Visie op landschap, natuur en groene kernen VLNGK GEMEENTE OUDE IJSSELSTREEK VLNGK OUDE IJSSELSTREEK Visie op landschap, natuur en groene kernen COLOFON VISIE OP LANDSCHAP, NATUUR EN GROENE KERNEN opdrachtgever: GEMEENTE OUDE IJSSELSTREEK opdrachtnemer: BURO ONTWERP & OMGEVING projectnummer: 3153.01 status: CONCEPT SEPTEMBER 2020 datum: SEPTEMBER 2020 formaat: A3 GESNEDEN 2 3 VLNGK OUDE IJSSELSTREEK Visie op landschap, natuur en groene kernen SAMENVATTING DEEL A: VISIE OP LANDSCHAP, NATUUR EN GROENE KERNEN 1 INLEIDING 11 1.1. OUDE IJSSELSTREEK VEELZIJDIG 11 1.2. DOEL EN OPBOUW VISIE 13 1.3. TOTSTANDKOMING 13 1.4. LEESWIJZER 15 2. HET LANDSCHAP 17 2.1. INLEIDING LANDSCHAP 17 2.2. HET LANDSCHAP IN LAGEN 19 2.3. BASISKWALITEIT 21 2.4 KWALITEITEN, KNELPUNTEN EN KANSEN 21 3. TRANSITIE VAN HET LANDSCHAP 26 3.1. ALGEMEEN 26 3.2. TRANSITIES 26 3.3. NIEUWE COALITIES 26 3.4. VERANDERENDE LANDBOUW 27 3.5. ENERGIETRANSITIE 28 3.6. VERSTEDELIJKING 29 3.7. RUIMTE VOOR NATUUR 31 3.8. KLIMAATADAPTATIE 31 4. OVERKOEPELENDE VISIE 35 4.1. ALGEMEEN 35 4.2. BEHOUD BASISKWALITEIT EN 35 4.3. COMMUNICATIE EN EDUCATIE 36 4.4. BEHEER EN ONDERHOUD 37 4.5. FINANCIERINGSMOGELIJKHEDEN 39 4 5. VISIE OP LANDSCHAP 41 5.1. ALGEMEEN 41 5.2. AGRARISCH LANDSCHAP 41 5.3. RUIMTE VOOR ENERGIE 44 5.4. LANDSCHAPPELIJKE VERSTEDELIJKING 46 5.5. NATUURLANDSCHAP 49 5.6. BIODIVERSITEIT LIJNELEMENTEN 51 6. VISIE OP KERNEN 55 6.1. ALGEMEEN 55 6.2. BELANG VAN GROEN 55 6.3. BIODIVERSITEIT 55 6.4. GROENSTRUCTUUR KERNEN 57 6.5. KLIMAATADAPTATIE 69 6.6. GROEN EN BOUWEN 70 DEEL B: UITVOERING 7. UITVOERING 73 7.1. ALGEMEEN 73 7.2. UITVOERINGSSCHEMA 73 7.3. TOELICHTING OP DE KOLOMMEN 73 7.4.ERKWIJZE W 74 BIJLAGEN 77 BIJLAGE I: TOTSTANDKOMING 77 BIJLAGE II: ONTSTAANSGESCHIEDENIS LANDSCHAP 81 ABIOTISCHE LAAG 81 BIOTISCHE LAAG 87 OCCUPATIELAAG 89 BIJLAGE III: BASISKWALITEIT LANDSCHAP 93 BIJLAGE IV: VISIEKAART 97 5 VLNGK OUDE IJSSELSTREEK Visie op landschap, natuur en groene kernen Visie VLNGK 6 SAMENVATTING VLNGK AANLEIDING Legenda De gemeente Oude IJsselstreek heeft door de ja- ren heen meerdere plannen ontwikkeld voor de groene ruimte, echter ontbrak het aan een samen- visie op landschap, natuur en groene kernen hangend toekomstbeeld voor het landschap en de groene kernen. Voorliggende Visie op Landschap, Natuur en Groene Kernen (VLNGK) biedt dit ge- wenste toekomstbeeld. De visie is in een inter- actief proces met bewoners, maar ook organisa- ties en verenigingen tot stand gekomen. De visie geeft richting aan de gewenste ontwikkeling van het landschap voor zowel het buitengebied als de kernen. De visie gaat in op de wijze waarop de ken- merkende landschappen voor de toekomst verder versterkt worden, in samenhang met de ontwikke- lingen die de komende jaren spelen. Ook gaat de visie in op de gewenste groenstructuur in de ker- nen. De gemeente realiseert de visie niet alleen, een groot aantal zaken pakt zij zelf op, maar de visie moet vooral ook anderen stimuleren om mee te werken aan een groene en gezonde leefomge- ving. INVENTARISATIE & ANALYSE De gemeente kent een gevarieerd en uitgestrekt landschap. Het landschap bestaat uit twee land- schappen, namelijk het rivierenlandschap en het dekzandlandschap. De Oude IJssel vormt een grens tussen deze twee landschappen. De twee landschappen kunnen vervolgens onderverdeeld worden in een aantal landschapstypen. Het open rivierenlandschap met de rivierduinen, de terras- sen en de rivierweiden ofwel de IJsselweiden ener- zijds. Het besloten dekzandlandschap, anderzijds in het kampenlandschap met eskopjes en het hei- de- en broekontginningslandschap. Verder is in de Noordoostelijk hoek van de gemeente een stukje veenontginningslandschap te vinden. Naast een gevarieerd buitengebied kent de gemeente veer- tien kernen waarvan de kernen, Ulft, Gendringen, Silvolde, Terborg en Varsseveld de grootste zijn. Naast deze vijf grotere kernen zijn er ook een aan- tal kleinere, maar niet minder belangrijke kernen en diverse buurtschappen. 7 VLNGK OUDE IJSSELSTREEK Visie op landschap, natuur en groene kernen OVERKOEPELENDE VISIE In de verschillende landschapstypen komen nog Ten aanzien van een aantal algemene thema’s is ENERGIETRANSITIE kenmerkende landschapselementen voor, dit hui- een overkoepelende visie geformuleerd. Dit om- Het ‘Uitnodigingskader lokale duurzame energie dige beeld vormt de basiskwaliteit. Voor de toe- dat deze thema’s niet direct te koppelen zijn aan opwekking Oude IJsselstreek’, biedt voor diverse komst is het goed om bewust om te gaan met uitsluitend het buitengebied dan wel het bebouw- grondeigenaren, waaronder stoppende en actieve deze basiskwaliteit. De waardevolle structuren de gebied. Een overkoepelende visie is opgesteld agrariërs een mogelijkheid om zijn gronden in te moeten behouden worden en daar waar mogelijk met betrekking tot het behouden van de basis- zetten voor bijvoorbeeld het telen van energie in versterkt. Voor de kernen betreft het met name kwaliteit van groen en landschap in het omge- combinatie met het herstellen van landschappe- het structurerende groen langs hoofdinfrastruc- vingsplan, de communicatie met en educatie van lijke structuren, natuur en klimaatbestendigheid. tuur, bij de entree en de bestaande parken en inwoners, maar ook toeristen en bezoekers van Ook ontstaat er op deze wijze bij sommige ener- groenvoorzieningen. Ook deze groenstructuur is alle leeftijden, het beheer en onderhoud van groen gieprojecten een financiële motor achter de verde- van belang en kan worden ingezet voor het vergro- in zowel het buitengebied als in de kernen en de re ontwikkeling van het landschap. ten van de leefbaarheid in kernen. financierings-mogelijkheden van landschapsont- wikkeling. VERSTEDELIJKING TRANSITIES IN LANDSCHAP Bij nieuwe verstedelijking in het buitengebied VISIE OP LANDSCHAP moeten spelregels gelden, waarbij uitgangspunt is Het landschap is altijd in verandering en zal in de dat het onderliggende landschap het vertrekpunt nabije toekomst ook blijven veranderen. Er staan Vanuit de overkoepelende visie staat het behoud vormt voor de nieuwe functies. Ook moet ruimte de komende jaren de nodige combinaties van en de bescherming van de bestaande basiskwa- worden gegeven aan nieuw groen binnen deze grotere opgaven op het programma. Zo vragen liteit van het landschap voorop. Echter behoud en nieuwe stedelijke ontwikkelingen. Indien niet aan niet alleen de energietransitie en klimaatadapta- bescherming is niet statisch, immers de komen- de spelregels kan worden voldaan, is het mogelijk tie ruimte, maar ook de natuurontwikkeling en de de jaren spelen de nodige ontwikkelingen en uit- een financiële bijdrage te doen in een landschaps- voortgaande verstedelijking. Tegelijkertijd staat dagingen die hun ruimte in dit landschap vragen. fonds. Verder wil de gemeente ter aanvulling van de landbouwvoor een omvangrijke transitie: van Ontwikkelingen die kunnen worden aangegrepen de huidige concepten van woningbouw in het de huidige, voornamelijk lineaire bedrijfsvoering om het landschap opnieuw vorm te geven en daar- buitengebied (functieverandering) onderzoeken naar een duurzame, circulaire en mogelijk ‘natuur mee te versterken. hoe het landschap verder versterkt kan worden in inclusieve’ bedrijfsvoering. combinatie met het bouwen voor de doelgroepen AGRARISCHE TRANSITIE jongeren en ouderen, dit onder de titel Es-wonen. Voorliggende visie poogt geen antwoord te bie- Ten aanzien van ontwikkelingen in het agrarisch den aan deze transities, wel wordt in hoofdlijnen landschap is het van belang om de verdere per- ingegaan op de wijze waarop deze veranderingen ceelsverruiming in het landschap een halt te roe- kunnen worden ingezet als zogeheten motor ach- pen door duidelijke spelregels. Daarnaast is het ter de ontwikkeling van het landschap. Immers vergroten van de biodiversiteit in de landbouw, doelen voor energietransitie, landbouw, verstede- door middel van de aanleg van landschapsele- lijking, klimaatadaptatie en biodiversiteit vergen menten, kruidenrijk grasland en akkerrandve- ingrepen die op gebiedsniveau vaak goed zijn te getatie van belang. De regeling Landschap en combineren. Bij het accommoderen van de transi- Biodiversiteit speelt hierbij een belangrijke rol, ties en bijbehorende ruimteclaims, kan het zoeken maar anderzijds wordt onderzocht of een nieuw naar combinaties van functies (waterberging én landschapsfonds een rol kan spelen. Verder wil natuur; zonneparken in het landschap; wonen op de gemeente voor agrarische gronden die zij zelf het water, wonen in het landschap, etc.) het draag- verpacht in bos- en natuurgebieden de pachtvoor- vlak voor landschapsvernieuwing vergroten. Ook waarden aanpassen, waardoor de landbouw hier ontstaat zo energie en mogelijk financiële midde- meer te gast is. len voor de ontwikkeling van het landschap, de zo- geheten motor achter ontwikkeling. 8 VISIE OP GROENE KERNEN NATUURONTWIKKELING Niet alleen het landschap in het buitengebied, KLIMAATADAPTATIE De gemeente zet zich de komende jaren, samen maar juist ook het groen in de kernen is van we- Grotere neerslaghoeveelheden en een oplopende met de provincie, actief in op de verdere ontwik- zenlijk belang. In de kernen is het groen van belang thermometer. Het zijn reëel te verwachten en nu al keling van de GNN. Dit onder andere door de ont- voor de fysieke leefomgeving en daarmee de leef- merkbare effecten van een structurele klimaatver- wikkeling van nieuw bos, maar juist ook de ont- baarheid van de kern. De kwaliteit, de ontwikkeling andering. Het nemen van maatregelen om deze wikkeling van kleine bossen binnen de gemeente. van