P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz NOWOGARD (154) Warszawa 2009 Autorzy: Jerzy Król*; Krystyna Wodyk**; Paweł Kwecko***, Anna Pasieczna***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska *** Redaktor regionalny (plansza A): Albin Zdanowski *** Redaktor regionalny (plansza B): Anna Gabry ś-Godlewska *** Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka*** * – Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław; ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa; *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN 83 - ©Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – Jerzy Król ................................................................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – Jerzy Król .................................................. 4 III. Budowa geologiczna – Jerzy Król ...................................................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin – Jerzy Król ................................................................................................ 10 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – Jerzy Król ................................................................ 13 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – Jerzy Król .......................................... 14 VII. Warunki wodne – Jerzy Król ........................................................................................... 17 1. Wody powierzchniowe.................................................................................................. 17 2. Wody podziemne........................................................................................................... 18 VIII. Geochemia środowiska................................................................................................... 20 1. Gleby – Anna Pasieczna, Paweł Kwecko ...................................................................... 20 2. Osady – Izabela Bojakowska ......................................................................................... 23 3. Pierwiastki promieniotwórcze – Hanna Tomassi-Morawiec ........................................ 25 IX. Składowanie odpadów – Krystyna Wodyk ........................................................................ 46 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – Jerzy Król ..................................................................... 52 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – Jerzy Król .................................................................... 53 XII. Zabytki kultury – Jerzy Król ............................................................................................ 57 XIII. Podsumowanie – Jerzy Król ........................................................................................... 58 XIV. Literatura........................................................................................................................ 60 I. Wst ęp Przy opracowywaniu arkusza Nowogard Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MG śP) wykorzystano materiały archiwalne arkusza Mapy geologiczno-gospodar- czej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w roku 2003 przez Firm ę SEGI-AT Sp. z o.o. z War- szawy (Krogulec, Wierchowiec, 2003. Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z Instrukcj ą opracowania MG śP (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach informacyj- nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, geo- chemia środowiska i składowanie odpadów, warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej, zajmuj ącej si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju wojewódz- twa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środo- wiska oraz planów gospodarki odpadami. Materiały niezb ędne dla opracowania niniejszej mapy zostały zebrane w Centralnym Archiwum Geologicznym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie i Oddziale we Wrocławiu, w archiwach geologicznych: Wydziału Środowiska i Rolnictwa Zachodniopo- morskiego Urz ędu Wojewódzkiego i Marszałkowskiego w Szczecinie, Przedsi ębiorstwa Geo- logicznego we Wrocławiu „Proxima” S.A., a tak Ŝe w archiwach Wojewódzkiego Konserwa- tora Przyrody i Wojewódzkiego Oddziału Słu Ŝby Ochrony Zabytków w Szczecinie. Wyko- rzystano równie Ŝ informacje uzyskane w Starostwach Powiatowych w Goleniowie i Gryfi- cach oraz Urz ędach Gmin. Zostały one zweryfikowane w czasie zwiadu terenowego przepro- wadzonego w listopadzie 2008 roku. Dane dotycz ące poszczególnych złó Ŝ kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ści śle zwi ązanej z realizacj ą Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Nowogard poło Ŝony jest mi ędzy 53°40´ a 53°50´ szeroko ści geogra- ficznej północnej i mi ędzy 15°00´ a 15°15´ długo ści geograficznej wschodniej. Pod wzgl ę- dem administracyjnym obszar arkusza Nowogard znajduje si ę w województwie zachodnio- pomorskim obejmuj ąc fragmenty czterech powiatów: goleniowskiego (miasto i gmina Nowo- gard, gmina Osina), gryfickiego (gminy: Płoty i Gryfice), kamie ńskiego (gmina Golczewo), oraz niewielki skrawek powiatu łobeskiego (gmina Resko). Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym (Kondracki, 2002) obszar arkusza Nowo- gard jest poło Ŝony w podprowincji Pobrze Ŝa Południowobałtyckie, w obr ębie makroregionu Pobrze Ŝe Szczeci ńskie. Na omawianym obszarze wyró Ŝni ć mo Ŝna trzy uło Ŝone równole Ŝni- kowo mezoregiony. Południow ą i centraln ą jego cz ęść zajmuje Równina Nowogardzka, która od północy graniczy z Równin ą Goleniowsk ą. W ąski pas biegn ący przez północn ą cz ęść ar- kusza nale Ŝy ju Ŝ do Równiny Gryfickiej (fig. 1). Równina Nowogardzka jest wysoczyznowym obszarem moreny dennej płaskiej i fali- stej fazy pomorskiej, rozci ętym dolinami wód roztopowych wznosz ącym si ę na 40– 70 m n.p.m. Cech ą charakterystyczn ą ukształtowania powierzchni w tym rejonie s ą równole- głe wały i obni Ŝenia terenu. Obszar wznosi si ę w kierunku północno-wschodnim i w tej cz ęś ci wyst ępuj ą drobne formy: drumliny, pojedyncze ozy, kemy i wydmy oraz dolinki i zagł ębienia bezodpływowe wypełnione utworami holoce ńskiej akumulacji biogenicznej. W rynnie sub- glacjalnej w południowej cz ęś ci arkusza jest Jezioro Nowogardzkie. Równina Nowogardzka jest słabo zalesiona i ma przewa Ŝnie charakter rolniczy. Fragment rozległej pradoliny pomorskiej, ukształtowanej u schyłku zlodowacenia wisły (odcinek Moracz-Płoty), rozci ągaj ący si ę na północ od Równiny Nowogardzkiej, stanowi wschodni fragment mezoregionu Równiny Goleniowskiej. W ko ńcowej fazie wytapiania l ą- dolodu spływały do niej masy wód roztopowych, tworząc tarasy akumulacyjne i równiny tor- fowe. Do pradoliny od strony południowej uchodz ą doliny wód preglacjalnych, wykorzysty- wane obecnie przez rzeki: S ąpóln ą, Wołczenic ę i Dobrzyc ę. Północn ą granic ę tej jednostki stanowi kraw ędź strefy marginalnej subfazy północno- pomorskiej, wykształconej jako obszar moreny dennej falistej, urozmaiconej lokalnie drob- nymi formami wzgórz kemowo-morenowych i rynien subglacjalnych. Teren wznosi si ę tu na wysoko ść 30–60 m n.p.m. Na przedpolu strefy ta łagodnie przechodzi w równin ę sandrow ą z wydmami i zagł ębieniami wypełnionymi torfami. Jest to ju Ŝ mezoregion Równiny Gryfic- kiej, poro śni ęty w zachodniej cz ęś ci borami sosnowymi Puszczy Goleniowskiej. 4 Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Nowogard na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu, 4 – wi ększe jeziora Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie Makroregion: Pobrze Ŝe Szczeci ńskie Makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie Mezoregiony Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego: Mezoregiony Pojezierza Zachodniopomorskiego: 313.22 – Wybrze Ŝe Trzebiatowskie 314.43 – Pojezierze I ńskie 313.24 – Dolina Dolnej Odry 314.44 – Wysoczyzna Łobeska 313.25 – Równina Goleniowska 313.32 – Równina Nowogardzka 313.33 – Równina Gryficka Obszar arkusza znajduje si ę w klimatycznym regionie VI – zachodniopomorskim (Wo ś, 1999), w strefie klimatu l ądowego, z wpływami oceanicznych mas powietrza. Charakteryzuje go wyst ępowanie łagodnych zim i chłodnego lata. Roczna suma opadów wynosi około 600 mm, a w okresie wegetacji ro ślin uprawnych (kwiecie ń-sierpie ń) trwaj ącym 205–210 dni opady osi ągaj ą 250 mm. Wielko ść zachmurzenia jest jednym z najni Ŝszych notowanych w Polsce. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi około 7–8°C. Cech ą charakterystycz- ną klimatu w opisywanym rejonie jest długi okres zalegania pokrywy śnie Ŝnej wynosz ący powyŜej 65 dni. Obszar arkusza ma charakter rolniczo-przemysłowy. W strukturze u Ŝytkowania grun- tów dominuj ą u Ŝytki