POWRÓT DO BOHATYROWICZ KRESY ŚLADAMI WIELKIEGO OJCA NR 8 (116) SIERPIEŃ 2015 W RYTMACH JAZZU NR 8 (116) SIERPIEŃ 2015 Szlakiem Jana Bułhaka na «Szlachcic podlaski» Białorusi Karol Antoni Żera Fotograf wspomina w swej książce Jest autorem rękopiśmiennego zbioru autobiograficznej kilkadziesiąt 16 «Vorago rerum. Torba śmiechu. Groch 24 miejscowości na terenie z kapustą. A każdy pies z innej wsi...», Nowogródczyzny, ich odwiedzanie pochodzącego z czasów panowania wymaga co najmniej kilku dni dynastii Sasów OD REDAKTORA 21 Mieczysław Jackiewicz. Śladami 1 Ziemia zroszona krwią męczenników... wielkiego ojca FOTOREPORTAŻ LITERATURA 6 Pamięci ziomków 24 Helena Bilutenko. «Szlachcic PAMIĘĆ podlaski» Karol Antoni Żera 8 Piotr Jaroszyński. Powrót do KULTURA Bohatyrowicz (1) 31 Irena Waluś. Rytmy jazzowe w Grodnie 10 Zdzisław Julian Winnicki. Kresy RELIGIA BIBLIOTEKA 15 Nowe książki 34 Ks. Jerzy Martinowicz. W każdej potrzebie do Niej HISTORIA 16 Dymitr Zagacki. Szlakiem Jana POCZTA Bułhaka na Białorusi 36 Listy Czytelników Na pierwszej stronie okładki: Występ zespołu «Rytmy Czasu» z Choroszczy na Grodno Jazz Festiwal Na ostatniej stronie: Na fortach w Naumowiczach. Fot. Irena Waluś Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo do skracania i adiustacji tekstów oraz zmiany tytułów REDAKTOR KOREKTA: MAGAZYN POLSKI jest ogólnokrajowym miesięcznikiem NACZELNA: Danuta KARPOWICZ Społecznego Zjednoczenia «Związek Polaków na Białorusi». Irena WALUŚ SKŁAD I ŁAMANIE: Założony w roku 1992, od roku 2005 jest wydawany na uchodźstwie. [email protected] Alaksiej SALEJ PRENUMERATA POLSKA: Projekt jest współfinansowany ze środków finansowych otrzymanych tel. +375 29 949-35-09 Fundacja Wolność i Demokracja, z Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu na realizację Al. Ujazdowskie 37 lok. 2 zadania «Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2015r.» Okładka: Magazyn Polski na uchodźstwie 00-540 Warszawa; tel. (22) 628-85-05 OD REDAKTORA Ziemia zroszona krwią męczenników... oraz Rady Ochrony Pamięci Walk razem z 49 mieszkańcami Lipska i Męczeństwa. Co roku w lipcu na na fortach. Została beatyfikowana fortach w Naumowiczach odbywa w dn. 13 czerwca 1999 r. w War- się Msza św. W tym roku, w dn. szawie wraz ze 107 Męczennikami 18 lipca, po raz pierwszy wyru- przez papieża Jana Pawła II. szyła piesza pielgrzymka na pod- - Jakże to miejsce przejmuje grodzieńską Golgotę jako hołd grozą i porusza nasze serca. Jed- pamięci dla kilku tysięcy naszych nocześnie przypomina nam twarze rodaków, którzy tu zginęli śmiercią osób, które tu zginęły – zaznaczył Irena WaLUŚ męczeńską. Nabożeństwo w ko- bp Staniewski. - Przywołujemy REDAKTOR NACZELNA ściele w Adamowiczach rozpoczę- po raz kolejny pojedyncze twarze «MagazynU PoLskIego na UchodźstWIe» ło pielgrzymkę, skąd pielgrzymi wspólnoty, ludzi z różnych grup wraz z księżmi, alumnami z Wyż- społecznych i różnych narodów, Forty w Naumowiczach zapisa- szego Seminarium Duchownego a spośród nich duchownych i inte- ły się w naszej pamięci jako miej- w Grodnie udali się z modlitwą sce najtragiczniejszych wydarzeń i śpiewem na fort numer 2 w Na- ligencję naszego Grodna. w czasie II wojny światowej. Tu umowiczach. Burmistrz Lipska, Lech Łępicki, Niemcy dokonali kilku egzekucji Pielgrzymi wzięli udział w co- podziękował uczestnikom uroczy- na bezbronnej ludności cywilnej la- rocznych uroczystościach, mają- stości za wspólną modlitwę oraz tach 1941-1944. Czytając nazwiska cych charakter diecezjalny, na któ- opiekę nad miejscem, w którym zamordowanych na tablicy pamiąt- re przybyli wierni z okolicznych zginęli również mieszkańcy z jego kowej, człowiek jest przerażony, wsi, Grodna, a także 19-osobowa miasta. W następnym roku mają że rozstrzeliwano tu całe rodziny, delegacja z Lipska z Polski. Mszy zamiar przyjechać na uroczystości w tym nawet małe dzieci. Ofiary przewodniczył biskup pomocni- do Naumowicz większą delegacja pochodziły z Grodna i okolicy, za- czy Diecezji Grodzieńskiej Józef wraz z młodzieżą. bito tu też 50 osób z Lipska nad Staniewski, który podczas homilii Wzruszającym był udział dwóch Biebrzą, w tym bł. Mariannę Bier- przypomniał o tragicznych wyda- osób należących do rodziny bł. nacką. Większość zabitych należa- rzeniach. Marianny - prawnuka Stanisława ła do elity inteligencji polskiej, zgi- - Stoimy tu na fortach w Naumo- oraz praprawnuczki Diany. Sta- nęli tu ludzie zasłużeni dla naszej wiczach, które z zasady powinny nisław jest wnukiem uratowanej ziemi: nauczyciele, lekarze, osoby bronić obywateli i kraju. Niestety, w 1943 r. synowej, zamiast któ- duchowne, działacze społeczni. miejsce te swym tragizmem zapisa- rej, Błogosławiona dobrowolnie Wśród nich Roman Sawicki, wi- ło się w historii niejednego narodu poszła na śmierć. Babcia Stani- ceprezydent Grodna, organizator i niejednej rodziny poprzez rozłą- sława odeszła w ubiegłym roku obrony miasta we wrześniu 1939 kę i płacz żalu, bo zamordowano 4 sierpnia, przeżywszy ponad 98 r., i Jan Kochanowski, nauczyciel matkę, brata, siostrę, rozdarto wię- lat, więc ofiara była nienadarem- zy rodzinne - mówił ksiądz biskup. biologii, założyciel ogrodów bota- na. W drugą niedzielę lipca w Lip- nicznego i zoologicznego w Grod- - Miejsce i ziemia ta, gdyby mogły sku w sanktuarium Matki Bożej nie. nam powiedzieć, to na pewno ten Uroczystości, upamiętniające głos jak podczas rzezi niemowląt Anielskiej odbywa się diecezjalna zbrodnię w miejscu kaźni, po raz „usłyszano w Rama”, w Grodnie, uroczystość odpustowa oraz zjazd pierwszy odbyły się 26 lipca 1990 Lipsku i okolicy – tam, gdzie dało teściowych. W Lipsku zachował roku, poświęcono wówczas krzyż się usłyszeć „Boże ratuj i zacho- się dom, w którym mieszkała bł. i odsłonięto tablicę. Kolejne zaś waj” oraz „Jestem gotowa na ofia- Marianna, stoi przy nim obelisk ku tablice pamiątkowe z ustalonymi rę”. jej pamięci, postawiony w 1983 r. nazwiskami straconych, umiesz- Te ostatnie słowa są o bł. Ma- przez ziomków. czone po lewej stronie krzyża, riannie, która ofiarowała swe ży- Minęły 72 lata od tragedii na zostały odsłonięte w 2002 r. sta- cie za synową i jej nienarodzone fortach. Męczeńska śmierć niewin- raniem Stowarzyszenia Grodnian dziecko. 13 lipca 1943 r. Marian- nych ludzi zasługuje na naszą pa- im. Elizy Orzeszkowej z Warszawy na Biernacka została rozstrzelana mięć. Winniśmy im to MAGAZYN 1 BIAŁORUŚBIAŁORUŚ Na starcie Ośmiu kandydatów będzie mogło ubiegać się o urząd prezydenta, gdy zbierze 100 tys. ważnych podpisów. 20 lipca Centralna Komisja Wyborcza zarejestrowała 8 grup inicjatywnych. Zbieraniem podpisów dla swoich kandydatów od 23 lipca przez miesiąc zajmą się następujące grupy inicjatywne: obecnego prezydenta Aleksandra Łukaszenki, zabytkoWa ŚWIątynIa W WIsznIeWIe lidera lewicowej partii Sprawiedliwy Świat Siergieja Kalakina, przewodniczącego Niezwykłe odkrycie Zjednoczonej Partii Podczas renowacji kościoła sunki są z 1903 roku, gdy artysta Obywatelskiej Anatolija w Wiszniewie natrafiono na mieszkał w swoim majątku. W tym Lebiedźki, przedstawiciele cenne znalezisko. czasie pełnił funkcję przewodni- koalicji «Narodowe W skrytce znajdowało się 35 te- czącego komitetu na rzecz ochro- Referendum» Tatiany czek z dokumentami: akta, umowy, ny zabytków, wykonywał szkice Korotkiewicz, bezrobotnej rejestry parafialne, księgi inwenta- zamków, kościołów. Na Białorusi Żanny Romanowskiej, atamana ryzacyjne kościoła. Pochodzą z lat jest tylko jedno płótno Ruszczyca kozackiego i lidera Białoruskiej «Przy kościele», będące własnością 1827-1943. Na uwagę również za- Partii Patriotycznej Nikolaja Muzeum Narodowego. sługują zapiski bł. Jerzego Matule- Ałachowicza i ekonomisty Rejonowe władze w Wołożynie wicza, biskupa wileńskiego. Wśród Wiktora Tereszczenki. nie były jednak zainteresowane CKW nie zarejestrowała dokumentów jest też stara mapa odkryciem. Tak powiedział kie- grupy Mikoły Statkiwicza z 1818 roku z opisem ziem należą- rownik naukowy prac konserwa- – ponieważ przebywa on cych do świątyni. torskich Aleś Puszkin, który uda w więzieniu – oraz 6 innych Wielkim skarbem może się oka- się do Urzędu ds. Ochrony Dzie- kandydatów, bo nie mieli zać kilka rysunków… bo możliwe, dzictwa Historycznego. Kościół wymaganego przez prawo że są to akwarele Ferdynanda Rusz- w Wiszniewie jest zabytkiem archi- 100-osobowego składu grupy. czyca, polskiego malarza i grafika, tektury wczesnego baroku z ele- Po sprawdzeniu list odbędzie który pochodził z tych okolic. Ry- mentami renesansu. się rejestracja kandydatów. W skrócie Na karę grzywny, ogólna Białoruskie koleje w po- – Rosyjskie wojska po- kwota której przekroczyła 100 mln rozumieniu z PKP dwukrotnie ob- konały Niemców pod Grunwal- białoruskich rubli, w 2015 r. ska- niżają cenę za przejazd z Grodna dem – taką informację opubli- zano już 21 niezależnych dzienni- do Białegostoku, Ełku i Małkinii. kowało Rosyjskie Towarzystwo karzy. Chińczycy, pracujący w Do- Wojskowo-Historyczne, którego Szef MSW Igor Szuniajew bruszu przy budowie zakładu pa- szefem jest minister kultury RF poinformował dziennikarzy, że re- pierniczego, znowu buntują za nie- sort jest w pełnej gotowości przed Władimir Medinski. Straż graniczna zbliżającymi się wyborami prezy- zapłacenie im pensji za 3 miesiące. zatrzy- denckimi. Michaił Żemczużnyj, mała Polaka, który nielegalnie Aleś Bialacki odebrał założyciel organizacji «Plarform przeleciał na parolotni białoruską w Warszawie nagrodę im. Lwa Innavation», zajmującej się obroną granicę. Sapiehy, przyznaną mu jeszcze praw więźniów, został skazany na PrzygotoWała w 2012, gdy przebywał w więzieniu. 6 lat pozbawienia wolności. Wanda roMańczUk 2 MAGAZYN