Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Kościelisko, Poronin, Zakopane, Kraj Preszowski Ostomili Goście Powiat Tatrzański to skarbnica tradycji i kultury góralskiej oraz unikalnej tatrzań- skiej przyrody; idealne miejsce do rodzinnego wypoczynku i regeneracji sił ducho- wych i fizycznych. Tutaj poznacie Państwo żywą kulturę ludzi gór, ich tańce i muzy- kę, a także smaczną kuchnię z regionalnymi przysmakami: oscypkiem, kwaśnicą, pstrągiem i herbatą góralską. Wspaniałe widoki górskie, tatrzańskie doliny i szczyty, rwące potoki, szum wiatru uspokoją Wasze nerwy i dodadzą nowych sił a gościnność góralska, otwarte serca i domy, pozwolą Wam odpoczywać spokojnie i bezpiecznie. Wiele atrakcji, bogaty kalendarz imprez kulturalnych i sportowych oferowane w gminach: Zakopane, Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Kościelisko, Poronin sprawią, że wypoczynek będzie urozmaicony, a nie odkryte jeszcze miejsca zauro- czą Was swym pięknem. Witojcie Starosta Tatrzański Andrzej Gąsienica Makowski 3 Biały Dunajec sięgają połowy XVI stulecia, to jest okresu, w któ- BIAŁY DUNAJEC rym pierwsi osadnicy pojawili się w tej części Podhala, a władający starostwem nowotarskim Królestwo pstrąga ród Pieniążków otrzymał od króla przywilej na za- kładanie nowych osad. Najdawniejsza wzmianka Na Pogórzu historyczna o Białym Dunajcu pochodzi z 1564 r., kiedy to lustratorzy dóbr królewskich wymienili Gmina Biały Dunajec leży na stokach Pogórza Gu- tę osadę jako nową, zamieszkiwaną przez sześciu bałowskiego i Pogórza Gliczarowskiego. Widoki kmieci. Akt lokacyjny Białego Dunajca został wy- z otaczających gminę wierchów są naprawdę nie- stawiony w piętnaście lat później – dokładnie 23 samowite – można podziwiać rozległe i piękne pa- lutego 1579 r. Przez długie lata wieś pozostawała noramy Tatr, Gorców, Beskidów (Babia Góra) oraz największą osadą na przedgórzu Tatr, aż do za- Kotlinę Orawsko-Nowotarską. Przeważają tutaj ludnienia i usamodzielnienia się kolejnych miej- powierzchnie bezleśne, co sprzyja latem turystyce scowości. Pierwsze informacje o Gliczarowie, Sie- pieszej i rowerowej. Bardzo korzystne nachylenie rockiem i Leszczynach pochodzą dopiero z XVII stoków i dość długie zaleganie pokrywy śnieżnej wieku. umożliwiają uprawianie narciarstwa alpejskiego Biały Dunajec rozwinął się w okresie międzywo- i biegowego. W skład gminy wchodzą podhalań- jennym, kiedy powstały białodunajecka parafia skie wsie: Biały Dunajec, Gliczarów Dolny, Glicza- oraz fabryka tektury. Dziś jest to przede wszyst- rów Górny, Leszczyny i Sierockie. Mieszkańcy gmi- kim dobrze zagospodarowany rejon turystyczny. ny słyną m.in. z kultywowania góralskich tradycji, wyrażającego się w zachowaniu gwary, zwyczajów Wojowniczy Górale i obrzędów, muzyki i tańców, śpiewu, strojów, bu- downictwa. Biały Dunajec nie jest tak znany jak Kilka nazwisk mieszkańców Białego Dunajca zapi- Zakopane, ale dla turystów spragnionych prawdzi- sało się chlubnie w historii regionu i kraju. W XVI w. wej kultury ludowej, ciszy, spokoju, czystego po- wojskową karierę zrobił Jędrzej Pawlik, pierwszy wietrza – jest to miejsce idealne do wypoczynku. sołtys Białego Dunajca, protoplasta rodu Pawli- kowskich. Z pewnością jednak najbardziej znaną Historia postacią był tutejszy góral, Andrzej Galica (1873- Generalska gmina 1945). Patriota walczący o niepodległość Polski, podczas I wojny światowej żołnierz Legionów Jó- Centrum gminy jest Biały Dunajec, wieś rozlo- zefa Piłsudskiego, po wojnie popularny generał, kowana na wysokości od 660 do 720 m n.p.m., poseł i senator RP a także... poeta piszący gwarą nad potokiem o tej samej nazwie. Początki wsi podhalańską oraz językiem literackim. 4 Biały Dunajec Kultura i imprezy przy Szkole Podstawowej Nr 2 funkcjonuje „Małe Folklor, nojśwarniyjsa, pstrągi... Podhale”. Kultywowanie folkloru wspomaga m.in. Gminny Ośrodek Kultury w Białym Dunajcu. Efekty W gminie dba się o zachowanie kultury podha- można zobaczyć i usłyszeć na takich imprezach jak: lańskiej, jej wielkiego bogactwa i różnorodno- Przegląd Młodych Gawędziarzy i Recytatorów im. ści. Działa tutaj wiele zespołów regionalnych, Andrzeja Skupnia-Florka, Podhalański Festiwal Pa- prowadzonych przez pasjonatów góralszczyzny. pieski, Parada Gazdowska, Wielkanocna Kosołecka W 1953 r. Zofia Solarzowa zorganizowała zespół (konkurs na najpiękniejszy i najbardziej tradycyjny o nazwie „Biały Dunajec”. Maria Porębska, kierują- koszyk ze święconym odbywający się w Wielką So- ca GOK założyła dwa zespoły: dziecięcy zespół im. botę), Konkurs Młodyk Toniecników, czy rokroczne Zośki Gracy od Tatara i „Białodunajcanie”. Ponadto dzielenie się opłatkiem i jajkiem święconym oraz 5 Biały Dunajec lat, od czasów dziadka Stanisława Budza-Mroza, grającego na dudach w rejonie szczytu Giewontu, którego Jan Kasprowicz opiewał w poemacie „Kob- ziarz Mróz”. Dziś zachwycają nas swoją muzyką: oj- ciec Władysław – wielki mistrz sztuki podhalańskiej i jego dzieci: Krzysztof – znawca historii muzyki góralskiej, poeta i kompozytor, Anna – przejmu- jący głos w nowej muzyce polskiej i Jan. Wspiera ich na kontrabasie Andrzej Wyrostek, mąż Ani. Władysław, absolwent krakowskiej ASP, od 35 lat jest uznanym malarzem, Krzysztof dyplomowany tradycyjne posiady góralskie. Znakomitą okazję architekt z pasją projektuje chałupy góralskie, Ania do poznania walorów kulturalnych i krajobrazo- – ukończyła w Krakowie grafikę i religioznawstwo, wych regionu podhalańskiego stwarza Ogólno- a Jan i Andrzej zajmują się lutnictwem. Rodzinny polski Podhalański Rajd Narciarski LZS. Coraz więk- zespół Trebuniów-Tutków to światowa awangarda szą popularnością wśród turystów cieszą się dwie „world music”. letnie imprezy, organizowane wspólnie przez GOK i Związek Podhalan Oddział w Białym Dunajcu: Wy- Kultura bory „Miss Podhala”, czyli Nojśwarniyjsyj Górolecki Rzeźbiarz i poeta oraz Dzień Pstrąga, będący zarówno konkursem wędkarskim, jak i kulinarną biesiadą połączoną Pod górami rodzą się zdolni z dobrą zabawą. ludzie. Chcemy przedsta- wić choćby dwóch z nich: Kultura Wojciecha Kułacha Waw- Rodzinna muzyka Trebuniów-Tutków rzyńcoka (1812-1897) oraz Andrzeja Skupnia- Muzykująca rodzina Trebuniów-Tutków z Białego Florka (1902-1973). Dunajca zdobyła olbrzymią popularność nie tylko Pierwszy urodził się w Polsce, ale i za granicą (szczególnie po wspól- Gliczarowie. Dzięki nych projektach z zespołem reggae z Jamajki – talentowi malar- Twinkle Brothers). Trebunie-Tutki hołubią tradycję skiemu i rzeźbiar- i muzykują w rodzinnym gronie już prawie od stu skiemu zyskał 6 Biały Dunajec przydomek „Leonardo da Vinci z Gliczarowa”. Urodę wielbicieli spacerów i rozległych widoków (przede jego rzeźb podziwiać można np. w starym kościółku wszystkim na Tatry). Zarówno na wzgórzach Pa- w Zakopanem, którego wnętrze zdobią ołtarze au- sma Gliczarowskiego na wschodzie gminy, jak torstwa gliczarowskiego twórcy. Drugi był uznanym i na zachodzie, w Paśmie Gubałowskim można wy- poetą regionalnym. Urodził się w Stołowym, wyso- deptać własne atrakcyjne ścieżki. Z gminnych tras ko położonym przysiółku Białego Dunajca. Górale rowerowych powinni korzystać raczej ci obdarzeni do dziś czytają na posiadach jego wiersze i gawędy. dobrą kondycją. Na terenie całej gminy znajdują się góralskie pensjonaty, w których na gości czeka prawie 2000 miejsc noclegowych. Rozwój gminy Miłujem Podhole... nastawiony jest przede wszystkim na agrotury- stykę, z jednoczesnym propagowaniem zdrowej Miłujem Podhole ponad sićkie skarby, żywności. Bok się tu urodziył na tyj ziymi skalnej – Wiater holny z Tater i źródlano woda, Turystyka Lepiej jako mlyko do dziśka mnie chowa. Biało w Gliczarowie Sumiom mi potoki, śpiywajom ptosecki, Jak wyńdem na Giewont – bierem w gorzć gwiozdecki. Gliczarów to z pewnością mały „narciarski raj” – Sićkie het pozbiyrom, podzielem się z Wami – z wioski rozpościera się jedna z najpiękniejszych Bo wyście mi bracia z całyk sił kochani. i najrozleglejszych na Podhalu panorama Tatr, Be- Zaś złoty miesiącek ostawie niek świyci, skidów i Gorców. Duża wysokość sprawia, że zima Niekse wylatujom nań astronauci – trwa tutaj wyjątkowo długo (często od listopada Jo hań nie polece, bo jo tu nowole, do kwietnia). Tereny zjazdowe znajdują się m.in. I ponad miesiącek – miłujem PODHOLE! w Gliczarowie Górnym (wyciąg „U Steni”) oraz w Gliczarowie Dolnym (stacja narciarska „Sami Andrzej Skupień-Florek, Stołowe, grudzień 1968 r. Swoi”). Początkujący narciarze znajdą też łatwe trasy przy wyciągach na terenie Stołowego. War- Turystyka to dodać, że od kilku lat w Gliczarowie Górnym Raj dla oczu rozpoczyna się tradycyjny Bieg im. Jana Pawła II na trasie z Gliczarowa do Nowego Targu, w któ- Położenie gminy Biały Dunajec sprawia, że jest rym rokrocznie startuje kilkuset miłośników nart ona doskonałym miejscem wypoczynkowym dla biegowych. WAŻNE ADRESY: Urząd Gminy Biały Dunajec Gminny Ośrodek Kultury Gminna Biblioteka Publiczna ul. Jana Pawła II 312 im. gen. bryg. Andrzeja Galicy w Białym Dunajcu 34-425 Biały Dunajec ul. Jana Pawła II 363 ul. Jana Pawła II 363 tel. 18 20 731 97 34-425 Biały Dunajec 34-425 Biały Dunajec fax 18 20 731 25 tel. 18 20 016 90 tel. 18 20 738 98 www.bialydunajec.com.pl fax 18 20 733 30 fax 18 20 733 30 [email protected] [email protected] www.gokbialydunajec.pl 7 Bukowina Tatrzańska BUKOWINA TATRZAŃSKA Góry, narty i tradycja Lud tu twardsy jak skała, śnie wzajemne przenikanie się, tworzą specyficzny mocniyjsy jak smyreki, klimat, stanowiący o niepowtarzalności regionu. obycaji góralskik nie popuści na wieki Mieszka tutaj 12 300 mieszkańców. Gminę tworzy Józef Pitorak osiem wsi: na grzbietach i stokach Pogórza Glicza- rowskiego rozciąga