P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz MAGNUSZEW (635) Warszawa 2009 Autorzy: Damian Kałus*, Halina Kapera*, Gra Ŝyna Hrybowicz**, Izabela Bojakowska***, Paweł Kwecko***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MG śP – Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny (plansza A) – Bogusław B ąk*** Redaktor regionalny (plansza B) – Joanna Szyborska-Kaszycka*** Redaktor tekstu – Joanna Szyborska-Kaszycka*** * – Krakowskie Przedsi ębiorstwo Geologiczne „ProGeo” Sp. z o.o., ul. Szlak 10/5, 31-161 Kraków ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN… Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – D. Kałus .................................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – D. Kałus ...................................................... 4 III. Budowa geologiczna – D. Kałus .......................................................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin – H. Kapera ................................................................................................... 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – H. Kapera ................................................................. 13 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – H. Kapera ........................................... 14 VII. Warunki wodne – D. Kałus .............................................................................................. 16 1. Wody powierzchniowe ................................................................................................... 16 2. Wody podziemne............................................................................................................ 17 VIII. Geochemia środowiska.................................................................................................... 19 1. Gleby – P. Kwecko ......................................................................................................... 21 2. Osady wodne – I. Bojakowska ........................................................................................ 23 3. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec ................................................ 26 IX. Składowanie odpadów – G. Hrybowicz ............................................................................. 29 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – D. Kałus ......................................................................... 35 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – D. Kałus ........................................................................ 37 XII. Zabytki kultury – D. Kałus ............................................................................................... 41 XIII. Podsumowanie – D. Kałus .............................................................................................. 41 XIV. Literatura......................................................................................................................... 44 I. Wst ęp Mapa geo środowiskowa Polski w skali 1:50 000 arkusz Magnuszew została opracowa- na w Krakowskim Przedsi ębiorstwie Geologicznym „ProGeo” Sp. z o.o. w Krakowie (plansza A) i Przedsi ębiorstwie Geologicznym POLGEOL SA oraz Pa ństwowym Instytucie Geolo- gicznym w Warszawie (plansza B). Przy jej opracowywaniu wykorzystano materiały archi- walne i informacje zamieszczone na arkuszu Magnuszew Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanym w 2004 roku w Częstochowskim Przedsi ębiorstwie Geologicznym Sp. z o.o. (Dominiak, Korona, 2004). Map ę wykonano zgodnie z „Instrukcj ą...” (2005), wydan ą przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny. Opracowanie sporz ądzono na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie 1942. Mapa geo środowiskowa Polski jest kartograficznym odwzorowaniem wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami na tle wybranych elementów: hydrogeologii, geologii in Ŝy- nierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Składa si ę ona z dwóch plansz – plansza A zawiera zaktualizowan ą tre ść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, a plansza B now ą warstw ę informacyjn ą „Zagro Ŝenia powierzchni Ziemi”, opisuj ącą tematy- kę geochemii środowiska i warunki do składowania odpadów. Dane i oceny geo środowiskowe zaprezentowane na planszy B zawieraj ą elementy wie- dzy o środowisku przyrodniczym, niezb ędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji pa ństwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjno ści podło Ŝa s ą wskazówk ą nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów, lecz tak Ŝe powinny by ć uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mog ących pogarsza ć stan środowiska. Informacje dotycz ące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych s ą u Ŝyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa geo środowiskowa przeznaczona jest głównie do praktycznego wspomagania re- gionalnych i lokalnych działa ń gospodarczych. Słu Ŝyć ma instytucjom, samorz ądom teryto- rialnym i administracji pa ństwowej w podejmowaniu decyzji dotycz ących gospodarki zaso- bami środowiska przyrodniczego oraz planowania przestrzennego. Informacje zawarte na mapie mog ą by ć przydatne w kształtowaniu proekologicznych postaw lokalnych społeczno ści oraz edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. 3 W opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne pochodz ące z: Centralnego Archi- wum Geologicznego Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Regionalnego Banku Danych Hydrogeologicznych „Hydro” w Warszawie, Mazowieckiego Urz ędu Woje- wódzkiego w Warszawie i Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w War- szawie, Pa ństwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, starostw powiatowych w Garwolinie, Grójcu i Kozienicach oraz urz ędów gminnych. Dane archiwalne zostały zweryfikowane w trakcie prac terenowych. Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP). Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem Magnuszew okre ślaj ą współrz ędne od 21 °15’ do 21 °30’ długo- ści geograficznej wschodniej i od 51°40’ do 51°50’ szeroko ści geograficznej północnej. Administracyjnie obszar arkusza nale Ŝy do województwa mazowieckiego, powiatów: garwoli ńskiego (gminy: Łaskarzew, Maciejowice i Wilga), grójeckiego (gmina Warka) i ko- zienickiego (gminy: Grabów nad Pilic ą, Głowaczów, Kozienice i Magnuszew). Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 2002) obszar arkusza poło Ŝony jest w obr ębie czterech mezoregionów wchodz ących w skład Niziny Środkowomazowieckiej: Doliny Środkowej Wisły, Doliny Dolnej Pilicy, Równiny Kozienickiej i Równiny Garwoli ń- skiej (fig. 1). Szeroko ść Doliny Środkowej Wisły, której osi ą jest rzeka Wisła, wynosi 10–12 km. Rzece towarzyszy szeroki zalewowy taras ł ąkowy chroniony cz ęś ciowo wałami przeciwpo- wodziowymi. Równina Kozienicka zajmuje południowo-zachodni ą cz ęść obszaru arkusza. Jest to równina denudacyjna, na powierzchni której zalegaj ą zwydmione piaski. Równina Garwoli ńska le Ŝy po wschodniej stronie Doliny Środkowej Wisły i jest wysoczyzn ą moreno- wą, zajmuj ąc niewielki, północno-wschodni fragment obszaru arkusza. Dolina Dolnej Pilicy łączy si ę z Dolin ą Środkowej Wisły – na obszarze arkusza znajduje si ę jej niewielki fragment. Najwy Ŝej poło Ŝone s ą tereny w południowo-zachodniej cz ęś ci obszaru arkusza w pobli- Ŝu miejscowo ści Ignacówka Baranowska – około 150–155 m n.p.m. Najni Ŝej połoŜone s ą tereny w dolinie Wisły przy północnej granicy obszaru arkusza – około 95 m n.p.m. Obszar arkusza le Ŝy na pograniczu dwóch regionów klimatycznych łódzko-wielu ń- skiego i mazowiecko-podlaskiego. Średnia temperatura roczna wynosi 7,5°C, średnia tempe- 4 ratura półrocza zimowego wynosi około 1°C, za ś półrocza letniego – około 14,5°C. Pokrywa śnie Ŝna zalega około 60 dni. Średni opad roczny wynosi 600 mm. Przewa Ŝa cyrkulacja po- wietrza z sektora zachodniego (Stachý, 1987; Starkel, 1991). Wi ększe kompleksy le śne wyst ępuj ą w południowej i północno-wschodniej cz ęś ci ob- szaru arkusza. Dominuj ą drzewostany sosnowe. Na omawianym obszarze brak jest miejscowo ści posiadaj ących prawa miejskie. Naj- wi ększe wsie to Ryczywół i Magnuszew, który jest równocze śnie siedzib ą gminy. W gospo- darce tego terenu dominuje rolnictwo. Przewa Ŝaj ą uprawy sadownicze oraz plantacje warzyw i truskawek. Przez obszar arkusza biegnie droga krajowa z Warszawy do Puław. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Magnuszew na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica makroregionu, 2 – granica mezoregionu Podprowincja: Niziny Środkowopolskie Mezoregiony Niziny Środkowomazowieckiej: 318.75 – Dolina Środkowej Wisły, 318.76 – Równina Warszawska, 318.77 – Równina Kozienicka, 318.771 – Dolina Dolnej Pilicy, 318.79 – Równina Gar- woli ńska Mezoregiony Niziny Południowopodlaskiej: 318.95 – Wysoczyzna śelechowska 5 III. Budowa geologiczna Budow ę geologiczn ą obszaru arkusza Magnuszew przedstawiono na podstawie Szcze- gółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000 arkusz Magnuszew (Sarnacka,