Kulon 23 (2018) 201 REPORT ON WINTER BIRD MONITORING ON WATER BODIES OF THE MAZOVIAN LOWLAND IN JANUARY 2018 ! e observations were carried out on 17 rivers of di" erent size classes on 13-14 January; possible shift of dates was 13-21 January. ! e countings were conducted in towns – Warsaw, Radom and Skierniewice, on dam reservoirs – Zegrze and Domaniów and single water bodies and river transects shorter than the primary unit (<5 km). In total, 1,085 km of the river courses were controlled. A total of 109.5 thousands of individuals were recorded in two groups representing 111 species (Table 1 - 2), including 72,923 individuals of 41 waterbird species. ! e most abundant was the Mallard Anas platyrhynchos – 74.7%, then the Common Goldeneye Bucephala clangula (4.1%), Great Cormorant Phalacrocorax carbo (3.2%), Black-headed Gull Chroicocephalus ridibundus (2.9%), Mute Swan Cygnus olor (2.6%) and the Goosander Mergus merganser (2.1%). ! e average density of wetland and waterbird species was equal to 370.3 indiv./10 km on the rivers in the western part of the region, in the eastern part it was 472.3 indiv./10 km, while the highest density reaching 854.7 indiv./10 km was recorded on the Vistula River. In the group of “terrestrial” birds 70 species were noted and their number reached 36 577 individuals (Table 2). Dominant species included the Eurasian Siskin Spinus spinus (16.5%), Western Jackdaw Corvus monedula (13.2%), Rook Corvus frugilegus (10.8%), Fieldfare Turdus pilaris (9.3%), Great Tit Parus major (6.7%) and the Hooded Crow Corvus cornix (5.6%). ! e average density of all birds was equal to 337.1 indiv./10 km; on the rivers in the eastern part of the region and in the Vistula Valley it was similar: 258-294 indiv./10 km, while considerably higher density was recorded on the rivers in the western part – 468.8 indiv./10 km. Over 100 volunteers took part in this winter bird monitoring. Key words : Mazovian Lowland, wintering birds, abundance. Received – December 2018, accepted – December 2018 JAKI BYŁ ORNITOLOGICZNY ROK 2017 NA NIZINIE MAZOWIECKIEJ? Pierwsze dni roku 2017 to słaba zima, temperatury zarówno w dzień jak i w nocy oscylowały w granicach 0 OC. Pojawiały się opady śniegu a temperatura sprawiała, że utrzymywała się niewielka warstwa śniegu – do 5cm. Wiele zbiorni- ków wodnych było jeszcze nie zamarzniętych. Zmiana pogody nastąpiła 5 stycz- nia, kiedy przyszło ochłodzenie połączone ze słoneczną wyżową aurą, które trwa- ło do 11 stycznia. Temperatury nocami spadały nawet poniżej -20 OC, w dzień zaś wzrastały maksymalnie do -4 OC. Od 12 do 25 stycznia ponownie się ociepli- ło, było pochmurnie i pojawiały się drobne opady śniegu i deszczu ze śniegiem. Temperatura się wahała się od +3 OC w dzień do maksymalnie -8 O C w nocy. Ko- lejna zmiana pogody nastąpiła 26 stycznia i trwała do pierwszego lutego. Dni 202 Kulon 23 (2018) te były słoneczne, ale nocami temperatura spadała do -10 OC. Stosunkowo ciepły początek roku i brak większego ochłodzenia sprawił, że odnotowano wiele ob- serwacji nieczęsto zimujących u nas gatunków prócz skowronków, żurawi, wod- ników, które zimą można spotkać coraz częściej. W dwóch miejscach odnotowa- no zimujące kapturki. W Warszewie stwierdzono jarzębatkę, odnotowano rów- nież kilka stwierdzeń śpiewaków, pokrzywnic czy kopciuszków. Z rzadkości warto odnotować wyraźny nalot poświerek – w styczniu stwierdzono ją w 8 miejscach. Początek lutego przyniósł zmiany w pogodzie – ponownie zrobiło się po- chmurnie, a noce były cieplejsze. Ochłodzenie pojawiło się 7 lutego i trwało do połowy drugiej dekady. Temperatury w nocy spadały poniżej -10 O C, a w dzień maksymalnie dochodziły do -3 OC. Nadal utrzymywała się drobna pokrywa śnie- gu nie przekraczająca 5 cm. 15 lutego wyraźnie się ociepliło - temperatura w dzień wzrosła do +5 OC. Dni były pochmurne z częstymi, lecz niewielkimi opadami deszczu i deszczu ze śniegiem. Taka aura utrzymała się do końca lutego. Dopiero na przełomie lutego i marca się rozpogodziło i temperatury przekroczyły +10 OC w dzień. Utrzymujące się dodatnie temperatury sprawiły, że pojawiły się pierw- sze wiosenne zwiastuny. Zaczęły lecieć gęsi i kaczki czy też pierwsze siewki. Luty obQ tował też w wyjątkowo dużo stwierdzeń uszatki błotnej, którą obserwowano aż w 7 miejscach. Dodatkowo warto wymienić nieczęsto u nas zimującego plusz- cza stwierdzonego pod Wyszkowem. Ocieplenie które pojawiło się pod koniec lutego zwiastowało rychłe przyj- ście wiosny, jednak aż do 26 marca panowała pochmurna i dość chłodna aura. W dzień temperatura rzadko przekraczała +10 O, a nocami często oscylowała w gra- nicach 0O. Pojawiały się przelotne opady deszczu a nawet śniegu, odnotowano też pierwsze wiosenne burze. Taka pogoda sprzyjała powstawaniu i utrzymywaniu się wiosennych rozlewisk. Ocieplenie przyszło dopiero w ostatnich dniach marca kiedy się rozpogodziło i temperatura 31 marca wzrosła nawet do +21 OC. Kolejny rok z licznymi stwierdzeniami bernikli białolicych – odnotowano dwa stada po- wyżej 50 osobników! Wśród tysięcy gęsi odnotowano kilka rzadszych gatunków. Warto wspomnieć też o dużym stadzie czeczotek – 2000 osobników pod Mławą. Pierwsza dekada kwietnia to huśtawka pogodowa, temperatura w dzień wa- hała się od +3 do +23 OC! Ponownie odnotowano burze, ale również opady śniegu. Wydawało się, że powinno być coraz cieplej, tymczasem w drugiej i trzeciej deka- dzie pogoda się unormowała i temperatura rzadko w dzień przekraczała +10 OC, a nocami spadała nawet poniżej 0 OC. Dominowały dni pochmurne z wszystkimi rodzajami opadów. Pogoda taka sprzyjała utrzymywaniu się wiosennych rozlewisk jak i rozciąganiu w czasie wiosennego przelotu ptaków. W kwietniu odnotowano kilka stwierdzeń rybitw wielkodziobych oraz rzadką wiosenną obserwację siwer- niaka. Na zb. Zegrzyńskim odnotowano stado 500 mew małych. Pierwsza dekada maja to ponownie bardzo zmienna pogoda z dużymi wa- haniami temperatury od +7 O do +24 OC w dzień oraz od -2 O do +9 OC w nocy. Po- jawiły się burze a jeszcze 9 maja odnotowano opady śniegu. Z początkiem dru- giej dekady maja nastąpiło ocieplenie oraz się rozpogodziło, opadów było niewiele Kulon 23 (2018) 203 i dominowały słoneczne dni. Temperatura przekroczyła +20 OC. Słoneczna i cie- pła pogoda utrzymała się do końca miesiąca. Chłodna, ale mokra wiosna sprawi- ła, że rozlewiska wiosenne utrzymywały się dość długo, co skutkowało stwierdze- niem lęgów rybitw białowąsych i białoskrzydłych w kilku miejscach. Odnotowa- no też niewielki nalot warzęch, które pojawiły się w czterech miejscach. Początek czerwca to kontynuacja ciepłej i słonecznej pogody z temperatu- rami dochodzącymi do +28OC. W drugiej dekadzie maja pojawiły się niewielkie opady, a temperatura ustabilizowała się w granicach +20 OC. Ponownie ociepli- ło się 18 czerwca a 20 czerwca termometry wskazywały nawet +33 OC. Końców- ka miesiąca to dominacja ciepłej, ale i burzowej pogody. W czerwcu odnotowa- no kilka stwierdzeń wójcików w Warszawie, ale jeszcze myszołowa włochatego. Pierwsze dni lipca to niewielkie ochłodzenie, ale od 6 lipca do 13 lipca na- płynęły cieplejsze masy powietrza z temperaturami nawet do +32 O. W drugiej po- łowie miesiąca były znaczne wahania temperatury i przelotne opady deszczu. Pod koniec miesiąca zrobiło się upalnie z temperaturami w cieniu do +36 OC!. Niski stan wody w Wiśle sprawił, że pojawiło się sporo siewek, które zaczęły już wracać. Początek sierpnia to nadal utrzymujące się bardzo wysokie temperatury z maksymalną + 38 OC. Ulga w upałach przyszła 6 sierpnia kiedy temperatura spa- dła do +23OC w dzień, jednak już 9 sierpnia było +33 OC. Druga dekada sierpnia przyniosła niestabilną pogodę: dni upalne przeplatały się z chłodniejszymi i desz- czowymi. Ostatnia dekada miesiąca to stabilizacja pogody, a temperatury w dzień wahały się od +20O do +27 OC, opadów było niewiele, zachmurzenie umiarkowa- ne. W sierpniu odnotowano kilka stwierdzeń kamuszników oraz żwirowca ste- powego przebywającego kilka dni przy stawach w Walewicach, w dolinie Bzury. Kolejny miesiąc przywitał nas załamaniem pogody, temperatura w dzień spadły poniżej +20OC, dni były pochmurne i deszczowe. Krótka poprawa pogody nastąpiła na przełomie pierwszej i drugiej dekady września, kiedy zrobiło się cie- plej do +25OC w dzień i zrobiło się słonecznie. Następnie aż do 25 września mie- liśmy powrót chłodnej i deszczowej pogody. Pod koniec miesiąca deszcze ustały, rozpogodziło się, w dzień do +20 OC . Noce stawały się coraz chłodniejsze i po- jawiły się pierwsze przymrozki. We wrześniu nadal obserwowano dużo siewek nad Wisłą, ale również na polach jak i stawach hodowlanych. Kolejny rok obQ - tujący w obserwacje błotniaków stepowych, tylko we wrześniu były obserwowa- ne w pięciu miejscach. W pierwszych dniach października ponownie się zachmurzyło i pojawiło się więcej opadów, ale noce zrobiły się cieplejsze. Taka pogoda utrzymała się do połowy miesiąca, kiedy to przyszło chwilowe rozpogodzenie a temperatura osią- gnęła nawet +21OC w dzień. Jednak już 19 października ponownie się zachmu- rzyło, pojawiły się mgły oraz opady deszczu. Taka pogoda utrzymała się do koń- ca miesiąca i była połączona ze stopniowym spadkiem temperatury. 31 paździer- nika termometry pokazywały o poranku +1 O a w dzień +5 OC. W październiku odnotowano sporo wietrznych dni, nad Polską przeszedł orkan, co skutkowa- ło kilkoma obserwacjami wydrzyków wielkich, głównie nad morzem, ale jeden 204 Kulon 23 (2018) z ptaków był obserwowany również na Mazowszu przez kilka dni na stawach w Ru- dzie pod Mińskiem Mazowieckim. Wśród wróblowych należy wymienić krzyżo- dzioba sosnowego oraz