zie^o peiqpucew zie^o peiqpucew cn 10 ui 0 ó w In dit nummer: in Zuid-Afrika verkeert in een zware crisis. De slechte resultaten die bij het inferieure onderwijs aan zwarten worden geboekt, worden nog eens versterkt door het verlies van talloze onderwijsdagen als gevolg van stakingen en boycots. Werk aan de winkel voor de nieuw opgerichte onderwijsvakbond SADTU, die door een fusie van raciaal en ideologisch gescheiden bonden tot stand kwam. Pagina 5 Govan Mbeki was eind september eindelijk in de gelegenheid persoonlijk zijn eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam in ontvangst te nemen. De onderscheiding, die hij kreeg voor een boek dat hij in eenzame opsluiting op wc-papier schreef, was hem al in 1978 toegekend. De ANCleider had toen echter nog negen jaar gevangenschap voor de boeg. Hoewel hij zich vanwege zijn leeftijd niet meer herkiesbaar zal stellen voor het ANC-bestuur, blijft hij actief in de opbouw van één van de ANC-districten. Pagina 8 Angstwekkend is het planmatige karakter waarmee in Zuid-Afrika dood en verderf wordt gezaaid. De grote vraag is wie of wat de 'derde macht', die hiervoor verantwoordelijk wordt gesteld, is. Aanwijzingen en vermoedens dat zowel Inkatha, leger en politie als extreem-rechts bij het geweld zijn betrokken zijn legio, bewijzen zijn er echter nauwelijks. Pagina 10 Achter de tralies van gevangenissen in ZuidAfrika bevinden zich nog steeds vele honderden politieke gevangenen. Velen van hen zelfs zonder aanklacht of proces, terwijl contact met familie en advocaten verboden is. Beloofde richtlijnen over de vrijlating van deze gevangenen zijn voor onbepaalde tijd uitgesteld. Families zijn ten einde raad en hebben de Nederlandse regering gevraagd president De Klerk te confronteren met deze voortdurende schending van de mensenrechten. Pagina 14 Planact is de organisatie die steun geeft aan 'Civics', bewonersvakbonden in de townships. Een delegatie van Planact bracht een bezoek aan Nederland en vergaapte zich aan een modelwoning in de gemeente Wormer. 'In Soweto wonen er wel twaalf mensen in zo'n ruimte', aldus één van de delegatieleden. Er is in Zuid-Afrika een tekort aan woningen van zeven miljoen. 'Zuid-Afrika is een krankzinnig land'. Pagina 16 Rijnmond zamelde afgelopen maand geld in voor de bovengrondse opbouw van het ANC in de regio Durban. Er waren onder meer manifestaties, tentoonstellingen en vooral veel benefietconcerten. Fotograaf José Melo ging er kijken en nam zijn fotocamera mee. Pagina 12 En verder: - De Klerk scoort met vriendelijke glimlach (pagina 3) - Redactioneel (pagina 4) Boekbespreking 'Mijn verraders hart' van Rian Malan (pagina 18) - Agenda/Verschenen (pagina 20) -Olieleveranties aan ZuidAfrika worden 'witgewassen' in Amsterdamse haven (pagina 21) Colofon Veertiende jaargang, nummer 11 november 1990 Redactieadres: Oudezijds Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam Telefoon: (020) 23 22 29 Uitgave van: - Boycot Outspan Aktie, Oude Vest 79, 2312 XT Leiden Telefoon: l071) 1421 24 - Komitee Zuidelijk Afrika Oudezjds Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam Telefoon: (020) 27 08 01 -Werkgroep Kairos, Kromme Nieuwegracht 10, 3512 HG Utrecht Telefoon: (030)31 97 14 Een jaarabonnement kost f18,50; buitenland f30,-; per luchtpost buiten Europa f45, Voor wijze van abonneren en doorgeven van adreswijzigingen zie pagina 23/24. Redactie: Annet Berntsen, Sietse Bosgra, Hans Buis, Ditty Eimers, Hanne Obbink, Luuk Obbink en Evert de Vos Eind- en bureauredactie: Arie van Dalen, Luuk Obbink (a. .) Lay-out: Maarten Messie Aan dit nummer werkten verder mee: Hans Hartman, Marnix van der Sijs, Kees de Pater Druk- en zetwerk: Meboprint ZUIDAFRIKAANSE PRESIDENT HEEFT GEEN WENSENLIJST De Klerk scoort met vriendelijke glimlach President De Klerk van Zuid-Afrika kan tevreden zijn over zijn bezoek aan Nederland. Opnieuw is een klein stapje gezet om het isolement van de apartheidsstaat te doorbreken. De Klerk scoort doordat hij als een verademing overkomt in vergelijking tot zijn brute voorgangers zoals Verwoerd, Vorster en Botha. De Nationale Partij van Zuid-Afrika heeft in De Klerk -als man-van- goede-wil met een vriendelijke lach - een goed wapen gevonden om de isolering van Zuid-Afrika te lijf mee te gaan. Toch was lang niet iedereen onder de indruk van de charmes van De Klerk. De meeste dagbladen die over het bezoek berichtten, stelden zich kritisch op ten opzichte van het bezoek van het 'frisse' gezicht van blank Zuid-Afrika. 'Al het eerbetoon waarmee de Zuidafrikaanse president wordt ontvangen laat (...) een potsierlijke indruk achter. De man mag zijn persoonlijke verdiensten hebben, maar hij blijft de op zijn best paternalistische variant van een verwerpelijk regime. Een woordvoerder die het overgrote deel van het volk nog onmondig heeftgelaten', zo luidde het commentaar van NRC Handelsblad op het bezoek van een president, die slechts zes procent van zijn bevolking vertegenwoordigt. Groen Uiteraard waren ook de Nederlandse anti-apartheidsorganisaties bepaald niet gelukkig met het staatsbezoek. Zij reageerden door voorafgaand aan het uitstapje een aantal Zuidafrikanen uit te nodigen. In gesprekken met dagbladen, parlementariërs en vertegenwoordigers van de regering uitten zij nog eens hun grote bezorgdheid over de huidige ontwikkelingen in Zuid-Afrika. 'De Klerk heeft gesteld dat er voortaan geen onderscheid meer is tussen zwart en blank. Voortaan zijn we allemaal groen. Maar hij wil wel onderscheid maken tussen licht- groen en donkergroen', zo hield Lawrence Kaufman, medewerker van de Zuidafrikaanse Bisschoppenconferentie, zijn publiek voor. Zarina Maharaj, de echtgenote van de in juli gearresteerde ANC-leider Mac Maharaj, ging in op de positie van het grote aantal politieke gevangenen dat ondanks de bejubelde integriteit van De Klerk nog steeds niet vrij is. Mede hierdoor vond het bezoek van De Klerk plaats in een sfeer van voorzichtig wantrouwen. Al te veel wantrouwen kon de Zuidafrikaanse president echter niet gebruiken. Aanvankelijk stond er een bezoek aan de Sociaal Economische Raad (SER) op het programma. De Klerk toonde zich geïnteresseerd in het functioneren van het overleg over arbeidsverhoudingen. Maar toen de FNV -die in de SER is vertegenwoordigd- liet weten ook over de arbeidsomstandigheden in Zuid-Afrika te willen praten, liet de ambassade weten dat het programma wellicht toch 'te ver~ moeiend' werd voor De Klerk. In plaats van de SER werd, op ontspannen wijze, het Internationaal Gerechtshof bezocht. Hoewel de president telkens bereid bleek zijn verhaal ten beste te geven, was er REDACTIONEEL Winnie Winnie Mandela moet voor de rechter verschijnen voor misdaden die in haar huis zijn begaan. Dat is op zich een goede zaak. In de rechtsstaat, die Zuid-Afrika pretendeert te zijn, dienen misdaden immerste worden bestraft. Mocht zij onschuldig zijn, dan krijgt zij hierdoor de mogelijk~ heid de door de pers wijd verbreide beschuldigingen te weerleggen en haar naam te zuiveren. Als ze schuldig wordt bevonden is het te hopen dat de rechters de bijzondere omstandigheden laten meewegen. Gedurende de 27 jaar dat Nelson Mandela gevangen zat heeft zij de woede van het regime over zich heen gekregen. Ze werd verbannen, zat gevangen en werd voortdurend achtervolgd door de geheime diensten van Zuid-Afrika. Sinds februari heeft ze meertijd met haar echtgenoot doorgebracht dan in de 31 jaar huwelijk daarvoor. Mandela heeft het vanuit de gevangenis altijd opgenomen voor de vrouw waar hij van houdt. Hij bleef achter Winnie staan, ook toen ze vanwege haar radicale uitspraken en opstelling gemeden en terechtgewezen werd door leiders van het Zuidafrikaanse verzet. Hij zal -nu hij zijn vrouw na al die jaren gevangenschap eindelijk daadwerkelijk kan steunen- al het mogelijke doen om Winnie in bescherming te nemen. Op aandrang van Mandela werd de binnen het ANC zeer omstreden beslissing genomen om Winnie tot hoofd van de afdeling Welzijn te benoe'men. Juist door de verbintenis met Nelson Mandela kan een eventuele veroordeling van Winnie mogelijk uitgroeien tot veel meer dan een persoonlijk drama en vergaande consequenties hebben voor de toekomst van Zuid-Afrika. Mandela heeft laten weten dat Winnie zal aftreden als na een eerlijk proces blijkt dat zij schuldig is. Maar de grote vraag blijft in hoeverre zijn eigen positie door een eventuele veroordeling zal worden aangetast. Het gevaar is reëel dat deze zaak gaat werken als een splijtzwam in het ANC en Nelson zal worden meegesleept in de val van Winnie. Voor Zuid-Afrika zou dat een regelrechte ramp zijn. 4 Op beperkte schaal werden demonstraties gehouden tegen het bezoek van De Klerk Foto: José Melo nauwelijks tijd om hierover in discussie te gaan. De kamerleden kregen welgeteld anderhalve minuut per persoon om hun vragen op De Klerk af te vuren, en geen gelegenheid om op de antwoorden van De Klerk te reageren. Terwijl de Zuidafrikaanse president een vermoeiend programma afwerkte, ging zijn echtgenote Marike de Klerk op zoek naar haar 'roots' in Tholen. Van de banketbakkerij die haar grootvader daar dreef was echter geen spoor meer terug te vinden. Wellicht is het voor haar een onthullende ervaring geweest om te ontdekken dat haar hetzelfde lot treft als de tenminste drieëneenhalf miljoen landgenoten die door gedwongen verhuizingen losgemaakt zijn van hun 'roots'. Ook zij vinden niets meerterug van de woningen die door bulldozers zijn platgewalst. Stamverwantschap Uiteraard onderstreepte de presidentsvrouw in de toespraak die zij in Tholen hield, de stamverwantschap tussen Nederlanders en de blanke minderheid in Zuid-Afrika. Voor veel blanken is die stamverwantschap belangrijk. Nog steeds ontleent een aanzienlijk deel van de blanke minderheid het gevoel van superioriteit aan de historische banden met Europa. De ogen zijn nog steeds gericht op Europa. Tekenend is dat een Zuidafrikaanse televisieploeg de toespraak van Marike de Klerk in zijn geheel heeft opgenomen. Maar ook bij progressieve Afrikaners staan nauwere banden met Nederland hoog op de wensenlijst. 'Tot dusver hebben we alleen toegang tot Engelstalige cultuur. (...) We zijn vooral uitgeleverd aan een overdosis "plastic-cultuur" uitAmerika', schrijft het Vrye Weekblad. Marike de Klerk was niet alleen naar Tholen gekomen om een bakkerij te zien die er al tientallen jaren niet meer is.