Oepke Santema Blessum: het dorp rond de kerk Lyts mar leaÍllk Er zijn van die plaatsjes, die aan het In het standaardwerk van P. C. J. A. einde van een doodlopende weg liggen. Boeles:'Friesland tot de elfde eeuw', In Frieslancl ztjn ze er (gelukkig) ook wordt een vondst uit Blessumer grond r.rog. Ik ncem een paar: Hidaard in Hen- vermeld en afgebeeld die er op wijst, dat naarderadeel, Lutkewierum in dezelfde omstreeks de 9e eeuw reeds bewoning gemeente en Blessum in Menaldumadeel. aanwezig was. FIet betreft de vor-rdst Er zrjn meer, maar daar gaat het ditn-raal van een pinkring van goud, met als gra- niet on-r. 'Alleen naar Edens' (ook zo'n vure een afbeelding van het Lam Gods. lilliput-dorpje),'a11een naar Lutkewie- Een en ander wijst op de tijd van chris- rum', zo staat het op de wegwijzer, zo tianisering van deze streek. word je aangezet om die weg op te gaalr en aan het eindpunt de rust aan te tref- De vroegere states fen die, zo ooit, daar te vinden moet zijn FIet centrum van het dorp is de kerk en die de rnens zo broodnoclig heeft. De met toren. De clorpshoofdeling woonde huizen en boerderijen horen bij de kerk, doorgaans dicht bij de kerk. Hier in die al vele eeuwen lang de wegwijzer Blessum treft men aan de oost- en zuid- voor de dorpsbeworter. ir geweest. zilde der kerk de stinzen of herenhuizen Eeuwen, zei ik. Laat dit woord eens heel van de Ringia's en de \flissema's aan. diep in u doordringen: honderclen ja- Ze konden uiteraard niet tegelijkertijd de i:en... hoofdeling leveren. In de kerktoren ligt Blessum kornt a1 in de 13e eeuw voor. een rode steen met een randschrift in Toen heette het dorp Blesingum, samen- gotische minuskels uit 1478: 'Int. iaer steliing van een persoonsnaam en een ons Heren MCCCC (LX) XVIIL do um-uitgang, een zeer oud achtervoegsel, . sterf Doca (Duca?) . Rynghe . oP . waarschijnlijk'heem' betekenend. Vele ons Lieue Vroue - Lichtmis Dach malen komt dit wm als tweede cleel van Bit voer de . ziel'. de samenstelling in deze streken voor; Volgens het 'stamboek van de Friesche u moest de Encyclopedie van Friesland adef is deze Doeke de stamvader van L er eens op naslaan, dan wordt u gewaar het geslacht Ringia. hoeveel dorpen in dit gedeelte van Fries- De laatste Ringia, ook Rinia genaamd, lancl, waar eens de Middelzce zich uit- treft men aan ornstreeks 1,570. Het slot strekte, op um uitgaan. Ik t-roem van van deze familie stond it.r de nabijheid Blessum uitgaande naaÍ het zuiden: van de kerk. De state is later door een Boksum, Jellum, Veidum, Mantgum, boerderij vervangen (1832). Overblijfse- Oosterwierum, Bozum, a1le in tfi/estergo 1en uit later tijd zljn de oprit of laan gelegen; en Yan Britsum uitgaande: van cle kerk naar de boerderij en een Cornjum, Jelsum, FIuizum, Goutum, paar hardstenen hekpijlers (fr. homeije- Techum, \flirdum, Roordahuizum, alle in peallen). De bekroning van dit schamele Oostergo gelegen. Het is niet toevallig íestani vormt een siervaas, die gedateerd dat vele naamkundigen bij de um-uit- kan worden op + 1700 en dringencl om gang aan een terp denken, zoals ook bij restauÍatie vraagt. Een van de hekpijlers de ttitgang werd. staat nog overeind, de andere ligt al tij- 'í) t I t' I lt *il {ê&; , :..*'. Utt::::í:N r'1 'l 1iËt^; r ï ,píà.' t fut!a/!?)tAr.,n é_ o'i'K"i."'i a "i ".": ..'t_. t- '. " 1."i t ^ ',À: Hl itlít!t::| ,:: nàt u .L . {,, :.1! FF..:e',,.t;, z, ffi Ê:::.ffi., 1. Aanzicht van de kerk uit het zuidwesten vóór 1878, Pentekening in archief Rijksdienst r-oor de Monumcntenzorg, waarschijnlijk van de hand r-an A. Mulder. 6 den, zeg maar gerust 'jarèn', tegen de man blijven schitteren; moge zijn na- grond. geslacht in kracht toenemen en moge dit Een tweede slot was \il/is(se)ma state, heilig huis van Christus bloeien. In het ook Fockinga geheten, aan de Boksumer- laar 1657.' vaart. In 1BO9 is de overgebleven poort In de kerk van Boxum, eveneens aan een afgebroken. De 'plantage' was toen ook vrouwelijke patroonheilige gewijd, nl. nog aanwezig. Een steen in de kerk her- Sinte Margariete, hangt ook een gedenk- innert ons aan dit slot: 'Ao . 1624 de bord aan deze slag, waarbij de Staatse i0 Octobr sterf den E. Eerentfesten Jan troepen onder Steyn Maltisten werden van Vissema . Ao .161.6. De . 18 . .fuli . verslagen door Spaarrse troepen uit sterf die . eerbare . en devchdtsame . Juff Steenwijk onder Juan Baptiste de Tassis. Lisck van Eenir-rga die Huisfrou van Jan van \Tissema'. De wapens ziln in Fastoors, schoolmeesters en boeren de dagen van de 'blazoenstorm' uitgebikt De bevolking van Blessum is agrarisch, (1,795), op last van cle 'regeering' van toen en nu. Je merkt het aan de beschrij- Menaldumadeel. Al de wapens in de vingen, die uit de 16e eeuw en later L kerken van het 'district' hangende, moe- dateren. Ik moge enige toelichting op ten vóór 1 sept. 1795 verdwenen zijn. deze bewering verstrekken. AIs eerste Aldus een advertentie in de toenmalige bron, reeds uit het eerste kwart van de Leeuwarder Courant. 16e eeuw, noem ik 'De Aanbreng der Vijf Deelen' van 1511. en 1.51.4, bewerkt De slag bij Boxum (1586) door dr. J. C. Tjessinga. Ongeveer 13 Van belang is ook de herinnering aan boerderijen zullen er roen geweest zijn. de slag bij Boxum. Zij bestaat uir een Als eerste 'boer' wordt genoemd 'Fleer eikehouten bord met een latijnse tekst; Hobbo, pastoer'. Zijn posses (bezit) be- de heer D. J. van der Meer 1) te Roor- staat uit 2 pondematen rerpland, 32 pm. dahuizum gaf een ned. vertaling in zijn fennen, 36 pm. meden op 'Blessume me- 'Grafschrifter.r van Menaldun.radeel': den', 7 pm. 9 eynsen (:s1t prn.) nye- 'Na driemaal vijfhonderd en na acht- lant, .[ pm. leechlant, 3 pm. reidlant. maal tien jaren en daarna nog zes, op Dit complex landerijen vormt te zamen de dag van St. Antonius (Abt. 17 Jan) de pastoralia. Met elkaar vormt het een lrij het opgaan der zon, zagen wij te flinke boerderij, die echter niet geheel Boxurl vijandige legers met lansen staan aan de pastoor is toevertrouwd. tWaar- en de nederige vaandels van het voer- schijnlijk zal pastoor enkele ponden.raten volh; wij zagen de Friezen in cÍe avond- aan een Blessumer boer onderverhuurd kampementen samenstromen. Janus, met hebben. De tweede boer, in volgorde van zijn dubbele gezicht (toespeling op her het register, is Haerinck Doeckaz, 'heer- feit dat de slag in januari plaatshad?) scip'. Fleerscip is een ander woord voor L werd er door verschrikt. Eindelijk viel hoofdeling. De lezer zal albegrepen heb- door het aantal ruiters de overwinnir-rg ben dat Haring Doekez een Ringia is. ten deel aan de velen, die onder een In heel de beschrijving van Blessum Parmesaans aanvoerder (toespeling op de wordt de tweede geesrelijke, die door- hertog van Parma; bedoeld is: Tassis) gaans mede de eredienst verrichtte, niet woest streden. Het heet, dat er 1O0O man genoemd. Misschien is het heer \flcko, snei;velden. Te Blessum zijn Da lijken die 7 florenen 20 st. uit de boerderij, begraven. Maar r-riet alle scharen voet- waar Jan Claesz. huurder van is, geniet. volk l<wamen om; er waren er, voor wie Hoe dan ook, anclere bronnen vermelden deze gewijde toren een redding was. FIet duidelijk een vikaris (bijv. 'Oudheden en gedenkteken, dat \X/isma (: Jan van Gestichten' II, 258). 'Het vikariaat \Tissema) na de Spaanse slachting tot bracht 90 goudguldens op. De kerk 110 stand bracht, vernieuwt thans Epeus van g.g.' Voegt men daar de opkomsten van Glinstra. Moge deze lofspraak op die de patroon (patronalia) bij, dan is het niet te boud gezegd dat de kerk in de reparatie van een huis. De huur bedraagt 16e eeuw volledig functioneerde. Opval- 24 sr. per pm. Verder volgen nog pach- lend voor Blessum is het feit dat er toen ten, aan de pastoor te betalen, o.a. een zoveel landeigenaars gevonden werden, hoorntjes gulden uit 'Fenstere guedt' en dan niet eens zoveel eigenaars uit (: Fenstrastate). Blessum zelf. Het ztln bijv. Hessel Mar- Tenslotte zij vermeld dat de school- tena, Bennert Abbinga, Gerlof Donia, meester 6 pm. land van de kerk gebruik- Sicko Graetinge enz. te, dat een geschatte huurwaarde van In 1543 wordt in het zgn. Beneficiaal- 6 floreen had. Hoogstwaarschijnlijk zal boek van de meeste dorpen in Friesland 'master' zo door de week buiten de een inventaris afgedrukt, clie het kerke- schooluren op ztjn land gewerkt hebben lijk bezit betreft. De eigendommen, die en de pastoor op zljn 16 pm. Geestelijken rechtstreeks aan de patÍoon behoren, zijn uit de 16e eeuw zijn \Tybrand Reynersz. l!3,1n pm. fenland en * 25 pm. mied- (hij bracht de bezittingen van de pastorie land. Het 'leechlar-rt' ligt in de Bles- aan) en pastoor Heer Adrianus met als sumer 'meenschaer' en meet 7 pm. Het vikaris Heer Krispijn. De laatste pastoor totale aantal patronalia bedraagt zo'n ging in 1580 in ballingschap en stierf 60 pm., die met elkaar de kerk wel kon- daar rn 158J. den onderhouden. Ik zei het reeds, de bewoners van Bles- Het lijstje pastoralia van 1.543 (de aan- sum waren agrariërs, puÍ sang. \ías uog gever is pastoor \Wybrand Reynesz.) ziet niet eens zo lang geleden ieder huis van er als volgt uit: het dorp niet een kleine boerderij? Het waren 'koumelkers', die in het achterste fenne met 1/z pm. en een huisstede, 1. een gedeelte van hun woning koestallen had- zameÍ 32 pm.