BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ----------------------------- NGUYỄN DANH HÙNG NGHIÊN CỨU ĐA DẠNG THỰC VẬT BẬC CAO CÓ MẠCH VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP BẢO TỒN Ở KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN PÙ HOẠT, TỈNH NGHỆ AN LUẬN ÁN TIẾN SỸ SINH HỌC HÀ NỘI - 2020 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ……..….***………… NGUYỄN DANH HÙNG NGHIÊN CỨU ĐA DẠNG THỰC VẬT BẬC CAO CÓ MẠCH VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP BẢO TỒN Ở KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN PÙ HOẠT, TỈNH NGHỆ AN LUẬN ÁN TIẾN SỸ SINH HỌC Chuyên ngành: Thực vật học Mã số: 9.42.01.11 Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. Đỗ Ngọc Đài 2. PGS. TS. Trần Minh Hợi Hà Nội - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu riêng tôi. Các số liệu trong luận án được trích dẫn đầy đủ, rõ ràng. Tác giả luận án NCS Nguyễn Danh Hùng MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài luận án ............................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................. 2 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn .................................................................. 2 4. Bố cục của luận án .................................................................................... 2 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU....................................................... 3 1.1. Đa dạng sinh học .................................................................................... 3 1.2. Nghiên cứu về thực vật trên thế giới ..................................................... 3 1.2.1. Nghiên cứu về hệ thực vật .................................................................. 3 1.2.2. Nghiên cứu thảm thực vật ................................................................... 5 1.3. Nghiên cứu về thực vật ở Việt Nam ...................................................... 8 1.3.1. Nghiên cứu hệ thực vật ....................................................................... 8 1.3.2. Nghiên cứu thảm thực vật ................................................................. 12 1.4. Nghiên cứu yếu tố địa lý thực vật ........................................................ 20 1.5. Nghiên cứu phổ dạng sống .................................................................. 23 1.6. Nghiên cứu thực vật ở Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt ................... 25 1.7. Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội ở Khu BTTN Pù Hoạt ............. 26 1.7.1. Điều kiện tự nhiên khu BTTN Pù Hoạt ............................................ 26 1.7.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................. 30 CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................................................ 33 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................ 33 2.2. Thời gian nghiên cứu ............................................................................ 33 2.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................ 33 2.4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 34 2.4.1. Phương pháp kế thừa ........................................................................ 34 2.4.2. Phương pháp điều tra thực địa .......................................................... 34 2.4.3. Xử lý và trình bày mẫu ..................................................................... 35 2.4.4. Giám định tên khoa học ..................................................................... 36 2.4.5. Lập danh lục thành phần loài ............................................................ 36 2.4.6. Phương pháp đánh giá về đa dạng thực vật ...................................... 36 2.4.6.1. Đánh giá đa dạng các ngành, lớp, họ và chi .................................. 36 2.4.6.2. Phương pháp đánh giá về dạng sống ............................................. 36 2.4.6.3. Phương pháp đánh giá đa dạng về yếu tố địa lý ............................ 37 2.4.6.4. Phương pháp đánh giá về giá trị tài nguyên và các loài thực vật quý hiếm, bảo tồn ............................................................................................... 38 2.4.7. Phương pháp xây dựng bản đồ thảm thực vật và hệ thống các đơn vị thảm thực vật ............................................................................................... 39 2.4.8. Phương pháp xây dựng đề xuất các giải pháp quản lý, bảo tồn đa dạng thực vật ở Khu Bảo tồn Thiên nhiên Pù Hoạt .................................... 40 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ............................................. 42 3.1. Đa dạng về thành phần loài thực vật Bậc cao có mạch ở Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt ............................................................................................... 42 3.1.1. Đa dạng về các taxon thực vật ở Khu Bảo tồn Thiên nhiên Pù Hoạt42 3.1.1.1. Đa dạng về bậc ngành .................................................................... 42 Về các chỉ số đa dạng của các taxon ........................................................... 51 3.1.1.2. Đa dạng về bậc họ .......................................................................... 52 3.1.1.3. Đa dạng về bậc chi ......................................................................... 54 3.1.2. Đa dạng về giá trị sử dụng ................................................................ 55 3.1.3. Đa dạng về dạng sống ....................................................................... 63 3.1.4. Đa dạng về yếu tố địa lý ................................................................... 67 3.1.5. Đa dạng về các loài thực vật nguy cấp ............................................. 70 3.1.6. Một số phát hiện mới cho khoa học và cho HTV Việt Nam ở Khu Bảo tồn Thiên nhiên Pù Hoạt ...................................................................... 72 3.2. Đa dạng về thảm thực vật ở Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt .......... 91 3.2.1. Thành phần các kiểu thảm thực vật ở Khu BTTN Pù Hoạt ............. 93 3.2.2. Đặc điểm các kiểu thảm tại Khu BTTN Pù Hoạt ............................. 94 3.3. Đề xuất các giải pháp bảo tồn đa dạng thực vật ở Khu BTTN Pù Hoạt ................................................................................................................... 105 3.3.1. Nguyên nhân đe dọa đa dạng thực vật tại Khu BTTN Pù Hoạt ..... 105 3.3.2. Những thuận lợi trong công tác bảo tồn đa dạng thực vật.............. 114 3.3.3. Những khó khăn trong công tác bảo tồn đa dạng thực vật ............. 116 3.3.4. Đề xuất giải pháp quản lý hệ thực vật tại Khu BTTN Pù Hoạt ...... 118 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................. 129 1. Kết luận ................................................................................................. 129 2. Kiến nghị ............................................................................................... 130 NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN ......................................... 131 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ......................................................................................... 132 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 134 PHỤ LỤC 1. DANH LỤC CÁC LOÀI THỰC VẬT Ở KHU BTTN PÙ HOẠT ......................................................... Error! Bookmark not defined. PHỤ LỤC 2. DANH LỤC CÁC LOÀI THỰC VẬT NGUY CẤP Ở KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN PÙ HOẠT ...... Error! Bookmark not defined. PHỤ LỤC 3. HÌNH ẢNH VỀ ĐIỀU TRA THỰC ĐỊA VÀ MỘT SỐ LOÀI THỰC VẬT Ở KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN PÙ HOẠT ............ Error! Bookmark not defined. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Bảng 3.1. Phân bố của các bậc taxon ở Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù 43 Hoạt Bảng 3.2. Phân bố của các taxon trong hai lớp của ngành Ngọc lan 44 Bảng 3.3. So sánh cấu trúc tỷ lệ % số loài của lớp Ngọc lan và lớp Hành 45 trong ngành Ngọc lan giữa Pù Hoạt với Pù Mát, Pù Luông và Xuân Liên Bảng 3.4. So sánh tỷ lệ % số loài của HTV Pù Hoạt với HTV Việt 46 Nam Bảng 3.5. So sánh cấu trúc tỷ lệ % số loài của HTV Pù Hoạt với Pù 48 Mát, Pù Luông và Xuân Liên Bảng 3.6. So sánh tỷ lệ % số loài của Pù Hoạt với Xuân Liên, Pù Mát và 50 Pù Luông Bảng 3.7. So sánh số loài trên cùng một đơn vị diện tích của Pù Hoạt 51 với Xuân Liên, Pù Mát và Pù Luông Bảng 3.8. Các chỉ số đa dạng của từng ngành và cả hệ thực vật 51 Bảng 3.9. So sánh các chỉ số của HTV Pù Hoạt với các chỉ số của Pù 52 Mát, Xuân Liên và Pù Luông Bảng 3.10. Các họ đa dạng nhất của hệ thực vật Pù Hoạt 53 Bảng 3.11. So sánh số lượng các loài trong các họ đa dạng nhất của hệ 54 thực vật Pù Hoạt với hệ thực vật Việt Nam Bảng 3.12. Các chi đa dạng nhất của hệ thực vật Pù Hoạt 55 Bảng 3.13. Giá trị sử dụng của các loài thực vật ở Khu BTTN Pù Hoạt 56 Bảng 3.14. So sánh tỷ lệ % về số loài các giá trị tài nguyên nổi bật của 62 HTV Pù Hoạt với Xuân Liên, Pù Mát và Pù Luông Bảng 3.15. Dạng sống của các loài thực vật ở Khu BTTN Pù Hoạt 63 Bảng 3.16. So sánh phổ dạng sống của Pù Hoạt với các hệ thực vật Pù 64 Luông, Xuân Liên, Pù Mát, Bến En và Việt Nam Bảng 3.17. Tỷ lệ dạng sống cây chồi trên (Ph) ở Khu BTTN Pù Hoạt 65 Bảng 3.18. Yếu tố địa lý của các loài thực vật ở Khu BTTN Pù Hoạt 68 Bảng 3.19. Phân bố của các loài theo theo các mức độ bị đe dọa ở Pù 71 Hoạt Bảng 3.20. So sánh loài Camellia ngheanensis với loài Camellia 74 euphlebia Bảng 3.21. So sánh loài