Loswal Zwinweg Oost De Kaai Oosterweg Zevenhuizen Oosterend L - en ands ur ch tu a a p Oosterenderweg s N v e e Oostkaap h r Oostkaap e Achtertuune zeedijk Oude c n s i i g r i a n r g g A deze haven. Vissers vertrokken naar Den Hoorn en De Nesweg Lageveld Koog. Uiteindelijk werd Wambinghe met stuifzand be­ dekt en zijn alle inwoners vertrokken. Fannenweg Nieuweschild Lancasterdijk De Waal 5 km i 35 De Waal vindt u centraal op het eiland. Voor de droog­ i 64 legging van Waal en Burg in 1612, lag het dorpje aan zee. Het grensde ook aan de brede zeearm De Lange 53 Nieuw Schild Fietsroute / Wandelroute Waal: een kweldergebied vol kreken. De Waal was 36 i Het startpunt is bij Peperhof 7 in Oosterend. Staat de destijds een vissersdorp. Vanaf de 12e eeuw werd in i 56 deur open? Bekijk de maquette van de oesterhaven en de baai gevist of men ging de Noordzee op. De Waal­ 57 52 exposities over de visserij! De wandelroute gaat langs dam (1362), later ‘Bomendiek’ genoemd, is een van de 37 boerenland; volg de rode voetstapbordjes. De fietsrou­ oudste, nog bestaande Texelse dijken. Onderaan de te loopt via fietsknooppunten. Hij is 40 km lang; u kunt Bomendiek lag ooit een haventje. Ten zuiden van De 50 51 76 hem desgewenst inkorten. Onderweg komt u informa­ Waal liep een zeearm richting Oudeschild. Bij hoog 45 tiepanelen en luisterpalen tegen. water spoelde het water, via de zeearm, dwars over het i Wambinghe 42 05 Torenhuis 38 eiland tussen twee ophopingen van keileem door. Door 26 41 het hoogteverschil in het landschap kunt u deze zee­ 11 39 Wambinghe arm en de Bomendiek nog goed zien. 14 10 12 Rond het ‘Torenhuis’ (Jan Ayeweg, Den Hoorn) was 09 Den Horn Het Clijf Havensluis het ooit één en al bedrijvigheid. Er lag een groot dorp: i Wambinghe, later omgedoopt tot De Westen. Mensen De Lieuw werkt aan behoud en herstel van L - en ands ur ch e e tu a leefden hier van de 8 tot de 17 eeuw. In 720 stond er a p natuur en landschap op Texel. s N v 40 km e e h r e c n s i al een kapel, gesticht door Willibrord en Bonifatius. Tot i g r i a n r g g 1400 was Wambinghe het belangrijkste kerkdorp van Flora en fauna Weidevogels A 5 km Texel. Je ziet helaas bijna niets terug in het landschap. 40 km Fietsroute Enkele boerderijen en huisjes zijn de enige tastbare Cultuurhistorie Landschapselementen Het startpunt is bij Peperhof 7 in Oosterend. Volg herinnering. Wambinghe was ook een vissersdorp. de fietsknooppunten (lees van links naar rechts): Vroeger liep een diepe inham vanaf de Noordzee land­ Colofon Deze routes langs verdwenen haventjes zijn mede mogelijk gemaakt door Waddenfonds, Verdwenen inwaarts richting het huidige De Cocksdorp. Voor de Gemeente Texel en Stichting Toeristisch Investeringsfonds Texel (STIFT), met gelden die 64 35 36 37 38 39 42 41 26 visserij bruikbaar als havenplaats aan de Noordzee, afkomstig zijn uit de toeristenbelasting. Ontwerp & Productie: EN/OF ontwerp & communicatie - Texel. Haventjes met aansluiting op de hoger gelegen delen, die door­ Fotografie: Ronald Timmer, Marlon Bruin, Tessa Jol, Van Driel, Natuurmonumenten, 14 12 9 10 11 5 45 26 76 Fotoarchief Gemeente Wieringen, Wim Janssen, Chefsfriend.nl, Foto Fitis en Nieuw Land. liepen voorbij Den Burg richting De Waal. Het dicht Oosterend, Den Hoorn, De Waal stuiven van de inham betekende de teloorgang van Bekijk meer routes en informatie: 50 51 52 56 57 53 www.delieuw.nl VH012016 Texel is onlosmakelijk verbonden met de zee. afzet bleek sterk afhankelijk van de welvaart in grote en de Afsluitdijk (1932) verdween het Groot zeegras uit Het Clijf Eilanders trotseerden eeuwenlang de elementen steden. Na 1845 ging het daarom bergafwaarts met dit gebied, en daarmee ook de handel. Vissersdorp het Clijf werd al vroeg bewoond van­ voor de handel en visserij. Het landschap liet de oestervangst ­ dus ook met de haven. Hij is in 1859 wege de gunstige ligging. Op een opstuwing van zich ondertussen gewillig leiden door de sterke buiten gebruik geraakt. Nieuw Schild keileem en aan zee, zodat vissers en handelaren hun stroming. Ter hoogte van Oosterend ontstond in de loop van de werk konden doen. Vanaf 1290 raakte het Clijf door Wiervisserij 17e eeuw een dorpje aan de dijk. Het kreeg de naam verlanding verder van het water. Het zeegat tussen De haventjes, een strategische handelsplaats, ‘ver­ Vanaf de 18e eeuw werd op wier (Groot zeegras) ge­ Nieuw Schild. ‘t Schild, ontstaan omstreeks 1630, werd Den Helder en Texel verplaatste verder zuidwaarts. huisden’ in het kielzog mee. Onze fietsroute voert vist. Hoe dat in zijn werk ging? In eerste instantie door daardoor Oude Schild. De dorpen danken hun naam De vissers stichtten iets zuidelijker een nieuw dorp; langs deze verdwenen plekken. Het geeft u een losgeslagen wier uit zee op de dijk te trekken. Het ge­ aan schelpenbanken (het schil), ten oosten van Texel. Den Horn. Aantrekkelijk, want het lag weer aan beeld van 750 jaar Texelse visserij. Wie de wandel­ droogde wier werd gebruikt voor de opbouw van dij­ Bewoners hielden zich vooral bezig met de visserij en water. Tussen 1300 en 1350 kon je met een klein route pakt, duikt in de historie van vissersdorp Oos­ ken. Vanaf 1826 kwamen de wiervisserij en wiermaaie­ de vele (buitenlandse) schepen die voor Oude Schild bootje van het hoog gelegen het Clijf, voornamelijk terend. rij (zeegrasindustrie) pas echt op gang. Niet alleen het en Nieuw Schild lagen. Loodsen begeleidden ze rich­ bewoond door boeren, naar Den Horn. In het jaar losgeslagen wier, maar ook wier uit zee werd geoogst ting zee; vaklieden zorgden voor scheepsonderhoud. 1398 ging het mis. De Friezen hebben Den Horn tij­ Oestervisserij door het af te maaien. Overal rond de Waddenzee gin­ Proviand regelen en overladen van handelswaar waren dens de Holland­Friese oorlog verwoest. Bewoners Ergens rond 1700 ontdekten de Texelse en Wie­ ook een bron van inkomsten. Met het verdwijnen van vluchtten noodgedwongen terug naar het Clijf. ringer vissers oestergronden in de Waddenzee. de koopvaardijschepen op de rede van Texel, is Nieuw Vanaf die tijd kreeg het Clijf de naam ‘Den Hoorn’. Zij raapten de oesters met de hand; de kostbare Schild gesneuveld. Enkel de scheepshelling bleef nog waar ging naar steden, van Amsterdam tot Ham­ in gebruik. Ter hoogte van het vroegere haventje staat burg. Tijdens de 18e eeuw waren 60 Texelse Kagen de IJzeren Kaap. Het vormde, samen met de Hervorm­ (schepen) actief. Steeds meer ‘vreemde’ Kagen van de Kerk en toenmalige molen (Molenbuurt) een baken­ Schiermonnikoog en Zoutkamp verschenen ten lijn voor de scheepvaart. tonele. Ze brachten ook nieuwe technieken mee. Het rapen gebeurde voortaan met een oesterkor Havensluis (ijzeren raamnet). De oogst ging naar met takken De Lieuw heeft, nabij de Watermolenweg bij Den afgezette bedden. Oesters konden daar groter groei­ gen wiervissers aan de slag. Even leek het erop dat de Hoorn, een havensluis nagebouwd. Hij werd omstreeks en voordat ze werden verkocht. De oesterbedden wierwinning op zijn retour raakte. Dijken werden in de 1465 aangelegd, tijdens inpoldering van polder Buiten­ lagen direct achter de dijk bij Oosterend (nu pol­ loop van de 18e eeuw bekleed met stenen. De vissers dijk. De zeezijde van de sluis diende als haventje van Tip! der ’t Noorden); goed beschut en vlakbij huis. Het boorden echter nieuwe markten aan. Matrassen en Den Hoorn. Het stond in verbinding met de vroegere In Oudeschild vindt u museum Kaap Skil. Duik oesterseizoen liep van februari tot november. Half kussens werden gevuld met zeegras en het wier werd Kagehaven (ligplaats voor Kaagschepen). Handelswaar in de maritieme historie! Om de hoek ligt de september verkochten de vissers hun voorraad, die gebruikt als isolatiemateriaal of mest. In hoogtijdagen werd, varend door de kreek bij de sluis, op het land Oude Vismarkt, met de (gratis) expositie Leven uit meer dan 100.000 oesters bestond. Tussen 1835 werkten op Wieringen 400 en op Texel 600 mensen in gezet of naar de Kaagschepen vervoerd. De aanslui­ van de Vis. In De Waal kunt u het Cultuurhisto- en 1845 werd, speciaal voor de oestervisserij van de wierwinning. Tot in jaren ’30 kwam in de westelijke tende kreek vormde een natuurlijke verbinding met de risch Museum Texel bezoeken, met een kijkje Oosterend, een haven aangelegd net buiten de dijk Waddenzee tot op wel 15.000 hectare Groot zeegras Waddenzee. Bij laag water zette men de sluis open om in het (boeren)leven op Texel. bij Nieuweschild. Oesters zijn een luxeproduct en de voor. Door afsluiting van de Amsteldiepdijk (1920­1924) het overtollige water in zee te spuien. .