Ongewenst Koninklijk Bezoek Aan Zeist

Ongewenst Koninklijk Bezoek Aan Zeist

ONGEWENST KONINKLIJK BEZOEK AAN ZEIST Lezing gehouden door mej. A. W. van de Bunt, in de openbare vergadering van de Van de Poll- stichting van 4 maart 1963. Het meest bekende jaartal uit stedehouder op aarde", volkomen onze geschiedenis is: ,,1600, slag overtuigd van zijn recht op abso- bij Nieuwpoort". , maar dade- lute gehoorzaamheid. Sinds hij, lijk daarna volgt waarschijnlijk heel jong nog, na de dood van ,,1672, oorlog met Frankrijk, En- Mazarin, verklaard heeft zijn geland, Munster en Keulen. Waar- ,,eigen eerste minister" te wil- bij dan nog gemakkelijk te ont- len zijn, kent hij nog slechts houden valt, dat land, regering en dienaren en werktuigen. Maar hij volk respectievelijk, reddeloos, ra- bezit het talent, die uit te zoe- deloos en redeloos waren. ken. En zijn hoogheid inspireert Het ligt niet in onze bedoeling, velen. Zo bloeit in Frankrijk een diep in te gaan op de Europese imposante cultuur op, die de vol- politieke constellatie in 1672, we maakte tegenhanger is van de willen vóór alles onze schijnwer- burgerlijke hollandse. ,,Burgerlijko per richten op de man, die ons hier bedoeld zonder enige deni- halve werelddeel in rep en roer grerende ondertoon. bracht, Lodewijlr XIV, en dan in De kunstenaars om Lodewijk XIV, het bijzonder wijzen op de pilran- dichters, schilders, bouwmeesters, te tegenstellingen, die aan de componisten, werken eigenlijk al- dag treden bij zijn bezoek aan leen vooor hem. Hun doel is de Zeist. Want hier ontmoeten elkaar grootheid van de koning te ver- twee zeer verschillende werelden. heerlijken en te bewaren voor Het jaar 1672 betekent een keer- het nageslacht. Ze zijn geïnspi- purLtin onze geschiedenis. Met vrij reerd door klassieke idealen, wat veel recht zou men men mogen ontstaat is streng en toch weel- zeggen, dat in dit jaar onze ,,gou- derig, majestueus en uitbundig: den eeuw" eindigt. Zo tussen 1620 de Barok. In 1672 is met de bouw en het rampjaar groeien we, voor- van Versailles nog niet begonnen, al in Holland, naar een hoogte- maar de geest waaruit het zal ver- punt, dat we nooit weer bereikt rijzen heerst almachtig. En deze hebben. Europees gezien is dit koning voelt zich beledigd door de tijd van de late renaissance: de politiek van de burgerlijke ne- kunst en wetenschap worden heel derlandse regenten. De Republiek sterk beïnvloed door de klassieken. is gedurende enkele tientallen Dit geldt in de Nederlanden ook jaren een grote mogendheid ge- voor de litteratuur: de stijl van weest, waar beslist werd over Ilooft is een bewuste navolging oorlog en vrede. Nu komt de van die van Tacitus. Maar daar- wraak van de Zonnekoning. naast komt in onze culturele tuin ook iets tot bloei, dat geheel en In april 1672 verklaren Frank- al een bloem van eigen bo- rijlr en Engeland de Republiek de dem is. Onze schilderkunst, die oorlog. Niet volkomen onverwacht, het stempel draagt van een jong, de hele winter had men al in angst pas onafhankelijk geworden volk, geleefd voor een inval over de fel levend, niet altijd even ver- bevroren rivieren. Maar de dooi fijnd, soms uitbundig, dan weer viel in en iedereen ademde even verdroomd, weinig verwantschap op en trachtte van het respijt ge- tonend met de beeldende kunst bruik te maken om zoveel moge- in de rest van Europa. lijkin veiligheid te brengen. ,,Ieder- Diametraal daartegenover staat één" is eigenilijk wel een beetje de figuur van Lodewijk XIV, de sterk uitgedrukt, a'lleen vermogen- man, wiens naam een tijd en een de lieden konden zich de luxe per- stijl aanduidt. De vertegenwoor- mitteren een schuit of een paar diger van het absolutisme, ,,Gods karren te huren, want de prijzen vlogen omhoog. Hoe meer het wijli XIV - met zijn halve hof- gevaar nadert, hoe hoger de prij- houding, met ministers en hof- zen opgejaagd worden. Tot een dames, met madame de Monte- schuit, die van Utrecht naar Am- span. Misschien werkt de aanwe- sterdam vaart, f 250,- kost, dat zigheid van al deze lieden wel wil zeggen in elk geval f 2500,- een beetje remmend op de be- in onze geldswaarde, waarschijn- wegingen van de troepen, maar lijk nog wel iets meer. Het Franse tegelijk worden ze toch ook geïn- leger nadert in mei, de opmars spireerd door de aanwezighed van verlooopt snel en ontmoet weinig hun lioning. tegenstand. Want we moeten he- En in de Republiek breekt de pa- laas constateren dat de verdedi- niek los. De Staten van Utrecht, ging, om het zacht uit te drukken, die zich 't meest bedreigd voelen, niet bijzonder goed georganiseerd zenden onderhandelaars. De Sta- is. Met de vloot is alles in orde, ten Generaal doen hetzelfde. die kan een engelse landing te- Bij die afgevaardigden van de genhouden en doet dat ook. Maar Staten-Generaal bevindt zich on- met het landleger is het treurig ze goede bekende Willem Adriaan gesteld. De hele winter zijn de van Nassau, die later heer van twisten hoog opgelaaid over al Zeist zal worden. Maar hij is niet of niet benoemen van de jonge de hoofdfiguur, dat is mr. Pieter prins van Oranje tot lrapitein-ge- de Groot, de kleine zoon van een ileraal, d.w.z. tot opperbevelheb- grote vader, die Hugo de Groot ber. Er is gekuipt en geïntrigeerd heette. en als de dreiging werkelijkheid Het leger van de prins van Oranje wordt, moeten er in het middach- nadert Utrecht en in de stad raakt ter bo; nog bomen gekapt worden bijna iedereen het hoofd kwijt. voor de ,,palissadenu,die de IJsel- Fel bestrijdt men elkaar, de ene linie moeten verdedigen. helft van de magistraat wil de eigen troepen niet binnenlaten. ,,Het is nu wel een tijd om nog Liever zich maar dadelijk over- pallisaden te maken" verzucht de geven aan Lodewijk. Burgemees- Vrouwe van Amerongen, aan wie ter Cornelis Booth, de man naar wc deze bijzonderheid danken. wie de Boothstraat heet., omdat Het zou trouwens niet veel ge- hij daar, aan het Janskerkhof holpen hebben, als de IJsellinie woonde, trelit heen en weer naar wel in orde was geweest, want het de prins. Hij wil Utrecht verde- franse leger negeert het staatse digen tot het uiterste. Hij holt leger en trekt bij het tolhuis van door de stad, alle bakkers langs Lobith over de Rijn, de Betuwe in. en weet te bereiken dat er Er komt nog wat verraad bij en 40.000 pond brood wordt geleverd prins Willem I11 kan niet anders aan de soldaten. De prins komt in doen dan haastig terugtrekken. In de stad en wordt toegejuicht. En de richting Utrecht, naar de Hol- dan, op het zelfde moment, komt landse waterlinie. de order uit Den Haag om Utrecht op te geven. Het leger trekt weg, De namen van de franse be- achter de Waterlinie en in Utrecht velhebbers gaan van mond tot bereikt de paniek het kookpunt. mond: Turenne (een kleinzoon De weg is vrij voor de Fransen, van Willem van Oranje) en Condé. die dan oolr niet op zich laten Namen, die de Nederlanders doen wachten. Pieter de Groot komt rillen. En bij hen, boven hen, 25 juni in Den Haag terug met komt met het overwinnende le- onaannemelijke voorsfellen van ger, ac koning zelf mee, Lode- Lodewijk. Amster-dam wil v,erzet en vol- doortrekken. Daarna verschenen houden, Leiden en Gouda drin- de eerste vluchtelingen uit het gen aan op overgave. Er speler1 zuid-oosten van het gewest. De zich bewogen scènes af, de AT- dominee van Amerongen vertelt sterdammers gaan naar huis om hoe hij met vrijwel zijn hele nadere instructies, tijdens hun af-. kudde op weg gaat: .,als een wezigheid weten de defaitisten koppel schapen, met een packjen hun zin door te drijven. Als de onder den arm . ., kort op de afgevaardigden van de hoofdstad hacken gevolght wordende van terugkomen, is Pieter de Groot al de Franschen". Het is het ont- weer op weg naar het Franse roerende beeld uit alle tijden: de hoofdkwartier. Er hebben allerlei mens, die het naakte leven pro- onregelmatigheden plaats gevon- beert te redden. Tussen de voet- den, de Griffier heeft niet willen gangers door rollen koetsen van tekenen; Johan de Witt, die voor meer welgestelden, die zich ook volhoudeil is, ligt te genezen van in veiligheid brengen. Deze men- de wonden, die hij opgelopen heeft sen zoelten en vinden die veilig- bij een laffe moordaanslag. heid inderdaad in Amsterdam, de arme drommels met hun pakje Het opgewonden volk wan- onder de arm, zijn blij als ze de trouwt alle regenten en begint te muren van Utrecht zien e11 ver- roepen om de prins van Oranje. wachten, naïef, dat die muren Na enkele dagen arriveert Pieter hun enige bescherming zullen de Groot weer, met bij zich de bieden. definitieve eisen van Lodewij k, die zo ongeveer neerkomen op En dan krijgen de bewoners verdeling van de Republiek tus- van de 28 huizen dè sensatie van sen Frankrijk en Engeland, met hun leven te verwerken, waar- de prins als souverein over het over ze na 50 jaar hun kleinkin- stukje, dat zelfstandig mag blij- deren nog- met verve zullen ver- ven. Maar Pieter vindt de stem- tellen. ming om. De waterlinie Segint te De hoofdmacht van het franse werken en de Amsterdammers leger nadert, waarbij Lodewijk donderen. Lodewijk is te ver ge- zelf zich bevindt met zijn minis- gaan. Fieter de Groot mag niet ters en hovelingen en dames. Tien terug, äe onderhandelinger: wor- dagen lang zal Zeist hrt middel- den afgebroken. punt zijn van de grote europese Op die zelfde gedenkwaardige politiek, tien dagen lang komen dag, dat Pieter de Groot met hier alle draden bij elkaar, waar- de overmoedige eisen van Zijne aan de franse vorst meent te Majesteit Den Haag binnen rijdt, kunnen trekken.

View Full Text

Details

  • File Type
    pdf
  • Upload Time
    -
  • Content Languages
    English
  • Upload User
    Anonymous/Not logged-in
  • File Pages
    10 Page
  • File Size
    -

Download

Channel Download Status
Express Download Enable

Copyright

We respect the copyrights and intellectual property rights of all users. All uploaded documents are either original works of the uploader or authorized works of the rightful owners.

  • Not to be reproduced or distributed without explicit permission.
  • Not used for commercial purposes outside of approved use cases.
  • Not used to infringe on the rights of the original creators.
  • If you believe any content infringes your copyright, please contact us immediately.

Support

For help with questions, suggestions, or problems, please contact us