G MINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA 2010-2014 DLA GMINY DRAWNO opracowanie: mgr Elwira Wolender, mgr Michał D ębowski Grudzie ń, 2009 r. Spis tre ści: 1. Wprowadzenie..................................................................................................... 3 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami ....... 3 3. Ustawowe uwarunkowania formalno-prawne w zakresie ochrony dóbr kultury... 4 4. Uwarunkowania zewn ętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego .......................... 6 4.1 Strategiczne cele polityki pa ństwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami................................................................................................................ 6 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami na poziomie województwa i powiatu ............................................................................ 7 5. Uwarunkowania wewn ętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego na poziomie gminy Drawno........................................................................................................... 10 5.1 Dokumenty wykonane na poziomie gminy o charakterze strategicznym.... 10 5.2 Opracowania wyznaczaj ące kierunki polityki przestrzennej gminy............. 12 5.3 Instrumenty finansowe ............................................................................... 13 5.4 Akty prawne i dokumenty dotycz ące ochrony przyrody.............................. 13 6. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy........................................................................................................................ 14 6.1 Zarys historii obszaru gminy....................................................................... 14 6.2 Krajobraz kulturowy.................................................................................... 16 6.3 Zabytki nieruchome.................................................................................... 17 6.4 Zabytki ruchome......................................................................................... 23 6.5 Zabytki archeologiczne............................................................................... 23 6.6 Zabytki w zbiorach muzealnych i innych .................................................... 24 6.7 Dziedzictwo niematerialne.......................................................................... 24 6.8 Zabytki obj ęte prawnymi formami ochrony ................................................. 25 6.9 Zabytki w gminnej ewidencji zabytków ....................................................... 26 6.10 Zabytki o najwy Ŝszym znaczeniu dla gminy ............................................... 27 7. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagro Ŝeń (analiza SWOT)...................................................................................................................... 29 8. Zało Ŝenia programowe Gminnego programu opieki nad zabytkami dla Gminy Drawno ..................................................................................................................... 34 9. Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami .............. 45 10. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami .............. 45 11. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami .................................... 46 11.1 Środki krajowe............................................................................................ 47 11.2 Środki zagraniczne..................................................................................... 49 12. Realizacja i finansowanie przez samorz ąd lokalny zada ń z zakresu ochrony zabytków................................................................................................................... 51 12.1 Samorz ąd Województwa Zachodniopomorskiego...................................... 51 12.2 Samorz ąd powiatowy ................................................................................. 51 12.3 Samorz ąd gminny ...................................................................................... 51 13. Zał ączniki....................................................................................................... 52 14. Literatura........................................................................................................ 53 2 1. Wprowadzenie Przedmiotem Gminnego programu opieki nad zabytkami dla Gminy Drawno jest dziedzictwo kulturowe w granicach administracyjnych Gminy Drawno, natomiast celem opracowania jest okre ślenie zasadniczych kierunków działa ń i zada ń na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami, zmierzaj ących do poprawy stanu zachowania całokształtu krajobrazu kulturowego gminy. Gminny program opieki nad zabytkami wskazuje na sposoby realizacji tych zada ń poprzez planowe działania organizacyjne i finansowe, edukacyjne oraz promuj ące i upowszechniaj ące wiedz ę o dziedzictwie kulturowym gminy, w szczególno ści w śród jej mieszka ńców. Zasadnicz ą przesłank ą opracowania Gminnego programu opieki nad zabytkami jest uznanie zasobów dziedzictwa kulturowego za istotny czynnik wpływaj ący na kształtowanie si ę to Ŝsamo ści lokalnej. Ponadto, poprawa stanu zachowania zabytków, w tym eksponowanie walorów krajobrazu kulturowego, wła ściwe wykorzystanie zabytków na potrzeby społeczne, turystyczne, edukacyjne i gospodarcze, ma istotny wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy gminy i popraw ę jako ści Ŝycia mieszka ńców. Sprawny i skuteczny system ochrony i opieki nad zabytkami wymaga udziału samorz ądów, wła ścicieli i u Ŝytkowników zabytków oraz mieszka ńców i wspólnot lokalnych. Zaanga Ŝowanie wszystkich członków wspólnoty samorz ądowej powinno wynika ć z prze świadczenia, Ŝe wła ściwie zachowane i nale Ŝycie piel ęgnowane dziedzictwo kulturowe wyró Ŝnia obszar gminy i przes ądza o jej atrakcyjno ści. Zasadnicz ą rol ę inicjuj ącą i stymuluj ącą nale Ŝy przypisa ć Gminnemu programowi opieki nad zabytkami, który stanowi główny element polityki samorz ądowej w odniesieniu do lokalnego zasobu dziedzictwa kulturowego. Program powinien słu Ŝyć podejmowaniu planowych działa ń dotycz ących inicjowania, wspierania, koordynowania bada ń i prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. Głównym odbiorc ą programu jest społeczno ść lokalna, która bezpo średnio powinna odczu ć efekty jego wdra Ŝania. Ponadto program mo Ŝe by ć wykorzystywany przez inne jednostki samorz ądu terytorialnego, środowiska badawcze i naukowe, wła ścicieli i posiadaczy obiektów zabytkowych oraz osoby zainteresowane kultur ą i dziedzictwem kulturowym. Budow ę niniejszego Gminnego programu opieki nad zabytkami dla Gminy Drawno oparto metodologicznie na opracowaniu: „Gminny program opieki nad zabytkami. Poradnik metodyczny”, Krajowy O środek Bada ń i Dokumentacji Zabytków w Warszawie, Warszawa 2008. 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Obowi ązek wykonania gminnego programu opieki nad zabytkami wynika z zapisu art. 87 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 162 poz. 1568). Zgodnie z art. 87 ust. 2, gminny program opieki nad zabytkami ma na celu w szczególno ści: 3 1) wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych, wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzgl ędnianie uwarunkowa ń ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, ł ącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami; 6) okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków, eliminuj ących sytuacje konfliktowe zwi ązane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsi ęwzi ęć umo Ŝliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami. Zgodnie z art. 87 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, burmistrz reprezentuj ący gmin ę sporz ądza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami, który przyjmuje rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Gminny program opieki nad zabytkami jest ogłaszany w wojewódzkim dzienniku urz ędowym. Z realizacji programu burmistrz sporz ądza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia radzie gminy. 3. Ustawowe uwarunkowania formalno-prawne w zakresie ochrony dóbr kultury Podstawowym aktem prawnym gwarantuj ącym ochron ę dziedzictwa kulturowego na terenie Polski jest Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997, Nr 78 poz. 483). Zgodnie z art. 5, art. 6 i art. 86 Konstytucji, ochrona zabytków jest obowi ązkiem pa ństwa i ka Ŝdego obywatela. Głównym aktem prawnym reguluj ącym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest: • Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z pó źn. zm.). Ustawa okre śla m.in. przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady tworzenia programów ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach (w szczególno ści art. 3, 4, 6, 7, 16 ust. 1, art. 17, 18, 19, 20, 21, 22 oraz art. 71, 89).