ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺎرﺑﺮدي، ﺟﻠﺪ 13 ( ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1392) 42 ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻓﺮﻛﺘﺎﻟﻲ ﮔﺴﻞ ﻫﺎ و ﻟﺮزه ﺧﻴﺰي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ( ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﻳﺮان ) ) ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻬﺮﭘﻮﻳﺎن *1 ، ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻬﺪي ﺧﻄﻴﺐ2 ، ﻣﺤﺴﻦ ﺟﺎﻣﻲ3 ، ﻣﻬﺴﺎ ارﺟﻤﻨﺪي4 و ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻴﺮ زﻳﻨﻠﻲ ﻳﺰدي5 -1 ﻛﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﺗﻜﺘﻮﻧﻴﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻔﺘﺨﻴﺰ ﺟﻨﻮب اﻳﺮان -2 اﺳﺘﺎد ﮔﺮوه زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻴﺮﺟﻨﺪ -3 داﻧﺸﺠﻮي دﻛﺘﺮاي زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﺮاﻳﺶ ﺗﻜﺘﻮﻧﻴﻚ ( داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﻋﻠﻮم و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﻬﺮان ) ) -4 داﻧﺸﺠﻮي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﺮاﻳﺶ ﺗﻜﺘﻮﻧﻴﻚ ( داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ ) ) -5 اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﺳﺎزه داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺎﻟﻚ اﺷﺘﺮ ﺗﻬﺮان [email protected] درﻳﺎﻓﺖ: /7/4 91 ﭘﺬﻳﺮش : /30/2 92 92 ﭼﻜﻴﺪه آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﻛﻬﻦ ﺧﻮد ﺷﺎﻫﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﻟﺮزه اي ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﻮده ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ اﻳﻦ زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺧﺴﺎرات ﺟﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ . ﺑﻴﺶ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﻟﺮزه اي در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن، در اﻃﺮاف ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﮔﺴﻠﻲ اﺻﻠﻲ ﻛﻪ اﻛﺜﺮا ﺑ ﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮﺷﻪ اي و در راﺳﺘﺎﻳﻲ NW-SE ﺗﻮزﻳﻊ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ، دﻳﺪه ﻣﻲ .ﺷﻮد رﻓﺘﺎر ﻟﺮزه اي در ﻳﻚ ﮔﺴﻞ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻲ ﻧﻈﻤﻲ ﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ آن ﮔﺴﻞ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻘﻴﺎس، ﺳﻴﻤﺎي ﻧﺎﻫﻤﻮار ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﮔﺴﻠﻲ در ﮔﺴﻞ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻓﺮﻛﺘﺎﻟﻲ ﺑ ﻮده و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻳﻦ ﺑﻲ ﻧﻈﻤﻲ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻛﺘﺎﻟﻲ (D) ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد . ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﻓﺮﻛﺘﺎﻟﻲ ﺑﻪ روش ﻣﺮﺑﻊ ﺷﻤﺎر در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﺑﺮ. اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺴﻠﻲ اﺻﻠﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﻪ داراي روﻧﺪ NW-SE ﺑﻮده و از ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﺗﺎ ﻣﺮﻛﺰ آذرﺑﺎﻳﺠ ﺎن ﮔﺴﺘﺮش دارد، ﻣﻘﺪار ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻛﺘﺎل ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ . اﻳﻦ اﻣﺮ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮ وﺟﻮد ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﮔﺴﻠﻲ اﺻﻠﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ . ﻣﻘﺪار ﺑﺎﻻي ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻛﺘﺎل در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺒﺮﻳﺰ، اﺳﻜﻮ و ﺑﺴﺘﺎن آﺑﺎد و ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎﻫﺶ در ﻣﻘﺪار ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻛﺘﺎل ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻗﺮه ﭼﻤﻦ، ﺳﺮاب و ﻣﻴﺎﻧﻪ، ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﮔﺴﻠﻲ اﺻﻠﻲ در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺑﻴﻦ ﭼﻬﺎرﮔﻮش ﻫﺎي ﺑﺴﺘﺎن آﺑﺎد و ﻗﺮه ﭼﻤﻦ اﺳﺖ . ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮﻛﺘﺎﻟﻲ ﮔﺴﻞ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ داده ﻫﺎي ﻟﺮزه اي، ﻋﻤﺪه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻟﺮزه اي در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎي ﺧﻄﻲ ( ﮔﺴﻞ ﻫﺎي ) اﺻﻠﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻳﺎ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ آن ﻫﺎ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ . ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮزﻳﻊ اﺑﻌﺎد ﻓﺮﻛﺘﺎﻟﻲ ﺣﺠﻤﻲ و ﺳﻄﺤﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻓﻌﺎﻟـ ﻴﺖ ﻟﺮزه اي ﺑﺎﻻﺗﺮ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻣﺮﻛﺰي و ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺠﺎور ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ . واژه ﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي : آذرﺑﺎﻳﺠﺎن، ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮﻛﺘﺎﻟﻲ، زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه، ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﮔﺴﻠﻲ، ﻟﺮزه ﺧﻴﺰي ﻣﻘﺪﻣﻪ 1 - ز ﻣﻴﻦ ﺳﺎﺧﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻳﻜﻲ از دو ﻓﻼت اﺻﻠﻲ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﭼﻴﻦ ﺧﻮرده آﻟﭗ - ﻫﻴﻤﺎﻟﻴﺎ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮه آذرﺑﺎﻳﺠﺎن از دﻳﺪﮔﺎه ﻟﺮزه زﻣﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ رود . ﻓﻼت اﻳﺮان - ﺗﺮﻛﻴﻪ داراي ارﺗﻔﺎع ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 2 2 ﺑﺨﺶ ﮔﺴﺘﺮده اي از اﻳﺮان ﻛﻪ ﻣﻴﺎن دو زﻣﻴﻦ درز ﺗﺘﻴﺲ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻮده و از ﺧﺮده ﻫﺎي ﻗﺎره اي ﻛﻪ در ﺣﺎﺷﻴﻪ اوراﺳﻴﺎ ﻛﻬﻦ ( در ﺷﻤﺎل ) و ﺗﺘﻴﺲ ﺟﻮان ( در ﺟﻨﻮب ) ﻗﺮار دارد ﺑﻮده ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ، ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ ه اﺳﺖ و ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻼﻧﮋﻫﺎ، ﻛﻪ [ ]11 ﺑﻪ آن اﻳﺮان ﻣﻴﺎﻧﻲ ﻧﺎم ﻧﻬﺎده اﺳﺖ . از ﻧﮕﺎه اﻓﻴﻮﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﻛﺮﺗﺎﺳﻪ ﭘﺴﻴﻦ ﻳﺎ ﺗﺮﺷﻴﺎري ﭘﻴﺸﻴﻦ و ﭘﻮﺷﺸﻲ زﻣﻴﻦ ﺳﺎﺧﺖ ﺻﻔﺤﻪ اي، اﻳﺮان ﻣﻴﺎﻧﻲ ﺑﺨﺸﻲ ا ز اﺑﺮورﻗﻲ اﺳﺖ از ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﻲ و رﺳﻮﺑﺎت ﺳﻨﻮزوﺋﻴﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻓﺮاﺳﻮي ﻣﺮزﻫﺎي ﺧﺎوري و ﺑﺎﺧﺘﺮي اﻳﺮان اداﻣﻪ دارد . [ .]29 .]29 ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮي ﮔﺴﺘﺮه ﻫﺎي وﺳﻴﻌﻲ از ﺗﺮﻛﻴﻪ، ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮه آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﭘﺮﻛﺎﻣﺒﺮﻳﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﭘﻼﺗﻔﺮم وﻳﮋه ﭘﻬﻨﻪ ﻫﺎي آﻧﺎﺗﻮﻟﻲ و ﺗﻮرﻳﺪ، ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻔﺤﻪ ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ .. ﻋﻤﻞ ﻛﺮده و ﻓﺎزﻫﺎي ﺗﻜﺘﻮﻧﻴﻜﻲ ﻛﺎرﻟﻴﻦ و ﻛﺎﺗﺎﻧﮕﺎﻳﻲ را ﻗﺒﻞ ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﻳﺮان در ﻧﺎﺣﻴﻪ اي ﺑﻴﻦ درﻳﺎي ﺧﺰر، ﺟﻨﻮب از دوران ﭘﺎﻟﺌﻮزوﻳﻴﻚ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ ]3[ . اﻳﻦ ﻓﺎزﻫﺎ در ﻗﻔﻘﺎز، ﺷﺮق آﻧﺎﺗﻮﻟﻲ و ﺷﻤﺎل رﺷﺘﻪ ﻛﻮه ﻫﺎي زاﮔﺮس واﻗﻊ ﭘﺮﻛﺎﻣﺒﺮﻳﻦ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺣﺮﻛﺎت ﻛﻮﻫﺰاﻳﻲ و اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ . اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻓﻼت اﻳﺮان ﺗﺮﻛﻴﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﻫﺎي زاوﻳﻪ دار ﻣﺤﻠﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ [ .]14 .]14 ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺎرﺑﺮدي، ﺟﻠﺪ 13 ( ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1392) 43 دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻫﺎي ﻣﻮرو و ﻣﻴﺸﻮ و ﮔﺮﻣﻲ ﭼﺎي در اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ در دﺧﺘﺮ ﺗﻌﻠﻖ دارد . اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ از ﭘﺎﻟﺌﻮﺳﻦ ﺷﺮوع ﺷﺪه و در ﻃﻲ اﻳﻦ ﻓﺎزﻫﺎ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ .]5[ اﺋﻮﺳﻦ و اﻟﻴﮕﻮﺳﻦ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﻴﺪه اﺳﺖ . در ﻃﻲ ﻧﻔﻮذ ﻗﺒﻞ از ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﺎز ﻛﺎﻟﺪوﻧﻴﻦ در ﻣﺮز دوره ﻫﺎي اردووﺳﻴﻦ - ﺗﻮده ﻫﺎي آذرﻳﻦ در ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﭘﻮﺳﺘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﺤﻜﻢ ﺷﺪه و ﺳﻴﻠﻮرﻳﻦ اﻳﺮان در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺷﻤﺎل ﺧﺎوري اﺑﺮ ﻗﺎره ﮔﻨﺪواﻧﺎ ﺑ ﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻛﺮاﺗﻦ ﻛﻮﭼﻚ در آﻣﺪه اﺳﺖ . ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ]5[ . ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﺎز ﻛﺎﻟﺪوﻧﻴﻦ ﻛﻪ در اﻛﺜﺮ آراﻣﺶ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺘﻪ آذر ﺑﺎﻳﺠﺎن ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺷﺎﻫﺪ ﻧﻘﺎط اﻳﺮان ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺸﺸﻲ دارد، ﻳﻚ رﻳﻔﺘﻴﻨﮓ ﻗﺎره اي رخ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻬﺸﺘﻪ ﻫﺎي ﻗﺎره اي ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ و ﺗﺒﺨﻴﺮي و ﺳﻨﮓ ﻫﺎي داده ﻛﻪ اﻳﺮان را از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﺪا ﻧﻤﻮده و اﻳﻦ رﻳﻔﺖ ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﻛﺮﺑﻨﺎﺗﻪ ( ﺳﺎزﻧﺪ ﻗﻢ ) در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﻛﺸﻮر ﻫﺴﺘﻴﻢ و در ﻧﺌﻮﺗﺘﻴﺲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ .]5[ ورﻗﻪ اﻳﺮان در اﺛ ﺮ اﻳﻦ ﻣﻴﻮﺳﻦ ﻣﺠﺪدا ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺎﮔﻤﺎﻳﻲ ﺷﺮوع ﺷﺪه اﺳﺖ و داﻣﻨﻪ رﻳﻔﺖ از ﻗﺎره ﮔﻨﺪواﻧﺎ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل و ﺳﻮاﺣﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي آن ﺑﻪ ﭘﻠﻴﻮ - ﻛﻮاﺗﺮﻧﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ .]3[ .]3[ اوراﺳﻴﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ . از ﺷﻮاﻫﺪ اﻳﻦ ﻓﺎز در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﺒﻮد ﭼﻴﻨﻪ اي در رﺳﻮﺑﺎت ﺳﻴﻠﻮرﻳﻦ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ - -2 ﻟﺮزه زﻣﻴﻦ ﺳﺎﺧﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن دوﻧﻴﻦ زﻳﺮﻳﻦ و ﻳﻜﺴﺮي ﮔﺪازه ﻫﺎي رﻳﻮﻟﻴﺘﻲ و رﻳﻮداﺳﻴﺘﻲ ﺷ ﻤﺎل ﻏﺮب اﻳﺮان ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺑﺎ دﮔﺮ ﺷﻜﻠﻲ و ﻟﺮزه ﺧﻴﺰي ﺑﺎﻻ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﺠﺐ ﺷﻴﺮ و در ﻣﺤﻞ ﺳﺪ ﻗﻠﻌﻪ ﭼﺎي اﺷﺎره ﻛﺮ .د ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻛﻤﺮﺑﻨﺪ ﺗﺮاﺳﺘﻲ ﻗﻔﻘﺎز در ﺷﻤﺎل و ﻛﻮه ﻫﺎي در ﻃﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد اﻳﻦ ﻓﺎز، ﺧﺮده ورﻗﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ زاﮔﺮس در ﺟﻨﻮب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ . ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ زﻣﻴﻦ در اﻣﺘﺪاد ﮔﺴﻞ ﺷﻤﺎل ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ].3[ ﻟﺮزه ﻫﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﺮاﻳﻲ ﺑﻴﻦ دو ﺑﻠﻮك ﺷﻮاﻫﺪي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ از ﺑﺮﺧﻮرد اﻳﺮان و اوراﺳﻴﺎ و ﺑﺴﺘﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و اوراﺳﻴﺎ ﺑﺎ ﮔﺴﻞ ﻫﺎي راﺳﺘﺎﻟﻐﺰ راﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﺎ روﻧﺪ ﺷﺪن ﭘﺎﻟﺌﻮﺗﺘﻴﺲ اول در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﻃﻲ ﻓﺎز ﻫﺮﺳﻲ ﻧﻴﻦ WNW در ﻣﻨﻄﻘﻪ، اﻧﻄﺒﺎق زﻳﺎدي دارد [ ]18 ﺑ. ﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ - ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .]6[ ﭘﺲ از ﺑﺮﺧﻮرد اﻳﺮان و اوراﺳﻴﺎ در رﺳﺪ اﻳﻦ ﮔﺴﻞ ﻫﺎي اﻣﺘﺪاد ﻟﻐﺰ در ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﻳﺮان، اداﻣﻪ ﻫﺮﺳﻲ ﻧﻴﻦ و در ﻃﻲ دوره ﭘﺮﻣﻴﻦ و ﺑﺨﺼﻮص در اواﺧﺮ آن ﮔﺴﻞ آﻧﺎﺗﻮﻟﻲ ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻧﻴﺰ ﺳﺎﻳﺮ ﮔﺴﻞ ﻫﺎي راﺳﺖ ﺑﺮ ﺟﻨﻮب در اﺛﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﺎز ﭘﺎﻻﺗﻴﻦ ﭘﻲ ﺳﻨﮓ اﻳﺮان دﭼﺎر ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ ﺷﺮﻗﻲ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ [ 18 ، 33 و ].34 ].34 ﺷﺪه و در داﺧﻞ آن ﻳﻚ رﻳﻔﺖ ﻗﺎره اي رخ داده اﺳﺖ . اﻳﻦ ﮔﺴﺘﺮه آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﻮد ﺷﺎﻫﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي رﻳﻔﺖ ﻗﺎره اي ﭘﺎﻟﺌﻮﺗﺘﻴﺲ دوم را اﻳﺠﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ . رﺳﻮﺑﺎت ﻟﺮزه اي ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ اﻳﻦ زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ اﻗﻴﺎﻧﻮس ﺟﻮان ﺗﺮ از ﻫﺮﺳﻲ ﻧﻴﻦ ﻧﺒﻮده و ﺗﻜﺎﻣﻞ و ﺑﺴﺘﻪ ﺧﺴﺎرات ﺟﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ . ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﺷﺪن آ ن در ﻣﺮز ﺑﻴﻦ ﻫﺮﺳﻲ ﻧﻴﻦ و ﺳﻴﻤﺮﻳﻦ ﭘﻴﺸﻴﻦ رخ ﻟﺮزه اي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ دو دوره ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد؛ داده اﺳﺖ ﺑ ﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ اﻳﻦ اﻗﻴﺎﻧﻮس در اواﺧﺮ ﺗﺮﻳﺎس ﻛﺎﻣﻼ زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي روﻳﺪاده ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ . زﻣﻴﻦ درز اﻳﻦ اﻗﻴﺎﻧﻮس در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻗﺒﻞ از ﺳﺪه ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ اﻓﻴﻮﻟﻴﺖ ﻫﺎي اﷲ ﻳﺎرﻟﻮ ﻣﺸﻜﻴﻦ ﺷﻬﺮ اﺳﺖ .]5[ ﺷﺎﻣﻞ زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي روﻳ ﺪاده از ﺳﺎل 1900 ﻣﻴﻼدي ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه دوران ﻣﺰوزوﺋﻴﻚ و ﺑﺨﺼﻮص ﻣﺰوزوﺋﻴﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ . از زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺨﺮب ﮔﺰارش ﺷﺪه ﻣﻴﺎﻧﻲ - ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﻓﺮو راﻧﺶ ﻓﻌﺎل در اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻧﺌﻮﺗﺘﻴﺲ ﺑﻮده آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﺳﺎل ﻫﺎي ,1042 , 858 ﻛﻪ ﭘﻮﺳﺘﻪ اﻳﺮان ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻓﻌﺎل ﻗﺎره اي آن را ﺗﺸﻜﻴﻞ 1786 ,1780 ,1641 ,1304 ,1273 ﻣﻴﻼدي ﺗﺒﺮﻳﺰ و اﻃﺮاف، ﻣﻲ داده اﺳﺖ . ﻓﺮوراﻧﺶ از ﺗﺮﻳﺎس آﻏﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ . ﺑﺴﺘﻪ زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه 1550 ﻣﻴﻼدي آذرﺷﻬﺮ، 1567 ﻣﻴﻼدي ﺳﺮاب، ﺷﺪن ﻧﺌﻮﺗﺘﻴﺲ ﻧﻴﺰ در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ . اوﻟﻴﻦ 1621 ﻣﻴﻼدي اﺳﻜﻮ، 1720 ﻣﻴﻼدي ﺻﻮﻓﻴﺎن، 1823 ﺗﺼﺎدم در ﻓﺎز اﺗﺮﻳﺸﻴﻦ ( ﻛﺮﺗﺎﺳﻪ زﻳﺮﻳﻦ - ﻛﺮﺗﺎﺳﻪ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ) و ﻣﻴﻼدي ﻣﻴﺎﻧﻪ، 1856 ﻣﻴﻼدي ﺗﺴﻮج، 1857 ﻣﻴﻼدي ﺑﺰﻗﻮش ﺗﺼﺎدم ﺑﻌﺪي در ﻓﺎز ﻻ راﻣﻴﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ . ﺑﺮوﻧﺰد ﻧﻬﺸﺘﻪ ﻫﺎي و 1879 ﻣﻴﻼدي ﺷﻬﺮ داراب اﺷﺎره ﻧﻤﻮد 7[ ، 10 و 11 ] ﻛﻪ ﻓﻴﻠﻴﺸﻲ در ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺎده ﺗﺒﺮﻳﺰ - اﻫﺮ در راﺳﺘﺎي NW-SE و ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻟﺮزه ﺧﻴﺰي ﺑﺎﻻي اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻴﺰ اﻓﻴﻮﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﺧﻮي از ﺷﻮاﻫﺪ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪ ﻫﺎﺳﺖ .]6[ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ . از زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي 1309 ﺷﻤﺴﻲ ﺳﻠﻤﺎس ﺑﺎ در دوران ﺳﻮم آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺎﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ وﺳﻴﻌﻲ ﺑﻮده ﺑﺰرﮔﺎي MS= 3/7 ]1[ ، 1976 ﻣﻴﻼدي ﭼﺎﻟﺪران ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺎي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از آن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ اﻟﺒﺮز ﻏﺮﺑﻲ - Mw= 1/7 [ ]12 و 2012 ﻣﻴﻼدي اﻫﺮ و ورزﻗﺎن ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻮده و ﺑﺨﺸﻲ از آن ﺑﻪ ﻧﻮار ﻣﺎﮔﻤﺎﻳﻲ اروﻣﻴﻪ - MS= 2/6 ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﻣﺨﺮب ﺳﺪه ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺎرﺑﺮدي، ﺟﻠﺪ 13 ( ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1392) 44 ﺑﻴﺴﺘﻢ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻧﺎم ﺑﺮد . ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻓﺮﻛ ﺘﺎﻟﻲ ﺑﻮده و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻳﻦ ﺑﻲ ﻧﻈﻤﻲ زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ و دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺸﺎن ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻛﺘﺎﻟﻲ (D ) ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد دﻫﻨﺪه رﺧﺪاد اﻛﺜﺮ زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ در ﻣﺠﺎورت ﮔﺴﻞﻫ ﺎي ﻛﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ D ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺑﻲ ﻧﻈﻤﻲ ﻫﻨﺪﺳـ ﻲ ﻛﺎري ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ . ژرﻓﺎي اﻛﺜﺮ زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ در اﻳﻦ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ [ ].31 در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ از روش ﻣﺮﺑﻊ ﺷﻤﺎر2 ﮔﺴﺘﺮه ﻛﻤﺘﺮ از 40 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻮده ﻛﻪ در رده زﻣﻴﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻛﺘﺎﻟﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﺗﻮزﻳﻊ ﮔﺴﻞ ﻫﺎ، ﺧﻄﻮاره ﻫﺎ ﺳﻄﺤﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ. و ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎ در ﮔﺴﺘﺮه آذر ﺑﺎﻳﺠﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮده اﻳﻢ . در در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﮔﺴﺘﺮه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ را ﺑﻪ ﭼﻬﺎرﮔﻮش ﻫﺎي 0/5 درﺟﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮﻛﺘﺎﻟﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺴﻠﻲ در 0/5 درﺟﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ و ﻫﺮ ﭼﻬﺎرﮔﻮش را ﺑ ﻪ ﻃﻮر ﻣﺠﺰا ﻣﻮرد ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮدﺗﺮﻳﻦ روش آﻧﺎﻟﻴﺰ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮﻛﺘﺎﻟﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دادﻳﻢ .