RAPORT Z POSTĘPU WDRAŻANIA PROGRAMU SĄSIEDZTWA POLSKA-BIAŁORUŚ-UKRAINA INTERREG III A/TACIS CBC 2004-2006 (część polska) CCI: 2004 CB 16 0 PC 001 zatwierdzony w dniu 5 listopada 2004 r. Raport końcowy z realizacji Programu, sporządzony zgodnie z art. 37 rozporządzenia Rady (WE) 1260/1999 Warszawa, październik 2010 1 SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE .................................................................................................................................. 3 II. INFORMACJE OGÓLNE........................................................................................................................ 8 III. OPIS ZMIAN W ZAKRESIE UWARUNKOWAŃ SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH I POLITYK KRAJOWYCH MAJĄCYCH WPŁYW NA REALIZACJĘ PROGRAMU....................................................... 9 IV. PRZEBIEG REALIZACJI I POSTĘP RZECZOWY PROGRAMU...................................................... 16 V. POSTĘP FINANSOWY PROGRAMU.................................................................................................. 32 VI. DZIAŁANIA PODJĘTE PRZEZ INSTYTUCJĘ ZARZĄDZAJĄCĄ I KOMITET MONITORUJĄCY DLA ZAPEWNIENIA PRAWIDŁOWOŚCI I SPRAWNOŚCI WDRAŻANEGO PROGRAMU.................... 34 VII. MONITORING I EWALUACJA............................................................................................................. 38 VIII. INFORMACJA O PRZEPROWADZONYCH KONTROLACH I STWIERDZONYCH NIEPRAWIDŁOWOŚCIACH W TRAKCIE REALIZACJI PROGRAMU ..................................................... 41 IX. WYKORZYSTANIE POMOCY TECHNICZNEJ .................................................................................. 57 X. WYPEŁNIANIE ZOBOWIĄZAŃ W ZAKRESIE INFORMACJI I PROMOCJI PROGRAMU ............ 59 XI. INFORMACJA O ZGODNOŚCI REALIZACJI PROGRAMU Z ZASADAMI POLITYK WSPÓLNOTOWYCH..................................................................................................................................... 64 XII. PODSUMOWANIE, WNIOSKI KOŃCOWE......................................................................................... 64 XIII. OŚWIADCZENIE INSTYTUCJI ZARZĄDZAJĄCEJ........................................................................... 69 2 I. WPROWADZENIE 1. Raport końcowy z postępu wdrażania Programu Sąsiedztwa Polska - Białoruś - Ukraina INTERREG III A/TACIS CBC 2004 – 2006 został opracowany zgodnie z art. 37 rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiającego przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych. Ponadto przy sporządzaniu raportu wzięto pod uwagę wytyczne Komisji Europejskiej, określone w szczególności w „Wytycznych dotyczących zamknięcia pomocy (2000-2006) finansowanej z funduszy strukturalnych” (COM(2006)3424, 4 sierpnia 2006 r.) oraz „Wytycznych dot. zamknięcia Programów Interreg III 2000-2006” (COCOF 07/0078/02, 27 lutego 2008 r.) 2. Granicznymi datami okresu sprawozdawczego były: 5 listopada 2004 r. czyli dzień zatwierdzenia Programu na mocy decyzji Komisji Europejskiej nr CCI: 2004 CB 16 0 PC 001 oraz 31 grudnia 2009 r. - dzień kończący wydłużony na mocy decyzji Komisji Europejskiej (KE) z dnia 19 lutego 2009 r. okres kwalifikowalności wydatków. Okres ten stanowił fazę wdrażania Programu poprzez realizację projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), przyjętych do dofinansowania na I, II, III oraz IV posiedzeniu Wspólnego Komitetu Sterującego, mikroprojektów zatwierdzonych na mocy decyzji Wspólnego Podkomitetu Monitorującego oraz projektów dofinansowanych w ramach dodatkowej kontraktacji. 3. Dane finansowe zamieszczone w raporcie przedstawiają stan na 31 stycznia 2010 r. 4. Program Sąsiedztwa został zatwierdzony Decyzją Komisji Europejskiej K (2004) 4366 z 5 listopada 2004 r. Zmiany w Programie zostały wprowadzone na mocy Decyzji KE K (2007) 1608 z 2 kwietnia 2007 r. i na mocy Decyzji KE K (2009) 1201 z 19 lutego 2009 r. 5. Nadrzędnym celem Programu było podniesienie poziomu życia i społeczno-gospodarczej integracji regionów sąsiadujących na obszarze pogranicza polsko-białorusko-ukraińskiego. 6. Rolę Instytucji Zarządzającej (IZ) dla Programu Sąsiedztwa pełniło Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Departament Współpracy Terytorialnej. 7. Zasięg terytorialny Programu obejmował: Polska - osiem podregionów: białostocko-suwalski i łomżyński (województwo podlaskie); bialskopodlaski, chełmsko-zamojski i lubelski (województwo lubelskie); rzeszowsko-tarnobrzeski i krośnieńsko-przemyski (województwo podkarpackie); ostrołęcko-siedlecki (województwo mazowieckie). Podregiony lubelski i rzeszowsko-tarnobrzeski zostały objęte regułą 20%, co oznacza, że na tych obszarach nie mogło być wydatkowanych więcej niż 20% środków Programu. Białoruś - trzy obwody: Grodzieński, Brzeski, 7 zachodnich rejonów obwodu Mińskiego, Ukraina – trzy obwody: Wołyński, Lwowski i Zakarpacki (mapa 1) 3 8. Środki z EFRR przeznaczone na realizację Programu wynosiły 37,8 mln EUR, a łącznie ze współfinansowaniem krajowym przewidziano 50,4 mln EUR. Z programu Tacis CBC zarezerwowano 7 mln EUR. Według zapisów Programu, przewidziano następujące alokacje EFRR: Priorytet 1 Zwiększenie konkurencyjności obszaru granicznego przez modernizację i rozwój infrastruktury transgranicznej - 21 102 930 EUR Priorytet 2 Rozwój kapitału ludzkiego i transgranicznej współpracy instytucjonalnej włącznie z bezpieczeństwem na granicach Unii Europejskiej - 14 068 619 EUR Priorytet 3 Pomoc Techniczna - 2 647 321 EUR Po realokacjach (ostatnia zatwierdzona przez KE w kwietniu 2007 r.) alokacja dla Programu przedstawiała się następująco: Priorytet 1 Zwiększenie konkurencyjności obszaru granicznego przez modernizację i rozwój infrastruktury transgranicznej - 21 477 930 EUR Priorytet 2 Rozwój kapitału ludzkiego i transgranicznej współpracy instytucjonalnej włącznie z bezpieczeństwem na granicach Unii Europejskiej - 14 068 619 EUR Priorytet 3 Pomoc Techniczna - 2 272 321 EUR 4 Mapa 1. Obszar objęty Programem Sąsiedztwa. 5 9. W Programie przewidziane były następujące priorytety i działania: Priorytet 1: Zwiększenie konkurencyjności obszaru granicznego przez modernizację i rozwój infrastruktury transgranicznej Działanie 1.1: Modernizacja i rozwój istniejących systemów transportowych w celu poprawy dostępności regionu Celem tego działania było polepszenie jakości infrastruktury transportowej umożliwiające szybszą i bezpieczniejszą komunikację wewnątrz i poprzez pogranicze. Infrastruktura transportowa jest czynnikiem, który może mieć znaczący pozytywny wpływ na napływ kapitału do tego regionu. W związku z tym, w ramach niniejszego działania zaplanowano modernizację i rozwój systemu transportowego, co miało na celu umocnienie potencjału dla działalności gospodarczej na tym obszarze i stworzenie warunków dla wzmożonego ruchu turystycznego. Wspólne strategie, studia i koncepcje infrastruktury dostępu służące jako podstawa dla dużych inwestycji miały zostać opracowane w celu stworzenia spójnego transgranicznego systemu transportowego. Działanie 1.2: Rozwój wspólnego transgranicznego systemu ochrony środowiska naturalnego Celem tego działania była ochrona cennych zasobów naturalnych pogranicza, poprzez wsparcie modernizacji i budowy odpowiedniej infrastruktury z zakresu ochrony środowiska i przyrody. W ramach niniejszego działania zaplanowano również tworzenie obszarów chronionych, siedlisk, ochronę zagrożonych gatunków oraz zapobieganie i zwalczanie skutków katastrof naturalnych. Działanie 1.3: Rozwój infrastruktury okołobiznesowej i turystyki Celem tego działania było wsparcie infrastruktury turystycznej, a w konsekwencji wzmocnienie tego sektora gospodarki jako jednej z potencjalnych kluczowych dziedzin, stanowiących o konkurencyjności obszaru nadgranicznego. W związku z tym w ramach niniejszego działania zaplanowano rozwój i modernizację infrastruktury turystycznej, wdrażanie projektów ochrony wspólnego dziedzictwa kulturowego, tworzenie centrów informacji oraz ośrodków działań kulturalnych i wytwarzających produkty związane z kulturą, rozwój transgranicznych centrów informacji turystycznej oraz zapewnienie obszarów dla rozwoju biznesu związanego z turystyką (w tym rozwoju MŚP) wyposażonych w urządzenia i infrastrukturę dla sektora usług. Priorytet 2: Rozwój kapitału ludzkiego i transgranicznej współpracy instytucjonalnej włącznie z bezpieczeństwem na granicach Unii Europejskiej Działanie 2.1: Wzmocnienie instytucjonalnej współpracy transgranicznej oraz podniesienie jakości kapitału ludzkiego Celem tego działania było wspieranie tworzenia stałych struktur współpracy pomiędzy organizacjami i instytucjami lokalnymi i regionalnymi oraz stymulowanie wzrostu zatrudnienia w regionie nadgranicznym. Działanie miało promować tworzenie sieci tematycznych obejmujących najważniejsze 6 aspekty życia społeczno - ekonomicznego i kulturalnego pogranicza. Struktury te miały za zadanie przyczyniać się do rozwoju kulturalnego, społecznego, gospodarczego i środowiskowego regionu poprzez wymianę informacji i doświadczeń, budowania relacji pomiędzy MŚP i związanego z tym transferu wiedzy i technologii, a także poprawy bezpieczeństwa pogranicza. Działanie 2.2. Wsparcie inicjatyw społeczności lokalnych (Wsparcie mikroprojektów) Ogólnym celem niniejszego działania było wzmocnienie transgranicznej współpracy lokalnej oraz pogłębianie wzajemnego zrozumienia i wiedzy na temat sąsiadów poprzez wsparcie dla projektów nie- inwestycyjnych, realizowanych na małą skalę, o charakterze wspólnych inicjatyw społeczności lokalnych (typu "people to people") w dziedzinie współpracy społecznej, kulturowej i edukacyjnej. 7 SPRAWOZDANIE KOŃCOWE