ączna długość wszyst- kich tras metra w No- Ł wym Jorku odpowiada mniej więcej odległości z Biel- ska-Białej do Warszawy albo z Opola do Rzeszowa. W cią- gu roku z usług tej szybkiej kolei korzysta sześciokrotnie więcej pasażerów niż z pol- skich pociągów. rezentacje p Metro PIOTR T. NOWAKOWSKI Doktor pedagogiki, dziennikarz i publicysta, adiunkt na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II 56 w Nowymkomunikacja publiczna nr 1/2012 Jorku Metro Fot.pl.wikipedia.org 57 w Nowymkomunikacja publiczna nr 1/2012 Jorku prezentacje Nowojorskie metro jest jednym z czterech systemów w Stanach Zjed- noczonych, który oferuje swe usługi 24 godziny na dobę i 365 dni w roku New York City Subway to system podziemnej kolei Authority Trans-Hudson (PATH), łączącej Manhat- miejskiej, której właścicielem jest miasto Nowy Jork, tan z miejscowościami położonymi po drugiej stro- W roku 2010 metro a dzierżawcą – tamtejszy zarząd komunikacji (New nie rzeki Hudson (Jersey City, Hoboken, Harrison w Nowym Jorku przewiozło ponad York City Transit Authority), będący częścią Zarzą- i Newark w stanie New Jersey) oraz PATCO Speedli- 1 mld 604 mln du Transportu Miejskiego (Metropolitan Transpor- ne, łączącej Filadelfię (Pensylwania) z hrabstwem pasażerów. tation Authority, w skrócie: MTA). Nowojorskie Camden w New Jersey. Przeciętnie ponad metro należy do najstarszych i najbardziej rozle- Stacje metra zlokalizowane są w czterech spośród 5 mln w dzień roboczy, głych systemów transportu publicznego na świecie pięciu okręgów (tak zwany boroughs) Nowego Jor- 3 mln – w sobotę, (w USA starsze jest tylko metro w Bostonie). Ogól- ku, to jest na Manhattanie, w Brooklynie, Queensie a 2 mln – w niedzielę. na długość tras wynosi 337 km, ale jedynie 223 km i Bronksie. Piąty okręg, Staten Island, wprawdzie Choć linii kolejowych przebiega pod ziemią. Czynnych jest 468 stacji (277 posiada własny transport szynowy – otwartą w 1860 w naszym kraju jest podziemnych, 153 nadziemnych i 38 naziemnych roku Staten Island Railway, która nie łączy się z me- 57-krotnie więcej niż bądź umiejscowionych w wykopach), co stanowi trem nowojorskim i nie jest oficjalnie uznawana za tras nowojorskiego największą liczbę wśród systemów metra na świe- jego część, niemniej jednak od 1998 roku jest ujmo- metra, to w roku 2010 cie. Wszystkie stacje z wyjątkiem pięciu operują wana na wszystkich oficjalnych mapach metra. po rodzimych torach 24 godziny na dobę1. Z danych za styczeń 2012 wy- Wyróżniamy połączenia lokalne i ekspresowe. Te podróżowało 261 mln nika, że nowojorskie metro jest w posiadaniu 6293 drugie są możliwe na trasach posiadających trzy 269 tysięcy pasażerów, zdatnych do użytku wagonów2. bądź cztery równoległe tory. Na ogół dwa zewnętrz- czyli przeszło W roku 2010 metro w Nowym Jorku przewiozło ne przeznaczone są dla pociągów lokalnych, a jeden sześciokrotnie mniej ponad 1 mld 604 mln pasażerów. Przeciętnie po- bądź dwa wewnętrzne służą składom ekspresowym. niż za Oceanem. nad 5 mln w dzień roboczy, 3 mln – w sobotę, a 2 mln – Stacje obsługiwane przez pociągi ekspresowe są w niedzielę (tabela 1)3. Ponieważ trudno w tym miej- przeważnie większymi punktami przesiadkowymi scu zdobyć się na jakiekolwiek analogie do metra lub stacjami docelowymi. w Warszawie, które jest jeszcze w powijakach, spró- bujmy dokonać porównania do polskich kolei. Choć Trasy i połączenia linii kolejowych w naszym kraju jest 19 276 km4, Wiele systemów szybkiej kolei na świecie ma dość czyli przeszło 57-krotnie więcej niż tras nowojor- schematyczny charakter, co oznacza, że określona skiego metra, to w roku 2010 roku po rodzimych to- trasa odpowiada określonemu połączeniu po nim rach podróżowało 261 mln 269 tysiecy pasażerów5, przebiegającemu. Tymczasem w Nowym Jorku dana czyli przeszło sześciokrotnie mniej niż w interesu- trasa (line), rozumiana jako istniejący fizycznie tor jącym nas przypadku za Oceanem. Zagęszczenie lub szereg torów, może obsługiwać szereg różnych kursów jest tam zatem oszałamiające. połączeń (routes lub services), których nazwy okre- Metro w Nowym Jorku jest najbardziej ruchliwym ślane są przy użyciu litery bądź cyfry. systemem transportu szynowego w obu Amery- Tych połączeń jest 21 rodzajów, a do tego trzeba kach, a czwartym w świecie, gdy uwzględnić rocz- dodać trzy usługi wahadłowe. Pociągi 1 6 7 C ne obciążenie – wyprzedza je tylko metro tokijskie, G L M i R mają charakter całkowicie lokalny, za- moskiewskie i seulskie (tabela 2)6. Jest też jednym trzymując się na każdej stacji. Połączenia 2 3 4 z czterech systemów w Stanach Zjednoczonych, któ- 5 A B D E F N i Q na części odcinków mają ry oferuje swe usługi 24 godziny na dobę i 365 dni usługi lokalne, a na części – ekspresowe. Z kolei w roku (choć niektóre z połączeń są w godzinach J jest standardowo połączeniem lokalnym, lecz w nocnych wyłączone z obiegu albo mają skróconą godzinach szczytu ulega scaleniu z linią Z , a na- trasę). Pozostałe trzy to system chicagowskiej ko- stępnie wspólnie przemieszczają się, omijając na- 58 lei metropolitarnej (Chicago ‘L’), szybkiej kolei Port przemiennie wybrane stacje, w kierunku przepływu komunikacja publiczna nr 1/2012 prezentacje Długość typowego peronu nowojor- skiego metra wynosi 150-180 metrów. Jeden peron obsłu- guje często więcej niż jeden rodzaj połączenia z uwagi Fot.pl.wikipedia.org na dużą ich liczbę największych mas ludności. Obie występują jako rozładowania przeludnienia przez uniemożliwienie połączenia lokalne, ekspresowe lub przyspieszone bezpośrednich przesiadek z pociągów lokalnych do (omijające wybrane stacje) w zależności od odcinka ekspresowych i vice versa. Taka sytuacja występuje trasy, na którym się w danym momencie znajdują. w przypadku stacji Atlantic Avenue, której wyspowy Oznaczenie S jest zarezerwowane dla trzech krót- peron obsługuje dwie linie ekspresowe, a boczne kich kursów wahadłowych, dowożących pasażerów perony – dwie linie lokalne. W godzinach nocnych do dłuższych tras. wszystkie pociągi poruszają się po torach zewnętrz- nych, a peron środkowy jest na ten czas zamykany. Perony Podobny układ ma 34th Street – Penn Station, ob- Długość typowego peronu nowojorskiego metra sługująca trzy linie (późną nocą – dwie). wynosi 150-180 metrów. Jeden peron obsługuje Godna szczególnej uwagi jest jeszcze obsługująca często więcej niż jeden rodzaj połączenia z uwagi pięć linii DeKalb Avenue, przez którą przechodzi na dużą ich liczbę. Występują różne konfiguracje aż sześć torów. Pociągi jadące do lub z Manhattan peronów. Jeżeli trasa posiada podwójny tor, peron Bridge albo zatrzymują się na zewnętrznych torach może mieć charakter wysepki z dwiema krawędzia- jednego z dwóch peronów wyspowych, albo omijają mi do obsługi obu kierunków lub dwa perony bocz- stację przemieszczając się po środkowych, ekspre- ne – każdy z jedną krawędzią do obsługi jednego sowych torach. kierunku. W przypadku trasy posiadającej trzy lub cztery tory z usługą połączeń ekspresowych, bocz- Mapa ne perony lokalnych stacji metra są przeznaczone Mapa nowojorskiego metra będąca obecnie w ofi- dla połączeń lokalnych, a środkowy tor bądź tory cjalnym użyciu jest oparta na projekcie z 1979 roku nie mają na takiej stacji przystanku. Z kolei stacje stworzonym przez firmę Michael Hertz Associates. ekspresowe mają po dwa perony wyspowe: jeden Plan ten wprawdzie nie odzwierciedla w pełni rze- dla połączeń lokalnych i ekspresowych biegnących czywistych parametrów geograficznych z uwagi na w jednym kierunku, a drugi dla połączeń lokalnych wysoce skomplikowaną strukturę całego sytemu i ekspresowych o kierunku przeciwnym. Każdy podziemnej kolei (na przykład Manhattan jest tery- z tych peronów zapewnia możliwość łatwego prze- torialnie najmniejszym okręgiem, a posiada najwię- mieszczania się między połączeniami lokalnymi cej tras), jednak okazuje się czytelnym wsparciem dla i ekspresowymi. Prawie na wszystkich trasach połą- turystów. Najnowsze wydanie mapy, opublikowane czenia ekspresowe przebiegają po torze bądź torach 27 czerwca 2010 roku, obejmuje ostatnie zmiany wewnętrznych, a lokalne po zewnętrznych. W przy- w kursowaniu pociągów oraz zawiera wizualne padku tras zaopatrzonych w trzy torowiska, środkowy tor przekształcenia, takie jak zwiększenie rozmiarów ekspresowy może być z powodzeniem użyty w kierunku Manhattanu oraz zmniejszenie Staten Island, pod- centrum miasta w godzinach porannych, a z powro- czas gdy ich proporcje są wręcz odwrotne7. Wszyst- tem – w godzinach wieczornych, ale nie każda trasa ko to ma uwiarygodnić przekaz, wszak transport pu- trzytorowa ma połączenia ekspresowe. bliczny Staten Island w porównaniu z Manhattanem Trzy czterotorowe stacje przeznaczone do obsłu- jest rozwinięty nad wyraz skromnie. 30 stycznia 2012 gi połączeń ekspresowych posiadają peron wy- roku wprowadzono też mapę przedstawiającą rozkład spowy dla ekspresowych torów biegnących po kursów w godzinach nocnych (od północy do godziny wewnętrznej stronie oraz dwa perony boczne dla szóstej rano)8. Nawiasem mówiąc, musi to robić wra- zewnętrznych torów lokalnych. Te trzy stacje mają żenie, że w mieście słynącym z nieustannych zmian, bezpośrednie połączenie z głównymi stacjami ko- jego mieszkańcy już od przeszło trzydziestu lat uży- 59 lejowymi. To rozbicie peronów wynika z próby wają mapy opartej na tym samym wzorze. komunikacja publiczna nr 1/2012 prezentacje Metro w Nowym Jorku jest najbar- dziej ruchliwym systemem transportu szynowego w obu Amerykach, a czwar- tym w świecie, gdy uwzględnić roczne obciążenie – wyprze- dza je tylko metro tokijskie, moskiew- skie i seulskie Nowakowski T. Piotr Fot. Pierwszy schemat tras nowojorskiego