podlaska im. Ł. Górnickiego Halina Turkiewicz – Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie, Litwa REDAKTORZY TEMATYCZNI Bibliotekoznawstwo – dr hab. Anna Nosek, prof. UwB Nauki o literaturze – dr Michał Siedlecki, Książnica Podlaska im. Ł. Górnickiego Historia – dr Iwona Kulesza-Woroniecka, Uniwersytet w Białymstoku Recenzje, kronika – dr Grzegorz Kowalski, Książnica Podlaska im. Ł. Górnickiego REDAKCJA JĘZYKOWA Język polski – dr Anetta Strawińska, Uniwersytet w Białymstoku Język angielski – mgr Aleksandra Kowalewska-Buraczewska, Uniwersytet w Białymstoku Język rosyjski – dr Aleksander Janiszewski, Politechnika Kijowska Język rosyjski – dr Krzysztof Rutkowski, Uniwersytet w Białymstoku Język ukraiński – mgr Irena Szewczenko, Wydział Filologiczny UwB RADA NAUKOWA prof. Jarosław Ławski – Katedra Badań Filologicznych „Wschód – Zachód” UwB – Przewodniczący prof. Andrzej Baranow – Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie, Litwa dr hab. Mariya Bracka – Narodowy Uniwersytet im. T. Szewczenki, Kijów, Ukraina dr hab. Piotr Chomik, prof. UwB – Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku prof. Małgorzata Komza – Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Uniwersytet Wrocławski dr hab. Urszula Kowalczuk – Uniwersytet Warszawski, Warszawa prof. Natalia Maliutina – Odeski Narodowy Uniwersytet im. I. Miecznikowa, Ukraina prof. Swietłana Musijenko – Grodzieński Państwowy Uniwersytet im. J. Kupały, Białoruś dr Sigitas Narbutas – Biblioteka im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk, Wilno, Litwa dr Daiva Narbutienė – Biblioteka im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk, Wilno, Litwa dr Zhivka Vasielieva Radeva – Uniwersytet im. św. św. Cyryla i Metodego, Wielkie Tyrnowo, Bułgaria prof. Rościsław Radyszewski - Narodowy Uniwersytet im. T. Szewczenki, Kijów, Ukraina prof. em. Jadwiga Sadowska – Uniwersytet w Białymstoku prof. Włodzimierz Szturc – Uniwersytet Jagielloński, Kraków Wersją referencyjną „Bibliotekarza Podlaskiego. Ogólnopolskiego Naukowego Pisma Bibliotekoznawczego i Bibliologicznego” jest wersja papierowa. Lista recenzentów artykułów naukowych publikowanych na łamach „Bibliotekarza Podlaskiego” jest podawana na stronie internetowej czasopisma: http://bibliotekarzpodlaski.ksiaznicapodlaska.pl Copyright by Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku Kwartalnik, nakład 300 egz. ISSN 1640-7806 Adres redakcji: KSIĄŻNICA PODLASKA im. Łukasza Górnickiego ul. Marii Skłodowskiej-Curie 14A 15-097 Białystok [email protected] http://bibliotekarzpodlaski.ksiaznicapodlaska.pl Skład: ZNAKI Teresa Muszyńska, [email protected] Druk: www.druk-24h.com.pl Adam Mickiewicz (Adomas Mickevičius) i Antanas Baranauskas (Antoni Baranowski) Źródło: https://polona.pl REDAKTORZY NAUKOWI NUMERU: Dr hab. Andrzej Baranow, prof. UwB (Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku) Dr Łukasz Zabielski (Dział Naukowy Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku) Wszystkie publikowane w niniejszym numerze artykuły objęte są licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 (CC-BY-SA) Treść licencji: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl Szanowni Państwo! Pomysł na temat bilingwizmu wśród pisarzy Europy Środkowo-Wschodniej, którego to pomysłu niniejszy numer „Bibliotekarza Podlaskiego” jest realizacją, narodził się podczas organizowanej w 2017 roku na Litwie (Wilno-Onikszty, 12- 13.XI.2017) II Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Dwujęzyczni Pisarze Litewscy i Polscy XIX i XX wieku”. Konferencję organizowały wówczas trzy instytucje: Litewski Uniwersytet Edukologiczny w Wilnie (obecnie: Akademia Edukacji Uniwersytetu Witolda Wielkiego), Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku oraz Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego w Białymsto- ku. Sprawozdanie z tej sesji, napisane przez prof. Annę Janicką, publikowaliśmy w 37 numerze naszego Czasopisma (2017/4). Podczas Konferencji podjęliśmy wspólną decyzję, aby wykorzystać szansę, jaką dawało zgromadzenie w jednym miejscu i czasie specjalistów w dziedzinie dwujęzyczności (językoznawców, historyków, folklorystów i literaturoznaw- ców) i zaprosić ich wszystkich do współtworzenia „bilingwistycznego” tomu „Bibliotekarza Podlaskiego”. Stosowny list (call for papers) wystosowaliśmy na początku 2018 roku do wszystkich ośrodków akademickich w Polsce i poza granicami kraju, które mogłyby być potencjalnie zainteresowane tematem. Tym sposobem udało nam się stworzyć numer obejmujący 17 artykułów napisanych przez badaczy reprezentujących uczelnie i biblioteki w Wilnie, Grodnie, Warsza- wie, Poznaniu, Lublinie, Suwałkach, Toruniu i Białymstoku. Temat bilingwizmu jest omawiany na cyklicznych spotkaniach konferen- cyjnych, organizowanych między innymi przez wymienione w pierwszym aka- picie instytucje naukowe. Owocem tych spotkań – prócz niniejszego tomu – jest książka Dwujęzyczni pisarze litewscy i polscy, red. A. Baranow i J. Ławski, Białystok–Wilno 2017. Do lektury zarówno tej monografii, jak też niniejszego numeru „Bibliotekarza Podlaskiego” bardzo serdecznie Państwa zachęcamy! Andrzej Baranow, Łukasz Zabielski Bibliotekarz Podlaski 5 BIBLIOTEKARZ PODLASKI 2019/2 (XLIII) ISSN 1640-7806 (druk) ISSN 2544-8900 (online) http://bibliotekarzpodlaski.ksiaznicapodlaska.pl/ SPIS TREŚCI I Litwa i Litwini w ujęciach literackich .............. 11 1. Tadeusz Bujnicki, Litwa żagarystów. Między historią, mitem a współczesnością .............. 11 2. Andrzej Baranow, Dzieło Antanasa Baranauskasa z perspek- tywy XXI wieku ............. 33 3. Monika Pokorska-Iwaniuk, Fascynacje literackie Maironisa ............. 51 4. Elżbieta Flis-Czerniak, „Tajemna księga Litwy”. Józef Albin Herbaczewski i Tadeusz Miciński ............. 79 5. Marcin Bajko, Tadeusza Micińskiego wizja Litwy i Litwinów – u progu I wojny światowej .......... 101 6. Irena Fedorowicz, Kinga Geben, Konotacje Wilna w polskiej wersji książki Algisa Kalėdy „W poszukiwaniu poetyckiej tożsamości Wilna” (2016) .......... 121 7. Anna Kieżuń, O kulturze litewskiej na łamach międzywojen- nego „Marchołta” .......... 143 8. Halina Turkiewicz, Inspiracje Mickiewiczowskie w najnow- szej polskojęzycznej poezji Litwy .......... 161 9. Helena Nielepko, Temat Wilna i Wileńszczyzny w „Dzienni- kach” Zofii Nałkowskiej .......... 177 10. Bernadetta M. Puchalska-Dąbrowska, Obraz Wilna w „Dzienniku” bł. ks. Michała Sopoćki .......... 191 II Problemy bilingwizmu .......... 209 1. Violetta Wróblewska, Polskie i litewskie bajki ludowe w opra- cowaniu Lucjana Siemieńskiego oraz Jana Karłowicza .......... 209 2. Barbara Dwilewicz, O nazwach własnych w litewskim przekładzie „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza .......... 235 3. Irena Masojć, Kluczowe pojęcia powieści Witolda Gombrowi- cza „Ferdydurke” w przekładzie na język litewski .......... 249 4. Ludmiła Romaszczenko, Иван Франко и Теодор Томаш Еж в контексте проблемы билингвизма .......... 267 5. Krystyna Syrnicka, Deotyma i Proniewska: dwugłos poetycki .......... 281 7 6. Marcin Wakar, Tłumaczenia literatury litewskiej w publika- SPIS TREŚCI cjach olsztyńskiego wydawnictwa „Pojezierze” .......... 297 7. Michał Siedlecki, Wokół recepcji twórczości Czesława Miłosza w Polsce i na Litwie: podobieństwa oraz różnice .......... 309 III Konteksty literackie i kulturowe .......... 329 1. Anna Wydrycka, Legionista Henryk Elzenberg (na podstawie listów do Wacława Borowego) .......... 329 2. Małgorzata Burzka-Janik, Mickiewiczowskie „miejsce” schronienia .......... 339 3. Natalia Popłonikowska, Fenomen „Dziadów” Mickiewicza we współczesnej literaturze popularnej. Na przykładzie po- wieści „Pies i klecha. Tancerz” Łukasza Orbitowskiego i Jarosława Urbaniuka .......... 371 4. Anna Józefowicz, Zygmunt Gloger’s “Baśnie i powieści” (Fa- iry Tales and Stories) – Composition, Characters, Axiology .......... 389 IV Recenzje .......... 411 1. Wojciech Kalinowski, Niesamowite dramaty Stefana Grabińskiego .......... 411 1. Robert Suski, Krystyna z Markyate i samotność, czyli jak łatwo wypaczyć sens opowieści .......... 421 V Sprawozdania .......... 429 1. Grażyna Dawidowicz, Powojenne losy wilnian. Wykład profesor Aliny Kowalczykowej w Książnicy Podlaskiej .......... 429 2. Jagienka Perlikiewicz-Kass, „Konstanty Ildefons Gałczyń- ski – miejsca niedoczytane” – Ogólnopolska Konferencja Naukowa, Pranie, 7 – 8 VI 2019 roku .......... 435 3. Michał Misztal, Biblioteka Mazurska powróciła do Ogródka. Muzeum Michała Kajki otwarte .......... 441 4. Mateusz Napiórkowski, Międzynarodowa Konferencja Na- ukowa „Folklor litewski i polski XIX oraz XX wieku. Źródła – literackie przekształcenia – interpretacje”, Wilno – Onikszty 23–24 listopada 2018 roku .......... 455 8 Bibliotekarz Podlaski I Lithuania and Lithuanians in literary approaches .............. 11 1. Tadeusz Bujnicki, Lithuania of the Żagary group members. OF CONTENTS TABLE Between history, myth and modernity .............. 11 2. Andrzej Baranow, The work of Antanas Baranauskas from the st 21 century perspective ............. 33 3. Monika Pokorska-Iwaniuk,