zdj. Rafał Hajewski zdj. NR 9 (271) • październik 2017 • ROK XXVIII • ISSN 1232-7352 • CENA 2,50 zł • Droga do Pogórza Słyszalny głos seniorów tarsi ludzie i ich formy spędzania w małżeństwach) nie skorzysta tak wyremontowana czasu to temat – można by rzec – po prostu z różnych dobrodziejstw, Sepokowy. Znak czasu. Seniorów nie spędzi urlopu gdzieś daleko – są jest więcej, juniorów mniej – warto trudności w podróżowaniu, w związku rawie trzy kilometry drogi powia- metrów, poszerzono drogę. Wybudowane więc, żeby spędzali czas w sposób z wiekiem. Staramy się więc robić wy- towej zostało przebudowane,po- zostały nowe kanalizacje, wykonano twórczy, jak najdalej od samotności cieczki, organizować spotkania... Całe Pcząwszy od Górki Prudnickiej,a przydrożne rowy, zrobiono pobocza i beznadziei. Rozmawiamy z Grażyną lato uczestniczyliśmy w projekcie „Płonie skończywszy na charakterystycznym w miejscowościach, zbudowano chodniki, Koszmaniuk-Krochtą, przewodni- ognisko w mieście”, skorzystaliśmy skrzyżowaniu we wsi Pogórze. zorganizowano zjazdy na pola. Droga czącą (od 2016 r.) bialskiego Związku z pieniędzy w ramach tych działań. spełnia już standardy powiatowej – Emerytów, Rencistów i Inwalidów. – Czym trzeba sobie zasłużyć na udział Koszt całego przedsięwzięcia to grubość podłoża asfaltowego wynosi w takim projekcie? 2 miliony 900 tysięcy złotych. Z tego 12 centymetrów; odpowiednia nośność – Ile osób należy obecnie do bialskiego – Mieliśmy dużo szczęścia – że akurat ponad 63 procent dofinansowano jest zatem zachowana. Związku? nas wybrano. Dożo zawdzięczamy z Urzędu Marszałkowskiego w ramach Podczas uroczystego otwarcia (które – Ostatnio 154 osoby, z terenu gminy Biała. burmistrzowi. Jak coś dostaje na temat Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich miało miejsce w piątek, 20 października, Nie pomylę się chyba, jeśli powiem, seniorów, zaraz nas informuje i bierzemy – daje to (w liczbach rzeczywistych) niemalże w samo południe) wstęgę prze- że z każdej prawie wsi jest średnio po udział. Na pewno otworzył się na nas. ponad 1 milion 700 tysięcy. Gmina cinało kilku samorządowców: starosta kilka osób. – Taka teraz struktura społeczna, sporo Biała (na terenie której ta powiatowa prudnicki Radosław Roszkowski, członek – Jakie są korzyści z przynależności? osób starszych... droga się znajduje) dołożyła 500 tysięcy Zarządu Województwa Opolskiego Szymon – Związek jest po to, żeby jakoś wspólnie – Tak, jest nawet pewne motto: „Głos złotych, powiat wyłożył natomiast Ogłaza, burmistrz Białej Edward Plicko spędzać czas – u nas ciągle coś się mają seniorzy”. Byłam na spotkaniu przeszło 680 tysięcy. oraz radny powiatowy Janusz Siano. dzieje, choć pieniędzy za wiele nie pod tym tytułem, u wojewody. W ramach inwestycji przebudowano mamy (utrzymujemy się ze składek). (w całości) podłoże na odcinku 1.350 dokończenie na str. 4 Wiele osób (czy to samotnych, czy to dokończenie na str. 12 foto Mirosław Lasar Uroczyste przecięcie wstęgi, przedstawiciele władz, gminnych, powiatowych i wojewódzkich Zajęcia manualne - i na nie jest miejsce 2 PANORAMA BIALSKA • PAŹDZIERNIK • 2017 sląsku padają: Tak se ta oma Na stole majoł położone ranki ruby Daleko, w Katyniu, Poznaniu, Lublinie L/ abo tyn opa narołz straciyli, abo w kostkach od roboty, chtory ich już i wszandzie tał kaj w łostatnich latach dtutante jak chtoś stankał, to se zwiało ani nie bolały. Zołpaśnica na robotny powstały wielkie kerchowy, kaj godnie - tyn chop se w łoczach traci. Mie se tyż dzień zawiązanoł na zadku pod jupoł, pochowali wszystkich zabitych wojołków, tak prandko moja siostra w Kórnici stra- stary meble jeszcze z domu, ksiołżka chtorzi bele dzie byli zagrzebani. Entlich ciyła, choć już boła wiekowoł bo miała religijna, co dostali na ślub łod farołrza. prziszoł tyż czas, iż kożdy może napisać 92 lata, to mi bardzo brachuje. Do końca Wszandzie czysto i tyn spokój, genau jak na pomnikach swoich zmarłych w takim se wszystki interesiyrowała i bardzo rada u moji starki piyrwi. Porał dni jyno stan- jynzyku, jaki chce, bo tak jest na całyj czyjtała. Ło wszystki mogłach se z Mari- kali i do końca słuchali moich audycji świecie. I zaś nasi potomni banoł mogli koł porozprawiać, ło historii, ło tabu- radiowych w kożdy piątek, do których se uczyć na kerchowach historii. lach na pomnikach na naszyj kercho- se tyż przyczyniyli. W Łambinowicach, w naszym woje­ wie, kaj imiona pisano po niemiecku, Dzień Wszystkich Świętych jest to dzień, wództwie, jest też wielki kerchów, gdzie np. Peter abo Frantz, a dali już po pol­ dzie wiałże nie ma czowieka, co by nie pochowani soł jeńcy z trzech wojen, noł- sku, tu spoczywa. Moja siostra mie rozu­ wspomniał swoich zmarłych bliskich. wiancyj, bo aż 7000 grobów, jest z I wojny miała i pomołgała mi w tyj zbiyra- Anna Myszyńska besto, iż boła. Piyrwszyj rołz pojada Śląska historia na cmentarzach zaświecić na jyj grob na świanta, a nie na kafej do niej na wycug jak wdycki. A ci, co mogoł, to z wszystkich stron zjeż- światowej, a z II wojny jest siłał masowych Na Wszystkich Świantych spominoł tyż dżajoł se na ich groby zaświecić i porzy- grobów jeńców ruskich i innych, i dloł na znak, iże tak richtich to żołdyn nie wie Kosmalka ze Wasiełowic; jechałach nierołz kać. Padają też: jak se chcesz dowiedzieć, nich postawiony zostoł w 1964 roku wielki wiela tał zginęło. Bo kole tego masowego do nich, bo tak fajnie umieli rozprawiać coś o historii swoich stron, to idź na ker- pomnik. Pochowani soł tyż tam ślonzołcy, grobu został wybudowany cmentarz - po ślonsku, jak to piyrwyj boło. Mieli siła chów. Ale po wojnie, jak nastała Polska, chtórych zgoniyli tam z łokolicznych wsi symbol - na pół hektara ziemi, z grani­ po łosiemdziesiątce, a i dziesięć sztrołfów ktoś tam na wierchu prziszoł na diobel- i zrobiyli obóz pracy. Kole 6000 łostało towi dynkmala na poszczodku. Na łob- umieli zaśpiywać i ani rołz se nie pomylić. skoł myśl, żeby tał historia na ślonskich tam zawartych i zamanczonych na śmierć koło jest chodnik i położono na trołwniku A te pieśni ło przepióreczce, co to lołtała, kerchowach zniszczyć, zamazać, wyrom- kole półtora tysiancy. Dloł nich dziepiero polne kamienie, wielkie takie fintlingi, jak skołkała kole podwóreczka, to pamiałtali bać majzla wszystkie niemieckie napisy w 1995 roku postawiono mały pomnik my piyrwi na nie padali. Kamienie twarde jeszcze z Ligoty, skąd pochodziyli. Rzą- na dynkmalach, czansto tak genał, że ani podobny do śląskich krzyży pokutnych jak serce komendanta tego lagru - Głę­ dziyli mi, iże u nich doma to po polsku nie literka nie łostała. A przecał leżeli w tyj ch z napisa po niemiecku i po polsku: „Niem­ bockiego i tych, co mu pomołgali mał- śpiywali, ale łoni chodziyli pierzy szkuść grobach ludzie, co żołdnymu Polołkowi com i Polakom - Ofiarom Obozu w Łam­ czyć tych ludzi. Zwie se przecał „mołsz do jednygo ujka, a tam umieli siła rozto- krzywdy nie zrobiyli. Jeszcze dzisiej widać binowicach w latach 1945-46. Deutschen serce z kamienia”, „kamień by se ulitował”, majtych śpiywków po polsku. takie zamazane krzyże abo denkmale. und Polen, Opfern des Lagers Lamsdorf „a kto kamień w sercu nosi, ten darem­ - A my dziołchy przeca całoł zima Na szczeście jest ich corołz myni. I choć in den Jahren 1945-1946”. Ale połra lołt nie Boga prosi”. do piyrzoł chodziyły, to se ale szło pospiy- już 70 lołt po wojnie minęło, to jeszcze nieskorzy, mogli na Wszystkich Świan­ Ale to już jest Ponbóczka sprawa, naszoł wać; rołz po niemiecku, rołz po polsku dzisiej ludzie znajdujoł groby swoich bli­ tych, nołbliżsi stanołć przy tablicach, kaj powinnościoł jest nie zapomnieć o takich i po śląsku - padali. skich, a niechtorzy piyrszyj rołz stano przy wszyscy co tał zginyli w latach 1945-46 miejscach, bo to jest nasza historia. nie Widza ich, jak siedzoł w swoji izbie. tabulce z miana łojca, chopa abo brata. byli wypisani. Jedna tablica jest próznoł, myśloł, iż już poleku idzie ku zimie. Kulinarny zaszczyt odczas Targów „Smaki Regionu” Kiedyś w planach mieliśmy produkt sum z grzybową kaszą, rolada z pstrąga, od iluś lat czy pokoleń. (w Poznaniu) Witold Hreczaniuk alkoholowy, który można by było robić zupa pokrzywowa, klopsiki rybne, ozorki Nalewka, która utorowała panu (znany czytelnikom naszej ga­ legalnie, oficjalnie. Ale monopol j est u nas wieprzowe i inne). Witoldowi drogę do Perły, pochodzi Pzety mieszkaniec Gostomi) otrzymasł ilny, nie mamy wolności jak w Czechach - Promujemy nasze produkty, polskie; z 1900 roku, wtedy stworzono przepis. Perłę - nagrodę w ramach siedem­ czy w Niemczech. Dlatego nie możemy promujemy gminę, województwo, Szesnaście owoców, jeden po drugim nastej edycji konkursu „Nasze Kuli­ produkować. Ci z kolei, co produkują, swoją miejscowość (niezależnie czy - i powstaje ratafia (tak nazywa się ten narne Dziedzictwo - Smaki Regio­ maj ą niesamowite kontrole, nawet j eżeli jest to miasto, miasteczko czy malutka gatunek - słodka owocowa nalewka). nów”, nazywaną w pewnych kręgach robią to legalnie. wioska jak Gostomia) - wyznaje Witold - Lata praktyki - mówi Witold Hreczaniuk. „kulinarnym Oscarem”. Odbiór nagrody miał miejsce w nie­ Hreczaniuk. -. My (ja i żona) paramy - Kiedyś ludzie, biedniej si, na wschodzie, dzielę, 24 września, w stolicy Wielko­ sie kulinariami od 2000 roku, od kiedy zasypywali owoce cukrem (nie można Perłę przyznano za „Żniwo sadu” - polski. Oprócz Witolda Hreczaniuka tylko weszły te wszystkie konkursy. było pędzić bimbru) i po prostu robili nalewkę z aż szesnastu owoców. nagrody otrzymali - w województwie Chodzi o to, by ożywić tę wieś, żeby z tego nalewki. Taka tradycj a, w różnych - Zajmowała już miejsca, w 2006 roku, opolskim