Sociografie Van Weerselo

Sociografie Van Weerselo

f INSTITUUT VOOR SOCIAAL ONDERZOEK VAN HET NEDERLANDSE VOLK SOCIOGRAFIE VAN WEERSELO RAPPORT, SAMENGESTELD IN OPDRACHT VAN DE STICHTING MAATSCHAPPELIJK WERK TEN PLATTELANDE Dr H. D. DE VRIES REILINGH Bibliotheek der Landbouw Hoogeschool WAGENINGEN ?n L\Ô^ VERSL. VAN LANDBOUWK. ONDERZ. No. 55.1 5 - 'S-G RAVEN HA G E - 1949 INHOUD Blz, HOOFDSTUK I Beknoptegeschiedeni sva nhe tter ­ ritoriumde rGemeent e 1 A.Inleidin g (1) B.He tto tstan dkome nde rGemeent e Weerselo end ewijziginge ni n haargebie d (9) HOOFDSTUKI I - Grootte,vor me ngrenze n derGemeent e1 6 A.Groott e (16) B.Vor m (16) C.Grenze n (17) D.Deele nva nhe tgemeentelijk eter - ritorium(19) E. Gemeentebestuur enadministrati e 19 HOOFDSTUKII I- Hetphysisch-geografisc hmilie u 20 A.D ebode m (20) B.He tklimaa t (26) C.Hydrografi e (28) D.Begroeiin g (34) E.Samenvattin g over deninvloe dva n hetmilie uo phe t menschelijke bestaan (36) HOOFDSTUK IV - Bebouwing enverkeerswege n 38 A.Bebouwin g (38) B.Verkeerswege n (52) HOOFDSTUKV Debetrekkelijk e sociale liggingde r GemeenteWeersel o 58 HOOFDSTUKV I - Demografie derGemeent e Weerselo 68 A.Stan d derbevolkin g (68) B.Loo pde rbevolkin g -huwelijk , geboorte,sterfte ,geboorteover ­ schot,migrati e (72) HOOFDSTUKVI I - Economische structuur 83 A.Inleidin g (83) B.D elandbou w -d eagrarisch ebe ­ drijfstakkeni nhu n ontwikkeling sedert den-eerstenWereldoorlog ; degrqott e derlandbouwbedrijven ; eigendomsverhoudingen;aankoop , afzet enorganisatie ;welvaarts ­ peil;werklooshei d (91)« C.D enijverhei d -d e industrie;he t ambacht;werkloosh ei d (144). D.Hande le nverkee r (154) HOOFDSTUKVIII - Sociale structuur 161 A.He t gezin- grootte ;he tgezi n als productieve eenheid;he tge ­ zinal sconsumptiev e eenheid;he t gezinal ssocial e eenheid(161) Biz. HOOFDSTUKVII I- B.D efamili e (192)• C.D ebuurtgemeenscha p (193) D.D e parochie (196) E.D e gemeente (197) F» Standene nklassen ;maatschappe ­ lijkhulpbetoo n (197) G.Vereeniginge n (200) H.Overhei d enplattelandsgemeen ­ schap (202) HOOFDSTUKI X Lichamelijke engeestelijk e gesteld­ heid 204 A.Lichamelijk everzorgin g (204) B.Geestelijk e ontwikkeling(210) C.Vrijetijdsbestedin g (218) D.Moraal ,moraliteit , criminaliteit (222) E.Godsdiens t (227) HOOFDSTUKX Hetkarakte r derbevolkin g , 231 HOOFDSTUKX I Samenvattende slotbeschouwing 244 1. HOOFDSTUKI BEKNOPTEGESCHIEDENI SVA NHE TTERRITORIU MDE RGEMEENT E A.INLEIDIN G De GemeenteWeersel omaak t deelui tva nd ehuidig e provin­ cieOverijssel .Di tgewes tdank tzij nontstaa nnie tzoozee r aandynastiek e ofkerkelijk e invloeden- immer sd emach t vande nUtrechtsche nbisscho pstrekt e zichvee lverde rui t - danwe laa nd erechtseenheid ,di ei nde nloo pde rMiddel ­ eeuwengegroei d is.He t "OverijsselschLandrecht "dateer t van136 5- 140 6 ;late ri she tnatuurlij kmeermale n gewij­ zigd enaangevuld .He twa skenmerkend ,wan the tomvatt ehe t geheele gewest engol ddaarbuite nniet .To tdi tgewes t"be ­ hoordenechte rtoenmaal swe ld ekerspele nWilsum ,Ulse ne n Nijenhuis (inhe ttegenwoordig e Neder-Bentheim),di e ookge - 2 ografischto tTwent e gerekendworde n Twentewa s één vand edri eOverijsselsch e drostambten-* ;d e drostwa sd ehoogst erechterlijk e functionaris.Zij ngebie d waswee ronderverdeel d inach trichterambten ,terwij lAlmel o metVriezenvee n eenvrij eheerlijkhei d vormde.D erichteramb ­ tenviele nuitee n inmarke ne ndez emarke nvormde nto tnauwe ­ lijksanderhalv e eeuwgelede nd eeigenlijk e basisde rterri ­ toriale samenleving.D e latere gemeentenzij ne rui tvoortge ­ komen. Demarke nzij nva n oudendatum .Sommige nmeenen ,da tzi ja l ind e8st eeeu wbestonden .Doc hd erecent e onderzoekingen 1.M.Schpengen :Overijsse lto td e17d e eeuw,bl.47 4 e.V.; J.C.Bijsterbos:Rech te nrechtsbedeelin gi nOverijssel , b.10/3. 2.M.Schoengen ,bl.46 7e n474 ;G.J.te rKuile :D eTwentsch e watermolens,bl.67/8 ;R.Schuiling :Aardrijkskundig e ge­ steldheid,bl.69-71 ;JwGeesin ké nH.Moerman :Geschiede ­ nisva nOverijssel ,bl.579/80 ;A.Blonk :Fabrieke ne nmen ­ schen,bl.6 . 3.Haaksberge nston d eigenlijk afzonderlijk,doc hwa svee l kleiner. 2. vanSliche rva nBath . hebbenwe laannemelij k gemaakt,da t zijeigenlij k eersti nd e13d eeeu wmee ralgemee nvoorkwa ­ meni nverban dme td eafnemend e hoeveelheidwoeste ngrond , diedoo rzij nonmisbaarhei d voorhe t landbouwbedrijf een doeltreffendbehee r tenbat eva nall e deelgenootenvereisch - te.Mogelij kkunne nd emarke noo kontstaa nzij nal see nsoor t afweer-organisatie dervrij e grondbezitters tegend etoene ­ mendefeodalisatie .Toc hzij nvel emarke ngeleidelij k onder invloed vand efeodal emach tgekomen ,zooal sb.v .blijke nka n uithe t erfelijkemarkerichterscha pva nde nhee re nui td e aanwezigheid vanhoven .D eho f (curtis)wa s deplaat sva n waarui t toezichto pdienste nwer d gehoudene nwaa rleverin ­ genmoeste nplaat shebben . Deterritorial e samenlevingseenheid,di eaa nd emark evooraf ­ ging,wa sd ebuurschap ,di eo phaa rbeur tsind sd eblijvend e vestiging geleidelijk ind eplaat swa sgekome nva nd emaag ­ schap,d efamilial e samenlevingseenheid.Sind skor ti sme n duidelijkergaa ninzien ,da td emark ee nd ebuurscha pgeens ­ zinsidentie kwaren .D ebuurscha pwa s de levensgemeenschap vanall e dag,d emark e deorganisati evoo rhe t grondgebruik. Totd e eerstebehoorde nall e inwoners,to td elaatst eallee n de "gewaarden",d.z .d eeigenerfden .Sommig emarke nontstonde n doorsamenvoegin gva nverschillend ebuurschappen .Eers tgelei ­ delijkbego nd efuncti eva nd ebuurscha pove rt egaa no pdi e dermarke ,di ewaarschijnlij kgesterk twa sal smees tstrijdba ­ reweerstandsker n tegend etoenemend efeodalisatie . Volkomenovereenstemmin gove rdi talle sbestaa te rno ggeens - zins ,doc hhe tstaa twe lvast ,da td eoccupati eva ndi tge ­ bied ind e8st e eeuwvoltooi dwa s -*.To tvoo rkor twa sme nge - 1.B.H.Sliche rva nBath :Mensc he nlan d ind eMiddeleeuwen , DeelI ,bl.3 0- 148 ,i nhe tbijzonde r deconclusi eo p bl.147/8;daarentege nvoorstander sva nee nvee lhoogere n ouderdomde rmarken :A.M.Pleyte :Rechtstoestan d dermarken , bl.124;J.Ph.d eMont éVe rLoren :Grondbezi t enstanden , bl.34e.v . 2.Literatuuroverzich t bij':Sliche rva nBath ,Dee lI ,bl .4 8- 54e nbl .12 8- 146 . 3.H.J.Keuning :Nederzettingsvorme n indiluviaa lNederland , tol.75. 3. wend deze"bewoner sSakse nt enoemen ,doc honderzoeker sal s VanGiffe n enG-osse sopperde nreed stwijfe le ndoo rSliche r vanBat hword tvoo rhe t Oostenva non slan d opgron dva nee n uitgebreid "bronnenonderzoekpositie fva nee n"Saksenlegende " gesproken .Overigen s laathi jjuis tvoo rTwent e demoge ­ lijkheid vanee nSaksisc helement ,da tove rd e oerbevolking heengeschoven zouzijn ,bestaan .D ehuidig e verscheidenheid vantype nmaak tda tnie t onwaarschijnlijk,temee rwannee rme n inhe t ooghoudt ,da tTwent eva nd evroegst e tijden toto phe ­ denee ndoorgangslan d tusschenOos te nWes ti sgeweest . Hoe danook ,dez ebewoner s zijnondank shu nverze t -waarva n deHunebor g onderd ebuurscha pVolt e indez e gemeenteno gge - tuigt -onderworpe naa n deFrankisch ekoningen ,di ehie rhe t Christendom end eleenheerlijk ebestuursmach t invoerden,waar ­ mede zijde ngrondsla g legdenvoo rd ekerspelindeelin g envoo r deopkoms t derfeodaliteit . Alseerst eme tnam e genoemde Twentschebuurscha pword t in79 7 Duider (samenme tMander )vermel d .Hasselo ,Lemselo ,Rossu m enVolt ekome nvoo rhe t eersti n93 3 inee noorkond evoo r , c 6 Gammelke in127 2 J enDeuminge n in129 5 .Ee nafzonderlijk e plaatsword t ingenomendoo rWeerselo ,waa r sindsomstreek s115 0 eenklooste r genoemdwordt ,e nSaasveld ,da tontston d rondde n feodalenho f Satherslova n128 4 . Dekerstenin g isbegonne nva nDevente ruit ,waa rLebuînu si n 776zij nker k stichtte.Va ndaarui twer d in90 1d eker k teOot - marsumgesticht ,d eoudst e inTwente .Hierva nwer d in104 9he t 1.Sliche rva nBath ,Dee l II,bl .12 2- 176 . 2.J.H.Holwerda : Oudheidkundigeverschijnsele ni nOverijssel , bl.168/71 . 3.Oorkondenboe k vanhe tStich tUtrech t (uitg.S.MullerPz ne n K.Heeringa),no .51 ;Sliche rva nBath ,II ,bl .223 . 4.Oorkondenboe k vanhe t StichtUtrecht ,no .100 ;Sliche rva n Bath,Dee l II,bl .224/6 . 5.Nomin aGeographic aNeerlandica ,I ,bl .146 ;Sliche rva nBath , II.bl.223 . 6. Slicherva nBath ,II ,bl .222 . 7.Sliche rva nBath ,II ,bl .226 . 4. kerspelOldenzaa lafgesplitst .Di tkerspe l omvatte dehuidig e gemeentenOldenzaal ,Losse re nWeerselo .Oo kn ad estichtin g vanhe tklooste r teWeersel o"blee fd ekerkelijk e bandme tOl ­ denzaalbestaan ,hoewe lreed sn akorte ntij d de parochiekerk vanOotmarsu maa nhe tStif tWeersel okwam .He tduurd ederhal ­ veeenig e eeuwenvoo rd ekerkelijk e organisatiehaa rbesla g hadgekregen . Dekerspele nwerde n samengesteld uiteenig e buurschappen (la­ termarken) ,welke raanta lpe rkerspe lsteed skleine rwerd , naarmate hetaanta lkerke n toenam.Beston d aanvankelijk een kerspelui t drieva nd e tegenwoordige gemeenten,than somva t deGemeent eWeersel ovie rheel e enee ndrieta lgedeelte nva n parochies.Tegenove r dezewisselend e grootte bezittend ebuur ­ schappenva noudshe rhu nvast e gebied,waarva nd egrenze non ­ veranderlijk zijn.Daaro mzij nzi jd ebasi s zoowelva nd elate ­ rekerkelijk e alsva n deburgerlijk e indeeling. Aanvankelijkware nd enederzettinge n enclaves ind ewilderni s , dochgeleidelij kbreidde nzi jzic hui t totzi jelkande rbegon - nent erake n engrenze nvastgestel d moestenworde n .Hiervoo 2r zochtme nmarkant e punteno flijne n inhe t terrein,zooal sheu ­ vels,groot e alleenstaande boomen,beke no fmoerassen .Waa rde ­ zeontbrake n trokme nrechtlijnig e grenzentussehe nd eaange ­ brachtemarkesteene n . Demark ewa s eenstaatsrechtelijk e gemeenschap,waarva nd ele ­ denzel fbepaalden ,wi e eigenerfdewas ;he t "volle erf"wa sd e grondslagva nzij nbestaan .Nie tal s indivxdu,doch,al sverte ­ genwoordigerva nzij nerv ena mme naa nd erechtsvormin g deel . Datvon d zijnuitdrukkin g ind e "gewaardehoeven "o f"waren M. Devroegst evor mva nhe tgrondbezi t isno gsteed s geenuitge ­ maaktekwestie ,maa rhe t staatwe lvast ,da td ebouwessche n reedszee rvroe gi nprivat e akkersverdeel dwaren .Ieder ege - 1.J.Ph.d eMont éVe rLoren ,bl.2 .

View Full Text

Details

  • File Type
    pdf
  • Upload Time
    -
  • Content Languages
    English
  • Upload User
    Anonymous/Not logged-in
  • File Pages
    270 Page
  • File Size
    -

Download

Channel Download Status
Express Download Enable

Copyright

We respect the copyrights and intellectual property rights of all users. All uploaded documents are either original works of the uploader or authorized works of the rightful owners.

  • Not to be reproduced or distributed without explicit permission.
  • Not used for commercial purposes outside of approved use cases.
  • Not used to infringe on the rights of the original creators.
  • If you believe any content infringes your copyright, please contact us immediately.

Support

For help with questions, suggestions, or problems, please contact us