PAÑSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY ROMAN BRZEZINA, ANDRZEJ ALBRYCHT, KAZIMIERZ DYJOR G³ówny koordynator Szczegó³owej mapy geologicznej Polski — A. BER Koordynator regionu Polski wschodniej — A. BA£UK OBJAŒNIENIA DO SZCZEGÓ£OWEJ MAPY GEOLOGICZNEJ POLSKI 1:50000 Arkusz Pobikry (456) (z 2 tab. i 3 tabl.) Wykonano na zamówienie Ministra Œrodowiska za œrodki finansowe wyp³acone przez Narodowy Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej WARSZAWA 2004 Autorzy: Roman BRZEZINA, Andrzej ALBRYCHT, Kazimierz DYJOR Przedsiêbiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, Zak³ad w Lublinie ul. Budowlana 26, 20–469 Lublin Redakcja merytoryczna: Dorota WAJCHT Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00–975 Warszawa Akceptowa³ do udostêpniania Dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego prof. dr hab. Leszek MARKS ISBN 83-7372-678-0 © Copyright by Ministerstwo Œrodowiska and Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 2004 Przygotowanie wersji cyfrowej: Stanis³aw OLCZAK, Jacek STR¥K 2 SPIS TREŒCI I. Wstêp ..........................................................5 II. Ukszta³towanie powierzchni terenu ..........................................8 III. Budowa geologiczna .................................................10 A. Stratygrafia.....................................................10 1. Trzeciorzêd ...................................................10 a. Paleogen...................................................10 Oligocen ..................................................10 Miocen ...................................................10 b. Neogen ...................................................11 Mio-pliocen ................................................11 2. Czwartorzêd ..................................................11 a. Plejstocen ..................................................12 Preglacja³..................................................12 Zlodowacenia najstarsze ..........................................12 Zlodowacenie Narwi ..........................................12 Interglacja³ augustowski (podlaski) ....................................13 Zlodowacenia po³udniowopolskie .....................................13 Zlodowacenie Nidy ..........................................13 Interglacja³ ma³opolski.........................................15 Zlodowacenie Sanu 1 .........................................15 Interglacja³ ferdynandowski ......................................17 Zlodowacenie Sanu 2 (Wilgi) .....................................18 Interglacja³ wielki .............................................19 Zlodowacenia œrodkowopolskie ......................................19 Zlodowacenie Odry ..........................................19 Interglacja³ lubelski ..........................................23 Zlodowacenie Warty ..........................................23 3 Stadia³ dolny ............................................23 Stadia³ œrodkowy ..........................................26 Interglacja³ eemski .............................................27 Zlodowacenia pó³nocnopolskie ......................................28 Zlodowacenie Wis³y ..........................................28 b. Czwartorzêd nierozdzielony ........................................28 c. Holocen ...................................................29 B. Tektonika i rzeŸba pod³o¿a czwartorzêdu .....................................30 C. Rozwój budowy geologicznej ...........................................32 IV. Podsumowanie ....................................................36 Literatura ......................................................37 SPIS TABLIC Tablica I — Szkic geomorfologiczny w skali 1:100 000 Tablica II — Szkic geologiczny odkryty w skali 1:100 000 Tablica III — Zestawienie profilów otworów wiertniczych 4 I. WSTÊP Obszar arkusza Pobikry (456) Szczegó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 wed³ug fizycznogeograficznej regionalizacji Polski Kondrackiego (2000) prawie w ca³oœci le¿y w obrêbie Wy- soczyzny Drohiczyñskiej (po³udniowa czêœæ Niziny Pó³nocnopodlaskiej). Niewielki fragment w czêœci po³udniowo-wschodniej stanowi Podlaski Prze³om Bugu, bêd¹cy czêœci¹ Niziny Po³udniowopodlaskiej. Ograniczony jest wspó³rzêdnymi geograficznymi: 52°30’–52°45’ szerokoœci geograficznej pó³nocnej oraz 22°30’–22°45’ d³ugoœci geograficznej wschodniej. Pod wzglêdem administracyjnym obejmuje te- reny gmin województwa podlaskiego, nale¿¹ce do dwóch powiatów: siemiatyckiego (gminy: Perleje- wo, Grodzisk i Drohiczyn) i Wysokie Mazowieckie (gmina Ciechanowiec). Niewielka czêœæ z terenu gminy Jab³onna Lacka nale¿y do powiatu Soko³ów Podlaski w województwie mazowieckim. Niniejszy arkusz wykonany zosta³ na podstawie projektu badañ geologicznych opracowanego przez Ma³ek i Wodyk w 1996 r., zatwierdzonego przez Ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Natu- ralnych i Leœnictwa w dniu 13.03.1998 r., decyzj¹ numer KOK/8/98. W ramach terenowych prac kartograficznych prowadzonych w latach 1998–2000 na badanym obszarze przeprowadzono obserwacje geologiczne i geomorfologiczne. Wykonano 1334 sondy rêcz- ne o g³êbokoœci od 2,0 do 4,5 m; 289 sond mechanicznych o g³êbokoœci od 4,5 do 15,0 m, opisano rów- nie¿ 19 ods³oniêæ (czêœæ punktów dokumentacyjnych przedstawia tab. 1). Przy opracowaniu arkusza mapy wykorzystano opisy litologiczne sond i otworów wiertniczych archiwalnych: badawczych, hy- drogeologicznych, surowcowych oraz geologiczno-in¿ynierskich. Dla szczegó³owego poznania budowy geologicznej badanego obszaru odwiercono trzy pe³nor- dzeniowe otwory kartograficzne siêgaj¹ce do pod³o¿a czwartorzêdu: Chech³owo 1 (otw. 16 o g³êbo- koœci 111,0 m), Perlejewo 2 (otw. 10 o g³êbokoœci 105,0 m) i Czaje 3 (otw. 1 o g³êbokoœci 109,0 m). Badania geofizyczne, przeprowadzone metod¹ pionowych elektrooporowych sondowañ geo- elektrycznych (SGE), wykona³a firma „Geoserwis” z Warszawy. Wykonano 110 sondowañ geoelek- 5 trycznych wzd³u¿ jednego ci¹gu, zgodnego z lini¹ przekroju geologicznego A–B. Wyniki sondowañ geoelektrycznych opracowali Jagodziñska i Kalitiuk (1999). Interpretacji badañ grawimetrycznych dokona³ Kalitiuk (2000). Tabela 1 Wykaz wybranych punktów dokumentacyjnych Numer punktu Rodzaj Lokalizacja Rzêdna G³êbokoœæ Uwagi punktu (miejscowoœæ) (m n.p.m.) (m) na mapie na mapie wed³ug dokumenta- dokumentacyjnej geologicznej notatnika cyjnego terenowego 12345 67 8 N-19 31 s-3 (dok. 12-I) sm Grodzisk 155,0 5,0 osady wytopiskowe N-20 9 s-4 (dok. 1-S) sm D¹bczyn 133,5 15,9 osady morenowe i zastoiskowe N-21 10 s-5 (dok. 1-S) sm Tworkowice 125,0 15,0 osady morenowe i zastoiskowe N-22 8 WH-120 sm Czaje-Wólka 146,8 15,0 przekrój geologiczny A–B N-23 7 WH-119 sm Czaje-Wólka 145,4 15,0 przekrój geologiczny A–B N-24 6 WH-118 sm Pobikrowizna-Las 149,0 15,0 przekrój geologiczny A–B N-25 5 WH-116 sm Pobikry 150,5 15,0 przekrój geologiczny A–B N-26 14 WH-113 sm Pobikry 139,2 15,0 przekrój geologiczny A–B N-27 13 WH-112 sm Pobikry 145,8 15,0 przekrój geologiczny A–B N-28 12 WH-110 sm Pobikry 149,4 15,0 przekrój geologiczny A–B N-29 11 WH-109 sm Moczyd³y-Pobikry 149,3 12,0 przekrój geologiczny A–B N-30 22 WH-107 sm Moczyd³y-Pobikry 147,6 15,0 przekrój geologiczny A–B N-31 21 WH-102 sm Moczyd³y 144,2 15,0 przekrój geologiczny A–B N-32 20 WH-101 sm Moczyd³y 147,0 15,0 przekrój geologiczny A–B N-33 19 WH-100 sm Czarkówka Ma³a 148,9 15,0 przekrój geologiczny A–B N-34 18 WH-99 sm Czarkówka Ma³a 145,3 15,0 przekrój geologiczny A–B N-35 17 WH-98 sm Czarkówka Ma³a 142,3 15,0 przekrój geologiczny A–B N-36 29 WH-97 sm Czarkówka Ma³a 146,4 15,0 przekrój geologiczny A–B N-37 28 WH-96 sm Czarkówka Ma³a 138,7 15,0 przekrój geologiczny A–B N-38 27 WH-95 sm Perlejewo 132,6 15,0 przekrój geologiczny A–B N-39 33 WH-92 sm Pieczyski 124,6 15,0 przekrój geologiczny A–B N-40 34 WH-91 sm Pieczyski 129,6 15,0 przekrój geologiczny A–B N-41 35 WH-90 sm Pieczyski 140,3 15,0 przekrój geologiczny A–B N-42 36 WH-72 sm Miodusy-Dworaki 138,8 15,0 przekrój geologiczny A–B N-43 40 WH-42 sm Chech³owo 129,6 15,0 przekrój geologiczny A–B Chech³owo-Arbasy N-44 41 WH-41 sm 116,0 15,0 przekrój geologiczny A–B Ma³e N-45 42 WH-23 sm Œledzianów 118,0 15,0 przekrój geologiczny A–B N-46 43 WH-22 sm Œledzianów 132,8 15,0 przekrój geologiczny A–B N-47 37 WH-61 sm Ostro¿any 147,0 12,0 przekrój geologiczny A–B N-48 24 WH-179 sm ¯ery -Bystre 150,0 12,0 przekrój geologiczny A–B N-49 30 WH-190 sm Makarki 155,0 7,5 przekrój geologiczny A–B N-50 39 WH-197 sm Arbasy-Du¿e 110,5 15,0 przekrój geologiczny A–B N-51 46 WH-214 sm Stadniki 147,0 9,0 przekrój geologiczny A–B N-52 32 WH-81 sm Granne 109,0 4,5 przekrój geologiczny A–B N-53 16 WH-160 sm Leszczka Du¿a 118,0 12,0 piaski rzeczne i wodnolodowcowe 6 cd. tabeli 1 1234 5 67 8 N-54 38 WH-198 sm Osnówka 155,0 5,0 osady wytopiskowe N-55 4 WH-227 sm Sobiechowo 133,5 15,9 osady morenowe i zastoiskowe N-56 25 WH-177 sm ¯ary-Pilaki 125,0 15,0 osady morenowe i zastoiskowe N-57 26 WH-240 sm Mendle 146,8 15,0 przekrój geologiczny A–B N-58 44 WH-194 sm Siekierki 145,4 15,0 przekrój geologiczny A–B N-59 45 WH-49 sm Ostro¿any 149,0 15,0 przekrój geologiczny A–B N-60 1 WH-149 sm Ciechanowczyk 150,5 15,0 przekrój geologiczny A–B N-61 2 WH-142 sm Kolonia Ciechanowczyk 139,2 15,0 przekrój geologiczny A–B N-62 3 WH-146 sm Ciechanowczyk 145,8 15,0 przekrój geologiczny A–B N-63 15 WH-248 sm Stare Sypnie 149,4 15,0 przekrój geologiczny A–B N-64 23 WH-106 sm Moczyd³y-Dubiny 149,3 12,0 przekrój geologiczny A–B O-1 O-1 od Miodusy-Inochy 147,6 15,0 przekrój geologiczny A–B O-2 O-2 od Drochlin 144,2 15,0 przekrój geologiczny A–B O-3 O-3 od Czaje-Wólka 147,0 15,0 przekrój geologiczny A–B O-4 O-4 od Podgajki 148,9 15,0 przekrój geologiczny