HISTMARTECH 2015 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA „HISTORIA TECHNIKI MORSKIEJ” OKRĘTY, STATKI I ŁODZIE W DEKORACJI ŚWIATYŃ PÓŁNOCNEJ POLSKI SHIPS AND BOATS IN SACRAL ART IN POMERANIA Tadeusz Jastrzębski T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 1 SAKRALNEJ Plan prezentacji 1. Wprowadzenie, 2. Symbolika chrześcijańska, 3. Arka Noego, 4. Łodzie rybackie i inne, 5. Statki i okręty, 6. Statki wotywne, 7. Inspiracje okrętowe w architekturze, 8. Nie tylko na Pomorzu, 9. Podsumowanie. T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 2 SAKRALNEJ OKRĘTY, STATKI I ŁODZIE W DEKORACJI ŚWIATYŃ PÓŁNOCNEJ POLSKI OBSZAR BADAWCZY: DZIEDZICTWO NARODOWE – ZABYTKI I DOBRA KULTURY Projekt: Ikonografia elementów marynistycznych w sztuce sakralnej Temat: Elementy marynistyczne w dekoracji świątyń na Pomorzu T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 3 SAKRALNEJ MARYNISTYKA odwzorowanie artystyczne tematów związanych z morzem – okrętami, falami, fauną i florą morską oraz przedstawianie różnych przejawów działań ludzi na morzu w literaturze, muzyce, sztukach plastycznych – malarstwie, rzeźbie i in. T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 4 SAKRALNEJ DZIAŁY MARYNISTYKI WSPÓŁCZESNEJ TEATR-KINO LITERATURA MUZYKA MARYNISTYKA FOTOGRAFIKA PAMIĄTKARSTWO ARANŻACJA MARYNISTYCZNE MODELARSTWO PRZESTRZENNA SZTUKI PLASTYCZNE NUMIZMATYKA ARCHITEKTURA MALARSTWO i ZDOBNICTWO GRAFIKA T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 5 SAKRALNEJ Symbolika chrześcijańska - łodzie, statki, okręty • Woda, fale – symbolizują niebezpieczeństwa życia, • Żeglowanie - płynięcie statkiem – symbol życia, • Navis, Navicella – Okręt - średniowieczna alegoria Kościoła jako statku na wzburzonym morzu, • Statek – Nawa Kościoła Świętego, • Arka Noego – bezpieczeństwo i ratunek, • Jezus i Piotr – sceny ewangeliczne - bezpieczeństwo, połów „ryb-ludzi”, nauczanie z łodzi, •KościółŚwięty – jako Łódź Chrystusowa lub „Łódź Piotrowa” „Chrześcijaństwo zawsze jest ... rejsem po głębokim morzu...”, (W.Wencel, poeta) T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 6 SAKRALNEJ Symbolika - Łódź –Okręt Swarzewo – Kość. Narodz. NMP Gdańsk – Kość. Św. Józefa 4.. Kąty Rybackie Pobierowo T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE Szczecin 7 SAKRALNEJ Symbolika - Łódź –Okręt Trzebież T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 8 SAKRALNEJ Arka Noego malowidło, chrzcielnica, Ch. Schmidt, J. Sellin, płaskorzeźba, fragment żelaznej kraty 1682, Trzęsacz, kościół pw. Miłosierdzia Bożego Gdańsk, kościół p.w. św. Jana, XVII w płaskorzeźba, 1980, S. Konieczny, J. Karczewska, Gdańsk, katedra p.w. Wniebowzięcia NMP. malowidło, Świnoujście Karsibór, kościół p.w. Niepok. Poczęcia NMP T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 9 SAKRALNEJ Arka Noego Arka dzisiejszym okiem: Budowa Arki Noego, witraż, • Zapotrzebowanie budowy jednostki pływającej – zapowiedź potopu, • Kontrakt na budowę: Zleceniodawca Pan Bóg [ST Rodz- Gdynia, kościół p.w. Matki 6.9-22] Bożej Częstochowskiej. • Zleceniobiorca - Wykonawca - Stocznia – budowniczy: Noe, • Operator – Armator – Kapitan i załoga – Noe i rodzina, • Opis Techniczny: materiał –drewno żywiczne, podział grodziowy – przegrody, konserwacja i malowanie – smoła, wymiary: L=300 łokci , B=50 ł., H=30 ł., (133,5x22,3x13,4 m), osłona – przykrycie p. słoneczne, międzypokładzia – 3, załadunkowa furta burtowa, • Instrukcja Załadowania – składowe nośności: załoga i pasażerowie – Noe, synowie, ładunek – po parze każdego gatunku zwierząt ..., zapasy żywności, • Plan podróży – ponad 40 dni, port docelowy: Góra Ararat T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 10 SAKRALNEJ Łodzie rybackie i inne • Łodzie ze scen i inspiracji ewangelicznych – Łódź Jezusa, Łódź Piotrowa, • Łodzie i kutry rybackie w scenach symbolicznych i alegorycznych, • Łódźśw. Wojciecha, • Łodzie innych świętych, • Ołtarze i ambony łodziowe, • Łodzie na dziedzińcach. Kajak ze Szlaku Papieskiego, mozaika, M. Michalik 2007, Gowidlino T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 11 SAKRALNEJ Łódź Jezusa • Znalezisko w Izraelu – 1986 r. – bracia Moshe i Yuval Lufan, kibutz GINOSAR, szczątki łodzi (lata 100 p.n.e. – 70 n.e.) L=8,27 m, B=2,30, H=1,30 m • Konstrukcja płaskodenna, klepkowa, na styk, z kołkami, wręgi usztywniające, • Materiał - drewno cedrowe i dębowe, • Napęd - wiosła, żagiel rejowy na maszcie, • Załoga i pasażerowie – do 15 osób (4 + 11), T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 12 SAKRALNEJ Łodzie w scenach ewangelicznych Łódź Jezusa, malowidło ścienne, 1955, Kuźnica, kościół p.w. św. Antoniego. Łódź z apostołami na Jeziorze Galilejskim, malowidło ścienne, Krynica Morska, kościółśw. św. Piotra Ap. i Franciszka z Asyżu T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 13 SAKRALNEJ Łodzie – najcenniejsze dzieła zabytkowe Łodzie ze scen ewangelicznych nad Jeziorem Galilejskim – nauczanie oraz powołanie pierwszych uczniów, malowidła ambony, Izaak van den Blocke, 1616-17 Gdańsk, bazylika p.w. Wniebowzięcia NMP. Łodzie rybackie na “obrazie-mapie”, obraz olejny, II poł. XVII w. Swarzewo, kościół p.w. Narodzenia NMP T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 14 SAKRALNEJ Łodzie – najcenniejsze dzieła zabytkowe - Łodzie żaglowe Łodzie na falach, obrazy alegoryczne, 1741. Stepnica, kościół p.w. św. Jacka. Łódź rybacka - atrybut św. Piotra, fragment obrazu, K. Keller, 1901, Jurata, kościół p.w. MB Nieustającej Pomocy T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 15 SAKRALNEJ Łodzie rybackie pod żaglami – scena ratowania Piotra, fragmenty obrazów. Łodzie żaglowe – c.d. Świnoujście-Przytór, kościół Najśw. Serca Pana Jezusa. Wolin, J. Albrecht Lwów 1909 1920 Łódź rybacka z postawionym żaglem ze sceny ratowania św. Piotra, malowidło ścienne, Kościerzyna, kościółŚwiętej Trójcy, 1930 T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 16 SAKRALNEJ Łodzie – najcenniejsze dzieła zabytkowe - Łodzie żaglowe Dwie rybackie łodzie żaglowe z obrazu Matki Boskiej Orędowniczki Rybaków, obraz olejny, M. Pechstein, 1945. Łeba, kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 17 SAKRALNEJ Kutry rybackie - motorowe Bałtycki motorowy kuter rybacki NIE-4 płaskorzeźba polichromowana, RM. Leończyk. Niechorze, kościół p.w. św. Stanisława BM T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 18 SAKRALNEJ Kutry rybackie - motorowe Kutry rybackie - obrazy Matki Boskiej „Nieustającej Pomocy” oraz „Anioła Stróża”, Obrazy olejne, W. Lubiniecki, 2004. Ustka, kościół p.w. Najświętszego Zbawiciela T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 19 SAKRALNEJ Łódźśw. Wojciecha Jedna z „łodzi oruńskich”, Muzeum Archeologiczne w T. JastrzGdaębskińsku MARYNISTYKA W SZTUCE 20 SAKRALNEJ Łódźśw. Wojciecha Misja św. Wojciecha w Prusach, tablica – replika płaskorzeźby z „drzwi gnieźnieńskich” - 1175, odlew z brązu, Głaz cumowniczy – przed kościołem – X w. i na malowidle ściennym w kaplicy na wzgórzu. Gdańsk Orunia, kościół p.w. św. Wojciecha T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 21 SAKRALNEJ Łódźśw. Wojciecha Model łodzi św. Wojciecha. Gorzędziej, kościół p.w. św. Wojciecha T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 22 SAKRALNEJ Szkic i medal pamiątkowy III Łodzie św. Jana Pawła II pielgrzymki Ojca Św. w Gdańsku 1987, art. K. Jeż-Kręcicka do projektu art. M. Kołodzieja. Ze zbiorów - M. Frąckowiak, Gdańsk Ołtarz papieski – III Pielgrzymka Jana Pawła II do Polski, Gdańsk, M. Kołodziej, 1987 oraz replika ołtarza, płaskorzeźba z brązu. Gdańsk, kościół p.w. NMP Królowej Różańca Świętego T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 23 SAKRALNEJ Łodzie św.Piotra i innych świętych Św. Piotr w łodzi ze swoimi atrybutami – kluczem i kogutem, rzeźba w drewnie. Gdańsk Matemblewo, parafia p.w. Matki Bożej Brzemiennej Św. Piotr rybak, witraż kolorowy. Lubin, kościół p.w. Matki Bożej Jasnogórskiej Św. Piotr, witraż. Międzyzdroje, kościół p.w. Św. Piotra Ap. Św. Mikołaj – patron żeglarzy i rybaków, obraz olejny. Łeba, kościół p.w. Wniebowzięcia NMP T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 24 SAKRALNEJ ŁODZIE NA OŁTARZACH MARYNISTYCZNYCH • GDAŃSK WRZESZCZ Kościół Św. Stanisława BP BM T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 25 SAKRALNEJ OŁTARZ MARYNISTYCZNY - OKRĘT Gdynia-Oksywie T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 26 SAKRALNEJ Ambony łodziowe Ambona w kształcie łodzi rybackiej, konstrukcja z drewna, P. Konkol. Kuźnica, kościół p.w. św. Antoniego Ambona w kształcie łodzi. Wiele, Kalwaria Wielewska, w pobliżu kościoła p.w. św. Mikołaja T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 27 SAKRALNEJ Ambony łodziowe ŁÓDŹ – symbol Łodzi Piotrowej w kompozycji tzw. „ambony łodziowej” JASTARNIA rzeźba w drewnie, Kościól p.w. M. Cichosz, 1933. Nawiedzenia Najśw. MP T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 28 SAKRALNEJ Łodzie na dziedzińcach Aranżacja otoczenia z łodzią rybacką. Świnoujście - Karsibór, kościół p. w. Niepokalanego Poczęcia NMP Łódź rybacka na dziedzińcu kościoła. Tolkmicko, kościół p.w. św. Jakuba Ołtarz polowy z łodzią rybacką. Krynica Apostoła Morska, kościół p.w. Św. Piotra Apostoła i św. Franciszka z Asyżu T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 29 SAKRALNEJ Statki i okręty • żaglowce historyczne i współczesne, • współczesne okręty wojenne, • statki i okręty wotywne – modele i tablice, T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 30 SAKRALNEJ Okręty – obrazy zabytkowe Św. Mikołaj odzyskuje wrzucone do morza naczynia liturgiczne, malowidło na drewnie, ok. 1450 r. Gdańsk, bazylika p.w. Wniebowzięcia NMP T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 31 SAKRALNEJ Statki i okręty • KOŚCIÓŁŚW. KATARZYNY umieszczony czasowo w Bazylice Mariackiej Obraz olejny (10 x 3 m) na płótnie – przykład wielko-formatowego malarstwa sztalugowego Bartłomiej Milwitz, 1654 „Wjazd Chrystusa do Jerozolimy” Statki żaglowe T. Jastrzębski MARYNISTYKA W SZTUCE 32 SAKRALNEJ Statki i okręty • SWARZEWO Kościół Narodzenia NMP Sanktuarium Królowej Polskiego Morza „Obraz mapa”, 1684 T. Jastrzębski MARYNISTYKA