T.C. ĐSTANBUL ÜN ĐVERS ĐTES Đ DEN ĐZ B ĐLĐMLER Đ VE ĐŞ LETMEC ĐLĐĞĐ ENST ĐTÜSÜ MU ĞLA ĐLĐ VE ĐLÇELER ĐNDE KIYI ALANLARI YÖNET ĐM PLANLAMASI YÜKSEK L ĐSANS TEZ Đ Đbrahim UZAL Deniz Đş letmecili ği Anabilim Dalı Danı şman Prof. Dr. Ertu ğrul DO ĞAN EK ĐM, 2006 T.C. ĐSTANBUL ÜN ĐVERS ĐTES Đ DEN ĐZ B ĐLĐMLER Đ VE ĐŞ LETMEC ĐLĐĞĐ ENST ĐTÜSÜ ĐBRAH ĐM UZAL tarafından hazırlanmı ş ve sunulmu ş “MU ĞLA ĐLĐ VE ĐLÇELER ĐNDE KIYI ALANLARI YÖNET ĐM PLANLAMASI” ba şlıklı tez DEN ĐZ POL ĐKASI Bilim Dalında YÜKSEK L ĐSANS Tezi olarak kabul edilmi ştir. Tez Danı şmanı Prof. Dr. Ertu ğrul DO ĞAN Jüri Üyesi Doç Dr. Z. Selmin BURAK Jüri Üyesi Doç. Dr. Cem GAZ ĐOĞLU Jüri Üyesi Doç. Dr. Fatih M. ADATEPE Jüri Üyesi Yrd. Doç Dr. A.Sinan DEM ĐREL Tez Savunma Tarihi: 03.10.2006 ÖNSÖZ Denizel çevrenin bir parçası olan, deniz ile karaları birleştiren kıyılar, sundukları do ğal, kültürel ve ekonomik kaynaklarının yanı sıra, estetik özelliklere de sahiptir. 1950 lerden sonra ba şlayan kitle turizmi, bu alanların turizm açısından de ğerli oldu ğunu ortaya çıkarmı ştır. Bu nedenle turizm amaçlı insan aktiviteleri bu alanlara kayarak, kıyılar üzerinde yo ğun nüfus baskısı meydana getirdi ve kıyı alanlarının var olan dengeleri üzerinde olumsuz geli şmelerin ortaya çıkmasına neden oldu. Çalı şma alanımız olan Mu ğla ili de, ülkemizin en uzun kıyısına sahip ve ülke turizminin önemli kaynaklarındandır. Henüz tam olarak bozulmamı ş do ğal, ekolojik yapısı ve tarihten gelen kültürel zenginli ği, iklim şartları ile turizm sektörü için önemli bir alan olmasının yanında, yer altı zenginlikleri, balıkçılık, tarım gibi ekonomik kaynakları ile de ülke açısından önemli bir bölgedir. Turizm sektörü son yıllarda o kadar hızlı geli şti ki, tatil amaçlı bölgeye gelen turistler bu e şsiz güzellikleri görerek, özellikle kıyı alanlarında tatil amaçlı konut edinmeye ba şladı. Turizm sektörü de talebi kar şılayabilmek için yatırımlarını artırdı. 1980’den sonra hızlanan bu süreç, Turizm Te şvik Yasası ile yükseli şe geçmi ştir. Ancak bu arada herkes için önemli olan planlama unutuldu. Bilinçsiz olan halk, kısa zamanda elde edece ği rantı dü şünerek, zaten %97 gibi bir oranı sorunlu olan tarım arazilerini nakde dönü ştürmeye ba şladı. Balıkçılık sektörü ile turizm sektörü sorunlar ya şamaya ba şladı. Sonuçta kıyı alanlarının yönetimi ile ilgili büyük sorunlar ortaya çıktı. Bu sorunlarla ba şa çıkmada, geleneksel yönetim modelleri yetersiz kaldı. 1990’lı yıllardan sonra sorunların çözümü ülkemizde de kıyı alanları yönetiminin gereklili ğine inanılmaya ba şlandı. Çalı şmamızda bu gereklili ğin, Mu ğla içinde zorunlu oldu ğu dü şünülerek, sorunların çözümü ve sürdürülebilir bütünle şik bir kıyı alanı yönetim planlaması için, Mu ğla ile ilgili bilgiler derlenerek, Mu ğla’nın kıyı alanlarının, sorunlarının tespiti ve bu çerçevede öneriler getirilmeye çalışıldı. Çalı şmanın hazırlanması a şamasında, Mu ğla Üniversitesi dökümantasyon merkezi yetkilileri, Prof. Dr. Erdal ÖZHAN’ın editörlü ğünü yaptı ğı, Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları Ulusal Konferansı Bildiriler Kitapları ile hukuk konusunda tez danı şmanım Prof. Dr. Ertu ğrul DO ĞAN ile Doç Dr Selmin BURAK ve Dr. M.Ali AKKAYA’nın hazırlamı ş oldu ğu Türkiye Kıyıları kitabı yol haritam oldu. Ayrıca bilgi ve birikimlerinden yaralandı ğım Prof Dr. Ertu ğrul DO ĞAN, Doç Dr. Cem GAZ ĐOĞLU ve Dr. Mehmet Ali AKKAYA’ya ve tez aşamasında sabırlarını esirgemeyen aileme te şekkür etmeyi bir borç bilirim. ÖZET Mu ğla Đli ve Đlçeleri Kıyı Alanları Yönetim Planlaması Đbrahim UZAL Kıyı alanları tarihi süreç içersinde toplumlar için çekici alanlar olmu ş, insanlar tarih boyunca öncelikle kıyı alanlarında yerle şmiş, uygarlıkları ve kentleri kıyı bölgelerinde kurmu şlardır. Kıyılardaki do ğal kaynaklar, toplumun ekonomik ve sosyal geli şmesine imkân sa ğlamakta, ülkenin kalkınmasında önemli roller üstlenmektedir. Türkiye yakla şık 8333 km lik deniz kıyısına sahip olup kıyı illerimizden. Mu ğla ili ilçeleri ile birlikte yakla şık 1124 km lik kıyı şeridine sahiptir. Mu ğla ili kıyı alanlarının do ğal yapısının, sosyo-ekonomik olarak uygun ko şullar ta şıyan zengin do ğal kaynak potansiyeline sahiptir. (Ölüdeniz-Marmaris-Bodrum vb.) Sa ğladı ğı avantajlar nedeniyle di ğer kıyı bölgelerinden ayrı olarak kentle şme, sanayi, ula ştırma, turizm ... vb. ekonomik ve toplumsal, birbirleriyle rekabet halinde olan ulusal ve uluslararası faaliyetler için çekim merkezi olmu ştur. Dolayısıyla Mu ğla ili duyarlı kıyı ekosistemleri, kıyılarda yo ğun geli şme baskısı altındadır. Bu sorunların temelinde kıyı alanlarının amaç dı şı kullanım şekli ortaya çıkmaktadır. Bu tez çalı şmasında Mu ğla ili ve ilçeleri kıyı alanlarının kullanım ve geli şiminin sürdürülebilir olarak devamının sa ğlanabilmesi için gerekli olan planlama yakla şımı, soruların analizi ve çözüm önerileri incelenmi ştir. ABSTRACT Province Mugla and Its Districts Coastal Zone Management Đbrahim UZAL During the historal process, coastal zone were attractive places for societies, people before all else got established in those areas and also they assembled the civilizations and cities is coastal zone. The natural sources is shores provide oppotunity to society to develop economically and socially and play important roles in country’s improvement. Turkey has appoximately 8333 km sea coast, and a shore city, Mu ğla, has approximately 1124 km coast streamer including its districts. The city Mu ğla’s coastal areas have a potintial of natural source that is suitable conditions or socio-ekonomic situatiens. Because of this, it became a center for national and international activities, since it had some economik and social advantages like urbanisation, industrilization, transportation and turism. Consequestly, the city Mu ğla is under dense development pressure that consist of sensetive coastal ecosystems. In this thesis research; planning approach, problem analysis and solution suggestions were invastigated to provide contuncity of usage and improvement of coastal regions of Mu ğla and its districts. ĐÇĐNDEK ĐLER Sayfa ÖNSÖZ................................................................................................................................ i ÖZET................................................................................................................................... ii ABSTRACT......................................................................................................................... iii TABLO L ĐSTES Đ................................................................................................................. iv RES ĐM L ĐSTESĐ………………………………………………………………………….. v HAR ĐTA L ĐSTESĐ……………………………………………………………………....... vi GRAF ĐK LĐSTES Đ…………………………………………………………………………... vii KISALTMA L ĐSTES Đ.......................................................................................................... viii EK L ĐSTES Đ......................................................................................................................... ix GĐRĐŞ ……………………………………………………………………………………... 1 1.1.Çalı şmanın Amaç ve Kapsamı………………………………………………….……. 1 II. MU ĞLA ĐLĐ VE KIYI BÖLGES ĐSĐNĐN GENEL ÖZELL ĐKLER Đ…………….…….. 3 2.1.Do ğal Yapı……………………………………………………………………. 3 2.1.1. Co ğrafi Konum ……………………….……………………………. 3 2.1.2. Jeoloji………………………………………………………………. 4 2.1.3. Đklim……………………………………………………………....... 4 2.1.4. Toprak ve Arazi Kullanımı…………………………………….…… 6 2.1.5. Bitki Örtüsü………………………………………………………… 9 2.1.6. Su Kaynakları ve Kıyı Habitatları …………………………………. 10 2.1.6.1. Hidroloji………………………………………………….. 10 2.1.6.2. Denizler……………………………………………….…... 11 2.1.6.3 Akarsular……………………………………………….….. 12 2.1.6.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar ………………………….. 13 2.1.6.5. Yer Altı Suları ………….………………………………… 15 2.1.6.6.Sulak Alanlar………………………………………..…….. 17 2.1.7. Kıyı Habitatları………………………………………….……….…. 20 2.1.8. Koruma Altına Alınmı ş Hassas Bölgeleri………………….…….….. 22 2.1.8.1.Parklar………………………………….………….….…… 23 2.1.8.2. Orman Đçi Dinlenme Yerleri……………………….…...… 24 2.1.8.3.Özel Çevre Koruma Bölgeleri…………………………….. 24 2.1.8.4. Mavi Bayrak Uygulaması………………………………….. 28 2.1.8.5.Canlı Kaynak Koruma Alanları………………………….…. 29 2.1.8.6. Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulundu ğu Koruma Alanları…………………………………………………….. 30 2.2. Sosyo Ekonomik Yapı…………………………………………………….….. 35 2.2.1. Nüfus……………………………………………………………….. 35 2.2.2. Kentle şme……………………………………………………..….... 38 2.2.3. Göç………………………………………………………...……..… 41 2.2.4. Đkinci Konutlar………………………………………………..….… 42 2.2.5. Ekonomik Yapı…………………………………………….…….… 44 2.3. Turizm………………………………………………………………………... 46 2.3.1.Turizm Ekonomisi……………………………………………….…... 47 2.3.2. Đldeki Turizm Çe şitlili ği………………………………………….….. 47 2.3.2.1. Kültür Turizmi………………………………………………..…… 47 2.3.2.2. Kıyı ve Deniz Turizmi:……………………………………….…… 48 2.3.2.3. Yat Turizmi:…………………………………………………….… 50 2.3.2.4. Su Altı Dalı ş Turizmi:……………………………………………. 51 2.4. Tarım…………………………………………………………………………. 51 2.5. Ticaret – Ula şım……………………………………………………….……... 54 2.5.1.Ticaret…………………………………………………………..…… 54 2.5.2. Ula şım …………………………………………………….……..…. 55 2.6. Enerji Üretimi…………………………………………………………...……. 58 2.7. Madencilik………………………………………………………………..….. 59 III. KIYI ALANLARI YÖNET ĐMĐ………………………………………………………. 61 3.1. Kıyı Alanları Yönetimi Kavramı……………………………………………... 61 3.1.1. Kıyı Alanları Yönetiminin Gereklili ği……….…………………….. 62 3.1.2. Kıyı Alanları Yönetiminin Amacı……………………….…………. 63 3.1.3. Kıyı Alanları Yönetiminin Đlkeleri…………………………………. 64 3.1.4. Bütünle şik Kıyı Alanları Yönetimi………………………………… 64 3.1.5. Kıyı Kavramı ve Tanımlaması……..…………………………….… 67 3.1.6. Farklı Disiplinlerde