KOCIEWSKI MAGAZYNNR 3(78) lipiec • sierpieý • wrzesieý 2012 REGIONAPL ISSN 0860-1917 CENALNY 5,00 zã Kwartalnik spoÙeczno-kulturalny WYDANIE SPECJALNE NA SPOTKANIE KOCIEWIAKÓW W NUMERZE KOCIEWSKI 2 Kazimierz Ickiewicz • PREZYDENT RP NA KOCIEWIU 2 Grzegorz Oller • GADÓMY PO NASZAMÓ 3 OD REDAKCJI 4 WYDARZYàO SIĉ NA KOCIEWIU... MAGAZYN 5 Marek Kordowski SUBKOWY NA PRZESTRZENI WIEKÓW (cz. XI) 8 Grzegorz WoliĔski • CUDOWNE UZDROWIENIE 12 Jakub Borkowicz • REDAKTOR, POLITYK, REGIONALNY WIĉZIEē BEREZY KARTUSKIEJ 15 Jan Ejankowski Kwartalnik spoáeczno-kulturalny 46 LAT MUZEUM W PIASECZNIE (cz. II) wydanie specjalne 18 Kazimierz Ickiewicz PIONIER POLSKICH KÓàEK ROLNICZYCH Nr 3 (78) wrzesieĔ • paĨdziernik • listopad 2012 • PL ISSN 0860-1917 22 Stanisáawa WieliĔska • NATURA UCZY NAS POKORY 23 W NASZYCH SERCACH I PAMIĉCI WYDANO ZE ĝRODKÓW BUDĩETU MIASTA TCZEWA Wieczór okraszony wspomnieniami o Romanie Landowskim 26 Zbigniew Potocki • DZIAàALNOĝû INSTYTUCJI RADA PROGRAMOWA HISTORYCZNEJ NA PRZYKàADZIE MUZEUM Kazimierz Ickiewicz – przewodniczący ZIEMI KOCIEWSKIEJ W STAROGARDZIE GD. Jerzy Cisewski, Czesáaw Glinkowski, Józef Golicki, Andrzej Grzyb, 29 Hubert Pobáocki • SIEDEM LAT DZIAàALNOĝCI Jan Kulas, prof. Maria Pająkowska-Kensik, Józef Zióákowski TRÓJMIEJSKIEGO KLUBU KOCIEWIAKÓW 31 Hubert Pobáocki • POMORSKO-KOCIEWSKIE REDAKCJA SZPORTOWCE WSPOMNIANE W ROKU EURO 2012 Halina Rudko redaktor naczelna 32 Maria Pająkowska-Kensik Kociewski Kantor MOJE KOCIEWIE. Z PERSPEKTYWY OPTYMISTKI Edytorski opracowanie graficzne i áamanie 34 Mirosáawa Möller • CUDZE CHWALITA A SWYGO NIE ZNATA WYDAWCA 36 Alicja Sáyszewska Kociewski Kantor Edytorski KULTURA MAàEJ OJCZYZNY W PELPLINIE Sekcja Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Aleksandra Skulteta w Tczewie 39 Jan Ejankowski OBCHODY ROCZNICOWE POWSTANIA dyrektor Urszula Wierycho PIASECKIEGO KÓàKA ROLNICZEGO (1863-2002) ADRES REDAKCJI I WYDAWCY 42 Patrycja Hamerska • URODA KOCIEWIA 83-100 Tczew, ul. J. Dąbrowskiego 6, tel. (058) 531 35 50 43 Kazimierz Ickiewicz • DZIEDZICTWO e-mail: [email protected] HISTORYCZNE I KULTUROWE KOCIEWIA Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów, zmiany tytuáó w 47 Stanisáaw Sierko • JAK ZABIû ZABYTKOWY DWÓR oraz poprawek stylistyczno-jĊzykowych w nadesáanych tekstach. 50 Regina Kotáowska • SZKOàA W KOPYTKOWIE 52 Ryszard Szwoch • O WSPÓàCZESNYM Teksty oraz zdjĊcia zamieszczone w niniejszym numerze zostaáy przekazane przez autorów FOLKLORZE KOCIEWIA SàÓW KILKA nieodpáatnie. 55 Jan Kulas • DANUTA GALEWSKA W MOICH WSPOMNIENIACH NAĝWIETLENIE, MONTAĩ I DRUK 57 Krzysztof Kowalkowski • ZAàOGA NANY GTC GROUP 64 Eleonora Lewandowska • NAJWAĩNIEJSZE Rokitki, ul. Kwiatowa 16 A BY W TWÓRCZOĝCI SWEJ ĝLAD O ZIEMI 83-112 Rokitki NAJBLIĩSZEJ ZOSTAWIû Nakáad: 1000 egz. – MOTTEM DZIAàALNOĝCI TMZT ObjĊtoĞü: 9 ark. druk. 67 Michaá Kargul • ZRZESZENIE DLA KOCIEWIA NA OKàADCE 68 Jan Kulas • DZIEDZICTWO KOCIEWIA I str. Tczew: Prezydent RP Bronisáaw Komorowski podczas ob- I NASZE PERSPEKTYWY ROZWOJU chodów 73. rocznicy wybuchu drugiej wojny Ğwiatowej. 70 Ryszard Szwoch • POPULARYZACJA TRADYCJI II str. Gniew: Spotkanie prezydenta Bronisáawa Komorowskiego I TROSKA O PRZYSZàOĝû REGIONU z przedstawicielami samorządów i organizacji pozarządowych. IV str. Las SzpĊgawski: Prezydent Bronisáaw Komorowski skáa- 72 Marta Bronk • KUħNIA TĉTNI ĩYCIEM da kwiaty przed pomnikiem pomordowanych mieszkaĔ- 72 Magdalena Rajewska ców ziemi kociewskiej. GDYBY W TCZEWIE MIESZKAà SMOK fot. Henryk DrąĪek KMR 1 a toĪsamoĞü Pomorza, w tym regionu Kocie- Nwie, jego atrakcyjnoĞü i siáĊ oddziaáywania KAZIMIERZ ICKIEWICZ skáadają siĊ m.in.: tradycja grup etnicznych za- mieszkujących Województwo Pomorskie oraz przekaz dziedzictwa kulturowego w formie gwary. Nauka gwa- Prezydent RP ry kociewskiej stanowi jeden z kluczowych elementów kultywowania i oĪywiania lokalnych tradycji. UĞwia- domienie dzieci i máodzieĪy o koniecznoĞci umacniania na Kociewiu toĪsamoĞci regionalnej to podstawowe zaáoĪenie edu- kacji kultury regionalnej, okreĞlające naszą egzystencjĊ w lokalnej spoáecznoĞci i dające poczucie odpowie- dzialnoĞci za tworzenie historii rodzimego regionu. Wieloletnie doĞwiadczenie Kociewskiego Stowarzy- szenia Edukacji i Kultury w kontaktach z nauczyciela- dniu 1 wrzeĞnia 2012 roku prezydent RP mi zajmującymi siĊ edukacją regionalną zaowocowaáo WBronisáaw Komorowski odwiedziá Ko- kolejnym wydawnictwem, które ukaĪe siĊ jesienią 2012 ciewie. Na zamku w Gniewie spotkaá siĊ z przedstawicielami kociewskich samorządów i organiza- cji pozarządowych. Jak podkreĞliá w sowim wystąpieniu GRZEGORZ OLLER – „Pomorze jest jedną z najlepszych czĊĞci naszej wielkiej Ojczyzny. Ta kraina znana jest z tego, Īe tu są ludzie, któ- rzy potrafią nie tylko unosiü siĊ emocjonalnie, ale takĪe racjonalnie pracowaü. Pracowaü z dobrymi skutkami”. Gadómy Podczas uroczystoĞci Bronisáaw Komorowski wrĊczyá KrzyĪe Kawalerskie Orderu Odrodzenia Polski. Otrzy- po naszamó mali je: Jerzy Kubicki – wieloletni dyrygent Harcerskiej Orkiestry DĊtej w Tczewie oraz Ryszard Szwoch – zna- ny kociewski regionalista ze Starogardu GdaĔskiego. Prezydent Bronisáaw Komorowski uczestniczyá rów- roku. BĊdzie to zestaw üwiczeĔ do edukacji regionalnej nieĪ w obchodach 73. rocznicy wybuchu drugiej wojny dla czerech poziomów: przedszkola, klas 1-3 i 4-6 szkoáy Ğwiatowej w Tczewie, w miejscu gdzie wojna rozpoczĊáa podstawowej oraz gimnazjum. ûwiczenia dla przedszkoli siĊ najwczeĞniej w Polsce, czyli 1 wrzeĞnia 1939 roku i poziomu szkoáy podstawowej opierają siĊ na wydanym o godzinie 4.34. Prezydent w swoim przemówieniu zwró- cztery lata temu przez to samo stowarzyszenie Elemen- ciá uwagĊ na rolĊ patriotyzmu dawniej i dziĞ. tarzu Gwary Kociewskiej „Gadómy po naszamó”. Znaj- „Nie ma sensu spór o to, w którym miejscu rozpoczĊ- dziemy w nich zadania bazujące na kociewskiej obrzĊdo- áa siĊ druga wojna Ğwiatowa, ale jest parĊ takich miejsc woĞci, unikalnych zawodach, legendach i przyĞpiewkach. w Polsce, które jako pierwsze doĞwiadczyáy dramatu ûwiczenia dla poziomu gimnazjum bĊdą wymagaáy od wojny. Dlatego peániąc funkcjĊ prezydenta RP staram uczniów wiedzy na temat historii regionu umiejscowio- siĊ, pamiĊtając o Westerplatte symbolizującym opór caáej nej na tle ogólnej historii Polski. TreĞci üwiczeĔ, oprócz Polski, 1 wrzeĞnia byü w róĪnych miejscach”. wspomnianego Ĩródáa, wzbogacone bĊdą o wyniki badaĔ UroczystoĞci odbywaáy siĊ przy historycznym, obec- dotyczących ginących dziedzin kultury, które wykona- nie popadającym w ruinĊ moĞcie nad Wisáą, gdzie padáy li uczniowie wraz z nauczycielami zaangaĪowanymi pierwsze strzaáy i zrzucone zostaáy bomby niemieckiej w edukacjĊ regionalną z terenu caáego Kociewia. Szatą Luftwaffe. To w tym miejscu rozpoczynaáa siĊ druga woj- graficzną, jakĪe waĪną w tego typu publikacjach, zająá siĊ na Ğwiatowa. Tomasz Górecki, ten sam, który opracowaá równieĪ atrak- Odnosząc siĊ do historycznego mostu prezydent RP cyjną i nowoczesną szatĊ graficzną elementarza. DziĊki powiedziaá: „Ten most byá i jest waĪny. Dlatego gratu- temu üwiczenia bĊdą takĪe wizualnie spójne ze swoim lujĊ wáadzom samorządowym i dziĊkujĊ rządowi za Ĩródáem. Zeszyty do nauki gwary kociewskiej „Gadómy podjĊcie decyzji o uruchomieniu procesu modernizacji po naszamó” zostaną bezpáatnie przekazane wszystkim tego obiektu. NastĊpnie obejrzaá inscenizacjĊ walk o hi- szkoáom na terenie Kociewia, w iloĞci proporcjonalnej do storyczne mosty tczewskie z dnia 1 wrzeĞnia 1939 roku, iloĞci uczniów w danej szkole. przygotowaną przez Samodzielną GrupĊ Odtworzeniową Wydanie üwiczeĔ do elementarza gwary kociewskiej „Pomorze”. przyczyni siĊ do wzmocnienia poczucia toĪsamoĞci re- Ostatnim etapem wizyty prezydenta Bronisáawa Ko- gionalnej przyszáych pokoleĔ, a takĪe do zachowania morowskiego na Kociewiu byá Las SzpĊgawski, gdzie elementów kultury ludowej. Udokumentowane zostaną oddaá hoád i záoĪyá kwiaty przy pomniku upamiĊtniają- w nich takĪe unikalne zjawiska zachowane do tej pory, cym okoáo 7 tysiĊcy pomordowanych mieszkaĔców zie- a tym samym wzbogacą siĊ i umocnią tradycje caáego mi kociewskiej. Pomorza. 2 KMR Od redakcji Ten numer Kociewskiego Magazynu Regionalnego jest niemal podwójny. Okazjñ do zwiökszenia objötoĈci i nakäadu jest zaplanowane na 15 wrzeĈnia, w pierwszy dzieþ Jarmarku Cysterskiego w Pelpli- nie, Spotkanie Kociewiaków. Plakat promujñcy z planem tego spotkania jest zamieszczony na wewnötrz- nej (trzeciej) stronie okäadki Magazynu. W „Maäym säowniku jözyka polskiego” pod redakcjñ Skorupki i Anderskiej znajdujemy, Ĕe, po pierw- sze, to rzeczownik wywodzñcy siö od czasownika spotkaè, a po drugie, wyjaĈnienie, Ĕe spotkanie to umó- wiony zjazd, zejĈcie osób w okreĈlonym celu, zebranie, schadzka. Wracajñc do Ēródäa, czyli czasownika spotkaè, dowiadujemy siö, czy raczej przypominamy sobie, Ĕe chodzi o znalezienie siö w czyjejĈ obecnoĈci, wyjĈcie na spotkanie kogoĈ lub czegoĈ, np. znajomego, Ĕe warto, aby spotkaäy siö dziaäania, Ĕeby spotkaäy siö z przychylnoĈciñ i stawaäy siö wspólne nasze dñĔenia. I dalej, Ĕe spotkaè siö to zobaczyè siö, widywaè z ĔyczliwoĈciñ. Spotykamy siö, by lepiej siö zrozumieè, przedyskutowaè pomysäy, poczuè wspólnotö. Spotykamy siö, by szu- kaèĔyczliwych przyjacióä, bo pamiötamy wypowiedziane 2300 lat temu säowa Epikura: „PrzyjaĒþ jest naj- wiökszym wĈród wszystkich dóbr, jakimi nas mñdroĈè obdarza dla zapewnienia szczöĈcia przez caäe Ĕycie.” Tak niedawno zostaäa czöĈè Kociewia dotkniöta „trñbñ powietrznñ” – naszñ krajowñ odmianñ torna- da. Zginñä czäowiek, niektórzy mieszkaþcy potracili dobytek, Ĕywioä zniszczyä domy i obejĈcia, zrywaä dachy i poäamaä, powykröcaä,