jaargang 38 nummer 1 april 2017 idee Mr. Hans van Mierlo Stichting 2 WOORD VOORAF 3 MET EEN PROGRESSIEF en optimistisch sociaal- liberaal programma heeft D66 een prachtig resul- taat behaald bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Hier ligt een mooie opdracht voor de grote nieuwe fractie voor de komende jaren. Tegelijkertijd kijkt idee weer verder vooruit, bij- voorbeeld naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Want met meer dan 800 raadsleden en 150 wethouders, in 280 gemeenten, werkt D66 ook lokaal aan een sociaal-liberale samenleving. Vanuit een positief mensbeeld en de overtuiging dat de mens zelf het beste kan bepalen wat goed is voor zichzelf en zijn directe omgeving, streven sociaal-liberalen ernaar dat mensen zoveel mo- We hebben raadsleden, wethouders en burge- gelijk zeggenschap hebben over hun eigen leven. meesters, maar ook deskundigen van buiten de Die zeggenschap oefenen mensen nooit alleen politieke praktijk, gevraagd om te reflecteren uit, maar altijd samen met anderen. In dit gesprek op hun ervaringen en om hun geleerde lessen tussen mensen komen we tot de keuzes voor te delen. Want sociaal-liberale ambities kunnen onze leefomgeving. Juist ook op lokaal niveau. op papier mooi klinken, maar leiden soms tot ingewikkelde dilemma’s in de praktijk. Wanneer In dit nummer van idee besteden we volop aan- mensen vanuit hun eigen belangen het wijkbud- dacht aan de lokale democratie en het lokale get verdelen, wie houdt er dan oog voor het alge- bestuur. Hoe vertalen onze sociaal-liberale uit- meen belang? Hoe mobiliseren we niet alleen de gangspunten zich naar ambities en initiatieven mensen met een flinke portie kennis en assertivi- op lokaal niveau? Hoe maken we afspraken om teit, maar ook mensen die minder snel gehoord te komen tot een meer transparante bestuurs- worden? En hoe ga je het gesprek aan – als burge- cultuur, hoe experimenten we om burgers meer meester of als medeburger – met iemand die niet directe zeggenschap te geven over beleid en open lijkt te staan voor een gesprek? budget voor hun eigen wijk? Welke inspanningen zijn nodig om mensen in staat te stellen mee te Deze idee hoopt stof tot nadenken te geven, woord vooraf beslissen, om burgers goed te informeren maar maar ook een aanzet tot het gesprek in een lokale ook de belangen van minder zichtbare groepen afdeling of fractie. Hoe vertalen we onze sociaal- mee te wegen? liberale uitgangspunten en idealen naar lokale programma’s en initiatieven? We horen graag of we in die opzet zijn geslaagd. Annet Aris Voorzitter redactieraad idee idee april 2017 INHOUD VERDER @VMStichting Wees #deidee 50 Jos Heijmans ook ‘Het huis van Thorbecke 14 is aan vervanging toe’ Omgevingswet: De sociaal-liberale wereld van lokaal 18 grotere rol voor burgers? Vlaamse lessen Drie voorwaarden van het scp voor een in burgerbetrokkenheid meer burgerbetrokkenheid bij de Een liberale wethouder introduceerde inrichting van onze leefomgeving. de burgerbegroting in Antwerpen. Andries van den Broek & Kim Putters sociaal— Betekenisvolle burgerparticipatie is een van de ingrediënten van een vernieuwde liberale democratie. 17 59 ‘We moeten toe naar Verenigde Staten: liberaal Willem-Frederik Schiltz een cultuuromslag’ gespleten tussen Een sociaal-liberaal raadslid over nationalisme de Omgevingswet. en liberalisme Trumps aanvallen op de liberale Fleur Spijker 06 democratie zijn zorgelijk, maar ‘Breng het democratisch hebben ook positieve bijwerkingen. gesprek weer terug 22 Sociaal-liberaal in het buitenland naar de wijk’ 10 Boos! Luuk Ament In Groningen wordt geëxperimen- Vertrouw op Hoe ga je als gemeentebestuur teerd met coöperatieve wijkraden, Haagse kracht het gesprek aan met boze burgers? waarin raadsleden en ingelote burgers Hoe verander je een bestuurscultuur? Pieter Smit gezamenlijk het beleid bepalen. Als grootste partij in de Haagse Een interview met initiatiefnemer gemeenteraad bracht D66 het in en D66-raadslid Wieke Paulusma. de praktijk. 25 40 57 Van wie is de Marktwerking in de zorg Draagmoeders uit Wieke Paulusma Ingrid van Engelshoven openbare ruimte? Een briefwisseling het basispakket & Robert van Asten De afweging tussen politieke Eduard van Scheltinga & Frank Candel Knuppel in het hoenderhok waarden, lokale voorkeuren en Mark Sanders het algemeen belang. 45 66 Jessica van Eijs & Martijn Braber De essentie van de vrijheid Een onmogelijk verlangen van meningsuiting Filmrecensie De vrijheid van meningsuiting 28 Denise van Dalen 36 is begrensd. Daarom moeten Het ‘geloof’ van Gemeenten en Inhoudsopgave burgerparticipatie vrijheden van radicale salafistische 68 burgerparticipatie organisaties worden ingeperkt. feiten & cijfers Democratie: nog steeds Als onderzoeker en D66’er volgt Dirk Verhofstadt een goed idee? Klaartje Peters de initiatieven om 32 Sociaal-liberale denkers burgers meer bij het bestuur en de 54 Herman Beun politiek te betrekken. Bij uitstek een Stop de steun Volksvertegenwoordigers aan lokale media sociaal-liberale ambitie, vindt ze. moeten door loting worden 72 ‘Maar het invullen van die ambitie Er is behoefte aan innovatieve verkozen Haal het slot van de deur journalistiek die echt controleert. valt vervolgens niet mee.’ Sociaal-liberaal debat Boekrecensie Klaartje Peters Chris Aalberts Paul Lucardie & Tom van der Meer Andrys Wierstra idee april 2017 06 LOKAAL 07 Op veel plekken in Nederland wordt geëxperimenteerd met de ‘Breng het vernieuwing van de lokale democratie. In Groningen is de gemeente onlangs gestart met coöperatieve wijkraden, waarin raadsleden en democratisch ingelote burgers gezamenlijk het mandaat en het budget hebben om het beleid in hun wijk te bepalen. Initiatiefnemer is D66-raadslid Wieke Paulusma. ‘Mensen volledig eigen regie geven over hun wijk gesprek en hen vertrouwen met een eigen budget, dat vind ik een ultiem weer terug sociaal-liberaal verhaal.’ door Wouter Saes naar de wijk’ Wat is de gedachte achter de coöperatieve voorbeeld niet zo dat de raadsleden uiteindelijk wijkraden? ‘Het idee voor coöperatieve wijkraden het laatste woord hebben over beslissingen. Die komt uit Engeland. Toen daar bezuinigd moest worden in gezamenlijkheid genomen. De wijkra- worden om de overheidsfinanciën op peil te den pakken op die manier echt regie over hun interview brengen, dacht men: als bewoners meer zelf eigen wijk. En ze krijgen hier ook budget voor. Wieke moeten gaan doen, waarom geven we ze dan niet Bijzonder is dat het budget voor de wijkraden niet meer zeggenschap? Dat heeft het balletje aan het additioneel is. Het initiatief gaat niet over extra- Paulusma rollen gebracht. Ik ben daar op werkbezoek ge- tjes en cadeautjes voor de wijk. De raden moeten weest, en mensen vertelden me dat het doel van echt keuzes maken. Dit betekent ook dat de de wijkraden is dat mensen uit de wijk samen het wijkraden over alle zaken gaan die de wijk zelf gesprek aangaan. Ik merkte dat dit niet alleen de betreffen. De beslissingsbevoegdheid voor de weer terug naar de wijk’ het democratisch gesprek interview ‘Breng zeggenschap en het inzicht bij mensen vergroot, wijkoverstijgende thema’s blijft voorlopig bij maar ook het draagvlak. Dat draagvlak wordt de gemeenteraad liggen.’ versterkt als je werelden bij elkaar brengt. Politiek, bewoners én ambtenaren. Dus niet alleen Wat betekent dit voor raadsleden en bewoners? beslissingen van bewoners of alleen vanuit het ‘Die krijgen een andere rol. Raadsleden moeten Wieke Paulusma stadhuis, maar gecombineerd. Dat brengt repre- uit de debatstand komen en bewoners moeten sentatie en participatie bij elkaar. Juist dat maakt leren om verder te kijken dan hun eigen voordeur. het idee van coöperatieve wijkraden heel sterk.’ Uiteindelijk gaat het erom contact met elkaar te krijgen en het gesprek op gang te brengen. Als Hoe ziet die combinatie er in de praktijk uit? burgers zijn we tegenwoordig enorm gericht op ‘Ingelote bewoners nemen samen met raadsleden de overheid, niet meer op elkaar. Dat laatste moet alle beslissingen voor het beleid binnen een wijk. terugkomen. Wanneer we aandacht hebben voor De wijkraden bestaan dus uit burgers en raadsle- elkaar als medeburgers komt ook het gesprek den, waarbij ze op gelijke voet staan. Het is bij- weer terug, over waar je niet tevreden over bent in idee april 2017 Verwacht je dat iedereen die wordt ingeloot 08 je straat of waar je samen juist heel trots op bent. temperen. En ik geloof enorm in de kracht van den. Raadsleden krijgen namelijk, net als de 09 En je bespreekt dat je ook samen als buren dingen dialoog, van het elkaar leren kennen. Je hoeft het ook daadwerkelijk wil deelnemen aan het ingelote burgers, een training over hoe ze kunnen kunt oppakken of oplossen. Dit democratische daardoor niet eens te zijn met je buurman of experiment? ‘Dat weet je nooit zeker. De ervarin- omgaan met emotie en persoonlijke verhalen.’ gesprek gaat over het afwegen van belangen en buurvrouw, maar je snapt wel beter waarom gen die we in Nederland hebben met de verschil- vindt nu grotendeels plaats op het stadhuis. Niet iemand iets doet. Daarnaast zorgen we ervoor dat lende g1000-initiatieven laten zien dat dit lastig Wat zijn de juridische aspecten van deze vorm tussen mensen onderling.’ iedereen een gelijke informatiepositie heeft als is. In Groningen hebben we geleerd dat het traject van besluitvorming? We hebben het initiatief het gaat om de informatie vanuit de gemeente.’ voorafgaand aan de loting het belangrijkst is. Dat bewust niet juridisch dichtgetimmerd, omdat we Wordt daarmee de politieke arena verplaatst is het moment om mensen warm te laten lopen niet kunnen voorspellen wat er komen gaat. Wel naar de wijk? ‘Nee, raadsleden gaan andere din- Waarom past het idee van coöperatieve wijkra- voor dit initiatief. We zijn dus al anderhalf jaar worden we door het ministerie van Binnenlandse gen doen. Het idee is dat zij samen met bewoners den in het sociaal-liberale gedachtegoed? bezig met dit project en onze ambassadeurs in de Zaken gemonitord. Wat we doen is namelijk een uit de wijk de belangrijke wijkthema’s inventari- ‘We zeggen als D66’ers altijd makkelijk: neem wijk vertellen al geruime tijd het verhaal van de enorm grijs gebied.