Uniwersytet Śląski Wydział Filologiczny Agnieszka Tambor FILM JAKO PRZEDMIOT I NARZĘDZIE NAUCZANIA KULTURY POLSKIEJ I JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO Praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. zw. dr. hab. Mariana Kisiela Katowice 2015 Spis treści WSTĘP................................................................................................................................................. 5 CZĘŚĆ I – NAUCZANIE A MEDIA.................................................................................................. 9 1.1. STAN EDUKACJI MEDIALNEJ W POLSCE........................................................................ 9 1.2. OGÓLNOPOLSKIE PROGRAMY PRZEZNACZONE DO EDUKACJI MEDIALNEJ I FILMOWEJ ................................................................................................................................. 15 1.2.1. FILMOTEKA SZKOLNA ................................................................................................... 15 1.2.2. NOWE HORYZONTY EDUKACJI FILMOWEJ .............................................................. 19 1.2.3. AKADEMIA POLSKIEGO FILMU ................................................................................... 20 1.2.4. KOMENTARZ DO TREŚCI PROGRAMÓW EDUKACYJNYCH .................................. 21 1.3. PORTAL EDUKACJA FILMOWA. PORTAL EDUKATORÓW I MŁODYCH KINOMANIAKÓW....................................................................................................................... 22 CZĘŚĆ II – FILM JAKO NARZĘDZIE NAUCZANIA KULTURY I JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO ................................................................................................................................ 25 2.1. SŁOWNICTWO FILMOWE .................................................................................................. 25 2.2. RÓŻNE RODZAJE TŁUMACZEŃ AUDIOWIZUALNYCH (DUBBING, LEKTOR, NAPISY) ........................................................................................................................................ 31 2.3. FILMY ANIMOWANE .......................................................................................................... 40 2.4. NAUCZANIE KULTURY I JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO A KINO POLSKIE ........................................................................................................................................................ 53 2.4.1. BOHATEROWIE FILMOWI .............................................................................................. 61 2.4.1.1. MACIEK CHEŁMICKI, CZYLI KONIEC TEMATÓW ROLICZENIOWYCH ........... 62 2.4.1.2. HANS KLOSS, CZYLI ZWROT KU TELEWIZJI ......................................................... 65 2.4.1.3. RYSZARD OCHÓDZKI I MAKS PARADYS JAKO SYMBOLE POLSKIEJ KOMEDII ...................................................................................................................................... 68 2.4.1.4. FRANZ MAURER, CZYLI BOHATER ODRODZONEJ POLSKI ............................... 72 2.4.1.5. SILNY I BOGUŚ KOWALSKI JAKO GŁOSY NOWEGO POKOLENIA ................... 78 2 2.4.1.6. PODSUMOWANIE .......................................................................................................... 83 2.4.2. RÓŻNICE KULTUROWE W OBSZARACH TABUIZOWANYCH A WSPÓŁCZESNE KINO POLSKIE ............................................................................................................................ 85 2.4.2.1. PRZEMOC ........................................................................................................................ 88 2.4.2.2. PRZEKLEŃSTWA ........................................................................................................... 91 2.4.2.3. EROTYKA, NAGOŚĆ, ORIENTACJA SEKSUALNA, GWAŁT ................................. 94 2.4.2.4. PRYWATNOŚĆ ............................................................................................................. 101 2.4.2.5. HISTORIA ...................................................................................................................... 105 2.4.2.6. PODSUMOWANIE ........................................................................................................ 113 CZĘŚĆ III – MEDIA W NAUCZANIU – SERIALE TELEWIZYJNE NA ZAJĘCIACH JĘZYKOWYCH .............................................................................................................................. 117 3.1. POLSKI SERIAL JAKO ŹRÓDŁO WIEDZY .................................................................... 117 3.2. PODZIAŁ SERIALI TELEWIZYJNYCH WEDŁUG WIESŁAWA GODZICA ............... 124 3.2.1. TELENOWELE ................................................................................................................. 127 3.2.2. OPERY MYDLANE.......................................................................................................... 129 3.2.3. SERIE................................................................................................................................. 137 3.3. SERIALE HISTORYCZNE ................................................................................................. 144 3.4. SERIAL SPADKOBIERCY ................................................................................................... 149 3.5. PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE SERIALU RODZINKA.PL NA LEKCJACH JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO ................................................................................... 149 3.5.1. PRZEDMIOTY .................................................................................................................. 159 3.5.2. PLAN DNIA, PLAN ZAJĘĆ ............................................................................................. 162 3.5.3. ZAWODY .......................................................................................................................... 163 3.5.4. OCHRONA ŚRODOWISKA (EKOLOGIA) .................................................................... 167 3.5.5. JEDZENIE ......................................................................................................................... 169 3.5.6. RELIGIA I ŚWIĘTA ......................................................................................................... 171 3.5.6.1. ŚWIĘTA RODZINNE .................................................................................................... 173 3.5.6.2. ŚWIĘTA BOŻEGO NARODZENIA ............................................................................. 177 3 ZAKOŃCZENIE ............................................................................................................................. 178 ANEKS ............................................................................................................................................ 183 Poziomy znajomości języka polskiego jako obcego .................................................................... 183 1.1.1. Tematy lekcji zawartych w pakiecie Filmoteka Szkolna wraz z tytułami filmów ............ 184 1.1.3. Opis programu Akademii Filmowej .................................................................................. 185 2.1. Słownictwo filmowe ............................................................................................................. 187 2.2. Różne rodzaje tłumaczeń audiowizualnych (dubbing, lektor, napisy) ................................. 188 3.2.1. Telenowele ......................................................................................................................... 189 3.3. Seriale historyczne ................................................................................................................ 190 3.5.1. Przedmioty ......................................................................................................................... 191 3.5.2. Plan dnia, plan tygodnia ..................................................................................................... 193 3.5.3. Zawody............................................................................................................................... 195 3.5.4. Ochrona środowiska ........................................................................................................... 198 3.5.5. Jedzenie .............................................................................................................................. 201 3.5.6. Religia ................................................................................................................................ 203 3.5.6.1. Święta rodzinne ............................................................................................................... 205 3.5.6.2. Boże Narodzenie ............................................................................................................. 209 BIBLIOGRFIA ................................................................................................................................ 211 FILMOGRAFIA .............................................................................................................................. 221 Streszczenie ...................................................................................................................................... 231 4 WSTĘP Przedmiotem niniejszej rozprawy jest zagadnienie wykorzystania materiałów filmowych w nauczaniu kultury i języka polskiego jako obcego oraz analiza zapotrzebowania na nie wszystkich uczestników procesu takiej edukacji. Postulaty wprowadzania materiałów audiowizualnych na zajęcia lektoratowe oraz projektowania specjalnych cykli zajęć związanych z polską kultura, obyczajami