PAŃ STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś RODOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz CHOJNÓW (722) Warszawa 2004 Autorzy: Jadwiga Walczyk*, Alicja Maćków*, Józef Lis** Anna Pasieczna**, Stanisław Wołkowicz** Główny koordynator Mapy geologiczno-gospodarczej Polski: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Redaktor regionalny: Jacek Koźma** Redaktor tekstu: Anna Gabryś-Godlewska** * Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu „PROXIMA” S. A. ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ** - Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2004 Spis treści I. Wstęp - A. Maćków................................................................................................................ 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza - J. Walczyk................................................... 3 III. Budowa geologiczna - J. Walczyk....................................................................................... 6 IV. Złoża kopalin - J. Walczyk ................................................................................................ 10 1. Rudy miedzi .................................................................................................................... 12 2. Kruszywo naturalne......................................................................................................... 12 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin - J. Walczyk................................................................. 15 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin - J. Walczyk .......................................... 16 VII. Warunki wodne - J. Walczyk ........................................................................................... 17 1. Wody powierzchniowe..................................................................................................... 17 2. Wody podziemne.............................................................................................................. 18 VIII. Geochemia środowiska................................................................................................... 21 1. Gleby - J. Lis, A. Pasieczna ............................................................................................. 21 2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach - S. Wołkowicz................................................ 25 IX. Składowanie odpadów - A. Maćków ……………………………………………………..27 X. Warunki podłoża budowlanego - J. Walczyk ..................................................................... 34 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu - J. Walczyk..................................................................... 35 XII. Zabytki kultury - J. Walczyk............................................................................................ 39 XIII. Podsumowanie - J. Walczyk ........................................................................................... 40 XIV. Literatura........................................................................................................................ 41 I. Wstęp Przy opracowywaniu arkusza Chojnów Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGP) wykorzystano materiały archiwalne arkusza Chojnów Mapy geologiczno- gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w roku 1999 w Oddziale Dolnośląskim Państwowego Instytutu Geologicznego (Sztromwasser, 1999). Niniejsze opracowanie powsta- ło w oparciu o instrukcję opracowania i aktualizacji MGGP (Instrukcja..., 2002). Mapa geośrodowiskowa zawiera dane zgrupowane w sześciu warstwach informacyj- nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (obecnie tematyka geochemii środowiska i warstwa składowania odpadów), warunki podłoża budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Do opracowania treści mapy zbierano materiały w archiwach geologicznych Wydziału Środowiska i Rolnictwa Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego oraz w Oddziałach Zamiej- scowych w Legnicy i w Jeleniej Górze, w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu i w Instytucie Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Wykorzystano też informacje uzyskane w starostwach powiatowych, urzędach gmin i od użytkowników złóż. Zostały one zweryfikowane w czasie wizji terenowej. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji państwowej zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mogą być wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju woje- wództwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a także w opracowa- niach ekofizjograficznych. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe stanowią ogromną pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Dane dotyczące poszczególnych złóż kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ściśle związanej z realizacją Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Chojnów jest ograniczony współrzędnymi: 15°45’ i 16°00’ długości geograficznej wschodniej oraz 51°10’ i 51°20’ szerokości geograficznej północnej. Administracyjnie omawiany teren leży w północno-zachodniej części województwa dolnośląskiego i obejmuje: miasto i gminę Chojnów w powiecie legnickim, gminy: Gromadka 3 i Warta Bolesławiecka w powiecie bolesławieckim, gminy: Zagrodno, Złotoryja i Pielgrzym- ka w powiecie złotoryjskim oraz gminę Chocianów w powiecie polkowickim. Zgodnie z fizycznogeograficznym podziałem Polski (Kondracki, 1998) omawiany teren leży w granicach dwóch podprowincji: Sudety i Przedgórze Sudeckie w południowo- zachodniej części obszaru arkusza oraz Niziny Sasko-Łużyckie na pozostałym obszarze. W ich obrębie wyróżnia się mniejsze jednostki: makroregion Pogórze Zachodniosudeckie z mezoregionem Pogórze Kaczawskie i makroregion Niziny Śląsko-Łużyckie z mezoregio- nami: Równina Chojnowska, Równina Legnicka i Wysoczyzna Lubińska (fig. 1). Pogórze Kaczawskie obejmuje mały fragment w południowo-zachodniej części obszaru arkusza zbudowaną głównie ze skał paleozoicznych, wznoszącą się od 200 do ponad 300 m n.p.m. Najwyższym wniesieniem jest tu stożek bazaltowy Góra Grodziec (389 m n.p.m.), któ- ry wraz z drugim wzgórzem bazaltowym Mnisza Górka (310 m n.p.m.), stanowią charaktery- styczne elementy w krajobrazie tej części Pogórza Kaczawskiego. Równina Chojnowska zajmuje największą powierzchnię na obszarze arkusza. Od strony południowo-zachodniej przylega do Pogórza Kaczawskiego, a od strony północno-wscho- dniej graniczy z Równiną Legnicką. Rozciąga się na wysokościach od 150 do 200 m n.p.m. z lokalnymi kulminacjami do 250 m n.p.m. w zachodniej części obszaru, w rejonie tzw. wału okmiańskiego. Mezoregion ten stanowią głównie zdenudowane równiny morenowe i sandro- we z ostańcami kemowymi i pagórkami morenowymi oraz pokrywy lessowe. Równina Legnicka obejmuje szeroką, płaskodenną dolinę Czarnej Wody w północno- wschodniej części omawianego obszaru, leżącą na wysokościach 130-150 m n.p.m. Wysoczyzna Lubińska zajmuje niewielki fragment obszaru arkusza w jego północno- wschodniej części. Od południa sąsiaduje ona z Równiną Legnicką. Jest to teren pagórkowa- ty, o wysokościach od 130 do 150 m n.p.m. Omawiany obszar należy do podsudeckiej dzielnicy klimatycznej. Wysokość rocznej sumy opadów osiąga tu wartość 600-800 mm. Liczba dni z przymrozkami wynosi od 100 do 120, dni z pokrywą śnieżną jest tu 60-70. Okres wegetacyjny trwa 210-220 dni. Średnia tem- peratura roczna wynosi około +8°C (Kondracki, 1988). Niewielką powierzchnię obszaru arkusza (około 10%) zajmują tereny leśne. Ważny potencjał zasobów środowiska przyrodniczego stanowią grunty rolne. Użytki rolne zajmują około 80% powierzchni obszaru arkusza. Przeważająca ich część to gleby chro- nione. Gleby rozwinęły się głównie na osadach lodowcowych, a w części południowo- zachodniej również na zwietrzelinach skał paleozoicznych. Są to gleby bielicowe wytworzone z piasków słabo gliniastych i gliniastych oraz gleby płowe utworzone z utworów pyłowych 4 pochodzenia wodnego i wytworzone z utworów lessowatych. Fig. 1. Położenie arkusza Chojnów na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (1998) 1 - granica prowincji, 2 - granica podprowincji, 3 - granica makroregionu, 4 - granica mezoregionu Prowincja: Niż Środkowoeuropejski Podprowincja: Niziny Sasko-Łużyckie Mezoregiony Niziny Śląsko-Łużyckiej: 317.74 - Bory Dolnośląskie, 317.75 - Równina Szprotawska, 317.76 - Wysoczyzna Lubińska, 317.77 - Równina Legnicka, 317.78 - Równina Chojnowska Podprowincja: Niziny Środkowopolskie Mezoregiony Wału Trzebnickiego: 318.42 - Wzgórza Dalkowskie, 318.531 - Wysoczyzna Średzka Prowincja: Masyw Czeski Podprowincja: Sudety z Przedgórzem Sudeckim Mezoregion Przedgórza Sudeckiego: 332.11 - Wzgórza Strzegomskie Mezoregiony Pogórza Zachodniosudeckiego: 332.26 - Pogórze Izerskie, 332.27 - Pogórze Kaczawskie, Mezoregion Sudetów Zachodnich: 332.35 - Góry Kaczawskie 5 Gleby są urodzajne, szeroko wykorzystane w rolnictwie. W dolinach rzek i cieków, za- gospodarowanych jako łąki i pastwiska, występują często mady. Niewielkie powierzchnie, na północ od Chojnowa, zajmują gleby pochodzenia organicznego, typu bagiennego: torfy. Obszar arkusza ma charakter typowo rolniczo-przemysłowy. Przeważa tu ludność wiej- ska (prawie 50 wsi). Jedyne