ISSN 1302-3519 ÇALIŞMA ORTAMI DERGİSİ İŞÇİ SAĞLIĞI BİLİMSEL DANIŞMA KURULU İÇİNDEKİLER İŞ GÜVENLİĞİ l ANIMSA ERGONOMİ Prof. Dr. Şeyda AKSEL Toplum Hekimliğine Gönül Verenler (6) : Hekim Ceyhun Atuf Kansu .... 2 İŞ HİJYENİ Prof. Dr. Yasemin GÜNAY BALCI Engin TONGUÇ ÇALIŞMA ÇEVRE Jeom. Erdoğan BOZBAY l BASINDAN Prof. Dr. Ayşen BULUT TOPLUM ÖRGÜTÇÜLÜĞÜ Ecz. Dr. Ayçe ÇELİKER En Acı Ekmek Parası ................................................................................ 5 ÇOCUK EMEĞİ Prof. Dr. Murat DEMİRCİOĞLU Ramazan İMRAĞ - Posta Gazetesi KADIN Prof. Dr. Necati DEDEOĞLU l ORTAMI SOSYAL POLİTİKA ÇOCUK HABER Dr. Seyhan ERDOĞDU NÜFUS Mak. Y. Müh. Aykut GÖKER Kaplumbağa Hızı İle Çocukları ................................................................ 6 İki Ayda Bir Çıkar / Sayı : 119 Kasım - Aralık 2011 SOSYAL HEKİMLİK Prof. Dr. Bahar GÖKLER Feyza CENGİZ Dr. Uğur GÖNÜL l İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ l Toplum Hekimliğine Gönül Verenler (6): Hekim Ceyhun Atuf Kansu Prof. Dr. Güler Okman FİŞEK 171 İşçi İşyerinde Öldürüldü ................................................................... 8 Prof. Dr. A. Gürhan FİŞEK l Prof. Dr. Hamit FİŞEK Mustafa TAŞYÜREK En Acı Ekmek Parası Prof. Dr. Kurthan FİŞEK l İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ l Oya FİŞEK Kaplumbağa Hızı İle Çocukları Dünyada ve Türkiye’de Sağlığa Prof. Dr. Alpaslan IŞIKLI ve Sağlık Çalışanlarına Yönelen Şiddet ..................................................11 l Prof. Dr. Ali Esat KARAKAYA 171 İşçi İşyerinde Öldürüldü Prof. Dr. Müge ERSOY KART Umur AŞKIN Prof. Dr. Muammer KAYAHAN l TOPLUM l Dünyada ve Türkiye’de Sağlığa ve Sağlık Çalışanlarına Yönelen Şiddet Prof. Dr. Ahmet MAKAL Az Zamanda Çok İşler Yaptı .................................................................. 14 Prof. Dr. Ferhunde ÖZBAY l Prof. Dr. Nevzat ÖZGÜVEN A.Gürhan FİŞEK Az Zamanda Çok İşler Yaptı Prof. Dr. Şerife Türcan ÖZŞUCA l TOPLUM Mümtaz PEKER l Patatesle Gelen Mutluluk ...................................................................... 21 Patatesle Gelen Mutluluk Prof. Dr. Sarper SÜZEK Erdoğan BOZBAY Kim. Müh. Mustafa TAŞYÜREK l Nusret Fişek’i Anmayı Hala Sürdürüyoruz Dr. Engin TONGUÇ l ANIMSA Prof. Dr. İsmail TOPUZOĞLU Nusret Fişek’i Anmayı Hala Sürdürüyoruz ............................................ 18 l Mim. Y. Müh. Cihat UYSAL Anti-sosyal Politikalar, Siyasal Patikalar l YAŞAM Prof. Dr. İsmail ÜSTEL l Dr. Ecz. Leyla ÜSTEL Anti-sosyal Politikalar, Siyasal Patikalar ............................................... 22 İki Dakika Düşün: Tehlikeyi Tanıyalım: Taş Duvarın Örülmesi Ümit SARIASLAN ÇALIŞMA ORTAMI DERGİSİ l BULMACA BİLİMSEL İki Dakika Düşün: Tehlikeyi Tanıyalım : Taş Duvarın Örülmesi ............. 23 DANIŞMA KURULU’NUN YİTİRDİĞİMİZ Mustafa TAŞYÜREK AMA HEP ARAMIZDA OLAN ÜYELERİ Kütüphane Doç.Dr. Ömer Tunç SAVAŞÇI Prof.Dr. Cahit TALAS Nusret H.Fişek Bilim ve Sanat Ortamı http://kutuphane.fisek.org.tr • Sahibi: Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi • Çocuk Dostu’muz olanlara dergi ve kitaplarımız Vakfı Adına düzenli olarak gönderilmektedir. Sizleri de Çocuk Dostu’muz olarak görmek isteriz. A. Gürhan FİŞEK (e-posta: agf@fisek.org.tr) • Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: • Çalışma Ortamı Dergisi iki ayda bir yayınlanır. A. Gürhan FİŞEK (e-posta: agf@fisek.org.tr) (Yerel Süreli Yayın) • Yönetim Yeri: Selanik Cad. Ali Taha Apt. 52/4 • ISSN 1302-3519 Kızılay 06650 ANKARA (e-posta: bilgi@fisek.org.tr) • Sayı: 119 • Kasım - Aralık 2011 Tel: 0312 419 78 11 • Faks: 0312 425 28 01 - 395 22 71 • Ücretsizdir • Web sayfası: www.fisek.org.tr • Yapım ve Basım: Büyük Anadolu Medya Grup • Çalışma Ortamı Dergisi’nde yayınlanan yazılar, İstanbul Cad. Elif Sk. Sütçü Kemal İşhanı No:7/188 resimler kaynak gösterilerek kullanılabilir. İskitler 06060 ANKARA • Bu dergide yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir. Tel: 0312 384 30 70 (Pbx) • Fax: 0312 384 30 57 Çalışan Çocuklara “Vefa Borcu”nuzu Bu bir HAKEMLİ dergidir. Baskı Tarihi : 18 Kasım 2011 1 www.fisek.org.tr www.fisek.org.tr Ödemek İster misiniz? Fişek Enstitüsü’nün 29. Yılı Çalışma Ortamı’nın 19. Yılı Anımsa Toplum Hekimliğine Gönül Verenler (6) HEKİM CEYHUN ATUF KANSU Engin TONGUÇ(*) krabam Dr.Ceyhun Atuf Kansu, yaşamıma yön veren Ayakınlarımdan biridir. Çocukluk ve gençlik yıllarımın önemli bir bölümü onunla birlikte geçti, üzerimdeki etkisi daha da artarak yaşamım boyunca sürdü. Onun hekim- lik anlayışını bazı anılarımı anlatarak belirtmeye çalışaca- ğım: O, Ankara Etlik Bağlarında yaşadığım çocukluğumun oyun kurucusu ve örnek almaya çalıştığım abisi idi. Neydi o oyunlar? Bağın bir köşesine dizdiğimiz bir sıra taşlardan bir belde yaratmıştık. Bu beldenin oradakilere hizmetle yü- kümlü memurları idik. Ceyhun abi, kardeşi ve ben zaman zaman kaymakam, tapucu, mal müdürü, hükümet doktoru, tarım müdürü, güvenlikçi, v.b. gibi görevliler oluyorduk. Herhalde yöneticilik yapan babalarımızın konuşmalarından esinlenerek Ceyhun Abi böyle bir oyun kurmuştu. O dö- nemin ilkokulu da bize kalkındırılacak bu ülkeye hizmetle yükümlü olduğumuzu aşılamıyor muydu? O “Küçük Hisar” beldesine hizmet oyununu yıllarca sürdürdük. Oyunun tüm yaşamımızı yönlendirecek bir etkinlik olduğunu o zaman- lar elbette bilmiyorduk. Meslek seçimime sıra geldlği zaman, Ceyhun Abinin etkisinde kaldığımı ve hekimlik mesleğine bu etki ile girdi- ğimin bilincine yıllar sonra vardım. Ben Tıp Fakültesinde öğrenci iken, O, doktor çıkmış, ve uzmanlık için asistanlı- ğa başlamıştı. Öğrenciliğim sırasında, onun daha önce kul- lanmış olduğu ders kitapları bana geçmişti ve bunlardan çalışıyordum. Kitapları ilginçti. Birçok sayfanın kenarlarına konu ile ilgisi olmayan notlar, şiir parçaları, düz yazılar yaz- mıştı. Örneğin bir kol kemiğinin anatomisini okurken, kar- şınıza bunlar çıkıveriyor ve ders metni ile garip bir kontrast oluşturuyorlardı. Bu kenar notlarının birçoğu içerik olarak toplumsal sorunlar, varsıllık-yoksulluk konuları ile ilgiliydi. Bazıları duygusal, bazıları da düşünsel nitelikteydi. Anato- Nafi Atuf Kansu’nun Etlik’teki bağından... Ayaktaki çocuk: Ceyhun mi çalışırken, aynı anda bu konulara da kafa yormak her- Atuf Kansu, oturanlar soldan sağa: Arman Atuf Kansu, Engin Tonguç. halde bir tıp öğrencisi için pek de olağan olmasa gerekti. öğrencilerinin de ona yardım etmemize kararı verildi ve biz Ankara Numune Hastanesi’ndeki çocuk hastalıkları üç tıp öğrencisi, asistan Ceyhun Abi, bir Pazar günü bazı asistanlığı sırasında, tıp öğrencisi olan beni, sık sık has- masa,sandalye ve araç gereçleri sırtlayarak yaya çıktığı- taların yanına götürüyor, bana bir şeyler öğretmeye çalışı- mız Altındağ’ın tepesinde kiralanmış iki odalı bir gecekon- yordu. Bunu yaparken, hastanın geldiği ortamı, toplumsal duda polikliniği açtık. Burada daha çok çocuklar bakılıyor- koşullarını da anlatıyordu. Ama o günlerdeki asıl uğraşımız du ve yoğun ilgi vardı. Birkaç ay geçince Mısır’da çıkan bir “Altındağ Polikliniği” olacaktı: İki sınıf arkadaşımla ben ve kolera salgınının Türkiye’ye de bulaşması tehlikesine karşı Ceyhun Abi Ankara’daki Türkiye Gençler Derneği’ne üye başlatılan aşı kampanyasına yardımcı olmak kararını ver- olmuştuk. Dernek o günlerin önemli sol kuruluşlarından dik, Sağlık Müdürlüğü’ne başvurduk, o semtlerde herhangi biriydi. Kurucuların çoğu Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fa- bir sağlık birimlerinin olmadığını, çok sevindiklerini söyle- kültesi öğrencileriydi. Düşünce önderleri oradaki sol hoca- yerek bize aşıları verdiler ve Altındağ’da yüzlerce çocuğa lardı. Nitekim, o ünlü 1951 tutuklamalarındakilerin birçoğu aşı yaptık. Sonra Ankara’daki o ünlü sağ miting, Rektörün onlardan olacaktı. Dernekteki çalışmalar daha çok teorik hırpalanması olayı oldu, bizim Dernek de basılarak tahrip düzeydeydi. Bizlerse, belki daha çok tıp gibi uygulama- edildi, Poliklinik de kapandı. Bundan da en çok komşumuz ya dönük bir meslekten geldiğimiz için, somut bir şeyler olan kahveci üzüldü; meğer bizi izlemekle görevli polisler o yapmak istiyorduk. Ankara’da gecekondulaşma yeni baş- kahvede otururlarmış, adam müşterisiz kaldı! lamıştı. Ceyhun Abinin önerisiyle, Altındağ gecekonduları O yıllar (1946-50 arası) karşı devrimin başlangıç yılla- arasında, derneğin bir poliklinik açması, çalışma saatleri rıdır. Bir yazar ve bir şair olarak tüm diğerleri gibi Ceyhun dışında Ceyhun Abinin burada hekimlik yapması ve biz tıp Abi de izleniyordu. Ama onun asıl rahatsızlığı Hastane- de idi. Artık uzman başasistandı ve o Çocuk Kliniği Tıp * Dr., Yazar, İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı Kurucusu, SSK Meslek fakültesine bağlanmıştı, başında da Prof Eckstein vardı. Hastalıkları Hastanelerinin Kurucusu, SSK eski Genel Müdür Yardımcısı, Önü açıktı ve bir akademisyen olmak için burada görevi- Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi Onur Kurulu ve İşçi Sağlığı Kolu eski ni sürdürebilirdi. Hepimiz de bunu bekliyorduk. Ama hiç Üyesi 2 ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Aralık 2011 Anımsa beklenmedik bir karar verdi: Fakülteden ayrıla- cak ve Anadolu’ya gidecek, orada halka hizmet edecekti. Üniversitenin halktan kopukluğundan, toplumsal sağlık sorunlarına yeteri ilgi gösteril- meyişinden, bu konularda herhangi bir çalışma ve araştırma yapılmayışından, dar ve sınırlı an- lamda bir tedavi hekimliği dışında bir etkinliğin olmayışından yakınıyordu, bundan rahatsızlık duyuyordu. Ve herkesi şaşkınlıkta bırakarak, akademisyenlik kariyerini bir kenara iterek ayrıl- dı, Turhal Şeker Fabrikası Hekimliğine gitti. Artık yıllarca orada çalışacaktı. Fabrikanın bir hastanesi de vardı. Dört uzman hekim ça- lışıyordu. Fabrika çalışanları dışında, çevre- deki halka da hizmet veriliyordu. Ceyhun Abi o çevre ile çok ilgiliydi, sık sık köylere gidiyor, oradaki olumsuz