MANIFEST ELETTORALI 2017 ELETTORALI MANIFEST MANIFEST ELETTORALI 2017 WERREJ 01. EKONOMIJA 10 02. XOGĦOL 30 03. INFRASTRUTTURA 38 04. TRASPORT 48 05. ENERĠIJA 60 06. GĦAWDEX 66 07. SOĊJETÀ LI TAĦSEB F'KULĦADD 76 08. EDUKAZZJONI 90 09. SAĦĦA 100 10. HOUSING 110 11. L-AMBJENT 116 12. ARTI U KULTURA 126 13. SPORT 134 14. ĠUSTIZZJA U SIGURTÀ 140 15. KUNSILLI LOKALI 148 16. DRITTIJIET ĊIVILI 154 17. GVERN LI JISMA': PAJJIŻ LI JIĠĠEDDED 160 18. MALTA FID-DINJA 168 EKONOMIJA VALURI U PRINĊIPJI LI JSAWRUNA Dan il-manifest elettorali huwa mnebbaħ minn erba’ Għalina l-prinċipju tal-ġustizzja soċjali jiddefinixxina u valuri u prinċipji li jsawruna. Huwa xhieda ta’ dak li jiddistingwina minn ħaddieħor. Il-ġid li jinħoloq irriduh aħna nemmnu fih. Evoluzzjoni naturali ta’ ħsibijietna kif jasal għand kulħadd. Biex ħadd ma jibqa’ lura. Mhux imfissra fil-proġett Malta Tagħna Lkoll, li bdejna erba’ b’empatija biss, iżda fuq kollox bi dritt. Hekk nemmnu snin ilu flimkien. Huwa ġabra ta’ miżuri konkreti li kull aħna. Li nwieżnu lil min għandu bżonn l-aktar. waħda minnhom issib l-għerq tagħha f’dawn il-valuri Għalhekk nemmnu li s-servizz tas-saħħa u prinċipji li jgħamluna min aħna. tal-aqwa kwalità għandu jibqa’ b’xejn. Għalhekk inkomplu nsaħħu l-pensjonijiet għall-anzjani. Nemmnu fil-prinċipju tal-mobbiltà soċjali. Nemmnu Għalhekk nagħtu dinjità akbar lil persuni b’diżabbiltà. fl-aspirazzjoni. Nemmnu li kull tifla u tifel, kull Għalhekk inkomplu ninċentivaw lill-familji. Il-ġustizzja żagħżugħa u kull żagħżugħ jistgħu jirnexxu f’ħajjithom. soċjali tfisser ukoll ġustizzja ambjentali. Tfisser arja Naħdmu biex il-ġenerazzjonijiet tal-lum u ta’ għada nadifa. Tfisser li kulħadd għandu jgħix f’pajjiżna bla jkunu aħjar minn dawk ta’ qabilhom. Dan hu dak li biża’ u jħossu sikur. Il-ġustizzja soċjali tfisser il-ħolqien jagħtina l-enerġija pożittiva niffaċċjaw l-isfidi ta’ kuljum, ta’ soċjetà li taħseb f’kulħadd. Dan huwa s-sisien ta’ biex nirbħuhom u ndawruhom f’opportunitajiet. dak li nemmnu fih. Pajjiżna llum jinsab mal-aqwa fl-Ewropa. Għandna ekonomija li toħloq il-ġid u sistema edukattiva li tagħti Nemmnu fl-ugwaljanza. Valur fundamentali li futur lil uliedna. Ħloqna x-xogħol biex kull min irid fil-mixja tagħna lejn soċjetà aktar miftuħa u aktar jaħdem illum jinsab f’impjieg. Tajna mhux il-ħuta, iżda kosmopolitana, nkomplu npoġġuh fiċ-ċentru ta’ l-qasba lil kulħadd biex jirnexxi. Din hija l-mobbiltà ħidmietna. L-ugwaljanza tfisser li kulħadd għandu soċjali. Li f’ħajtek taspira li llum tkun aħjar mill-bieraħ. drittjiet indaqs, m’hemmx kulur, m’hemmx reliġjonijiet, Nemmnu fl-ambizzjoni. Ma jaqtgħalna qalbna xejn, m’hemmx sess, m’hemmx orjentazzjoni. Għalina int anzi. Għalhekk ser inkun qegħdin inkomplu naffaċċjaw bniedem. L-umanità tiegħek m’għandu jisraqhielek sfidi bħal dawk fl-infrastruttura. Dawn huma ħadd u l-Istat għandu jserraħlek rasek minn hekk. l-ambizzjonijiet tagħna. Għalhekk ser nagħmlu aktar riformi li jwasslu biex pajjiżna jagħmel il-qabża liberali li jmiss. 4 Fuq kollox nemmnu fl-għaqda. Poplu magħqud jagħmel pajjiż b’saħħtu. Poplu magħqud wara bandiera waħda, nevitaw dak li jifridna filwaqt li nibnu soċjetà li taħseb f'kulħadd. Għalhekk inħarsu lejn it-twelid tat-Tieni Repubblika. Ambizzjoni nazzjonali li rridu nwettquha flimkien, bil-parteċipazzjon tal-ħafna u ‘l fuq mill-partiġġjaniżmu politiku. Ser infittxu l-għaqda nazzjonali dejjem, f’kull ħin. Wara kollox, aħna lkoll aħwa Maltin. 5 GVERN LI WETTAQ DAK LI WIEGĦED Matul l-erba’ snin li għaddew, Malta kellha Gvern li wettaq dak li wiegħed. Sa mill-bidu nett, konna impenjati li nwettqu l-manifest elettorali li fuqu l-poplu Malti u Għawdxi tana l-fiduċja tiegħu fl-2013. Hekk għamilna. Gvern immexxi minn Joseph Musċat wettaq u mexxa ’l quddiem fit-twettiq ta’ 88% mill-programm elettorali tiegħu f’erba’ snin. Il-proposti ewlenin wettaqniehom kollha. Din hija performance tajba bla preċedent. Huwa riżultat ta’ frott ħafna ħidma li wasslet biex pajjiżna llum huwa kredibbli u stabbli. Gvern Ġdid immexxi minn Joseph Muscat ikompli fit-twettiq tal-miżuri li għadhom iridu jitwettqu mill-Manifest Elettorali tal-2013 biex dawn isiru fl-iqsar żmien possibbli, b’diversi minn dawn l-inizjattivi diġà jinsabu quddiem il-Parlament. Għall-futur, ser inkomplu naħdmu bl-istess sistema ta’ implimentazzjoni anke billi jkollna responsabbli politiku għall-implimentazzjoni tal-Manifest Elettorali għall-ħames snin li ġejjin. Pajjiżna għandu bżonn ikompli f’din l-esperjenza pożittiva li għaddejjin minnha bħalissa. Na nistgħux nieqfu nofs triq. Bdejna din l-esperjenza fil-proġett Malta Tagħna Lkoll. Illum niġu quddiem in-nies biex inkomplu nibnu Pajjiżna b’sensiela ta’ miżuri, inizjattivi u opportunitajiet ġodda. L-Aqwa Żmien ta’ Pajjiżna għadu ġej. EKONOMIJA 01. EKONOMIJA 8 9 EKONOMIJA STORJA TA’ MIRAKLU EKONOMIKU MALTI Matul dawn l-aħħar erba’ snin wettaqna miraklu ekonomiku flimkien. F’erba’ snin biss, ħriġna lil pajjiżna minn riċessjoni u qgħad għal surplus finanzjarju, rekord ta’ nies jaħdmu, tnaqqis tat-taxxi u traħħis fil-kontijiet tad-dawl u l-ilma għal kulħadd. Ilħaqna rati ta’ tkabbir ekonomiku reali li konna ilna Iżda fuq kollox nemmnu li l-Aqwa Żmien ta’ Pajjiżna ma naraw bħalhom għexieren ta’ snin. Inħolqu aktar għadu ġej. Nemmnu li nistgħu nirnexxu aktar. impjiegi f’dawn l-aħħar erba’ snin milli nħolqu fil-15-il sena ta’ qabel, filwaqt li r-rata tal-inflazzjoni kienet Nemmnu li nistgħu nagħmlu aktar progress. Nemmnu tliet darbiet anqas mill-medja reġistrata fil-leġislatura li wliedna jixirqilhom aktar ġid. preċedenti. Il-piż tad-dejn niżżilnieh għal taħt is-60% tal-ġid nazzjonali għall-ewwel darba f’għoxrin sena, Gvern Ġdid immexxi minn Joseph Muscat jibqa’ filwaqt li b’għaqal u mingħajr mizuri ta’ awsterità impenjat li jkompli jtejjeb dan il-miraklu ekonomiku pajjiżna ħallas id-dejn kollu li sar fil-ħames snin ta’ Malti li qegħdin inwettqu flimkien. qabel. Rajna l-akbar titjib fil-bilanċ tal-pagamenti internazzjonali minn fost il-pajjiżi kollha tal-UE, u Gvern Ġdid immexxi minn Joseph Muscat huwa l-investiment barrani żdied b’terz. garanzija ta’ stabbiltà u kredibbiltà li ġġib aktar investiment u xogħol f’pajjiżna. Illum, pajjiżna għandu fost l-aqwa ekonomiji fl-Ewropa. Illum il-barranin iridu jilħquna u mhux Nemmnu b’konvinzjoni li l-Aqwa Żmien ta’ Pajjiżna bil-maqlub. Illum, Malta hija esperjenza pożittiva ta’ għadu ġej. kredibbiltà. 10 MIRI EWLENIN BIEX INKOMPLU KREDIBBILTÀ EKONOMIKA INKUNU FOST L-AQWA FL-EWROPA U FISKALI 01. Il-mira ewlenija tagħna hija li l-ġid nazzjonali 04. Pajjiżna llum igawdi kredibbiltà ekonomika u ras għal ras jisboq il-medja Ewropea. Dan fiskali b’saħħitha. Ħdimna u stinkajna flimkien ifisser li ma tibqax biss il-ħolma ta’ kull Malti u biex qegħdin fejn qegħdin. Għalhekk il-politika Għawdxi li jgħix tajjeb daqs l-aqwa Ewropej, ekonomika u fiskali ta’ Gvern Ġdid ser tibqa’ iżda ssir realtà li aħna wkoll Inkunu fost msejsa fuq l-għaqal u l-konsolidazzjoni fiskali. l-aqwa. Bħalissa ninsabu 93% tal-medja wara Nemmnu wkoll li pajjiżna jrid jagħmel il-qabża li tlaqna minn 84% erba’ snin ilu. Gvern Ġdid li jmiss f’investiment kapitali ta’ natura pubblika immexxi minn Joseph Muscat jaħdem biex biex inkomplu niġru ma’ ta’ quddiem. Għalhekk, jilħaq il-mira ta 100%. Gvern Ġdid jagħti prijorità lill-investiment fl-infrastruttura matul il-leġislatura li jmiss. 02. Irridu wkoll rata tal-impjiegi li tkompli tisboq 05. Inkomplu mmexxu b’politika li tassigura is-70% biex inkomplu nkunu ma’ ta’ quddiem. tkabbir ekonomiku li jilħaq lil kulħadd u jinħass Irridu klima ekonomika li tkompli tixpruna u jitgawda mill-faxex kollha tas-soċjetà. t-tkabbir u l-ħolqien tal-impjiegi ġodda b’opportunitajiet kbar għal kull min irid jaħdem 06. Inkomplu naħdmu aktar u nsaħħu l-istrutturi u jirnexxi. biex nikkumbattu l-evażjoni fiskali b’mod partikolari billi nrawmu kultura akbar ta’ 03. Qegħdin nimmiraw li matul il-ħames snin li moralità fiskali. ġejjin, it-tkabbir ekonomiku jilħaq medja ta’ 6.5% f’termini reali, filwaqt li nħarsu wkoll lejn 07. Insaħħu l-Bank tal-Iżvilupp bil-ħsieb li dan surplus sostnut ta’ madwar 0.5% tal-Prodott jappoġġja u jiffaċilità l-banek kummeċjali Gross Domestiku. Dan ifisser li pajjiżna ser biex dawn jestendu kapital lill-negozji ikompli b’ritmu ekonomiku tajjeb ħafna. żgħar u medji u l-industrija għall-proġetti infrastrutturali. 08. Tkun irfinuta l-liġi tal-ftuħ tal-ħinijiet għall-ħwienet, billi jitneħħa l-ħlas ta’ ewro 700 biex ħwienet jiftħu fil-Ħdud u l-Festi. 11 EKONOMIJA NERĠGĦU NNAQQSU T-TAXXI 12. Nagħtu sa massimu ta’ sentejn eżenzjoni mill-ħlas tal-income tax liż-żgħazagħ li Gvern Ġdid immexxi minn Joseph Muscat jerġa’ jiggradwaw f’livell ta’ Masters jew PhD. jnaqqas it-taxxi. Nemmnu li kull min jaħdem u jistinka L-ewwel sena tingħata lil min iggradwa għandu jkun ippremjat b’anqas taxxi xi jħallas. Kull min fil-livell ta’ Masters filwaqt li t-tieni sena jikkontribwixxi għall-ħolqien tal-ġid għandu jgawdi tingħata lil min jiggradwa b’PhD. aktar. It-tnaqqis fit-taxxi tibqa’ l-cornerstone tal-politika ekonomika ta’ Gvern Ġdid għall-ħames snin li ġejjin. 13. Inneħħu għal kollox it-taxxa minn fuq donazzjonijiet ta’ djar residenzjali li ġenituri 09. Ser inkomplu nnaqqsu t-taxxi billi b’mod jagħmlu lil uliedhom. gradwali nagħtu tax refund lil kull min jaħdem u jaqla’ sa ewro 60,000. Madwar 190,000 taxpayer ser igawdu minn tax refund ta’ bejn ewro 200 u ewro 340 għal kull persuna li taħdem fil-familja. Ser noħolqu kunċett ġdid biex min jaqla’ l-anqas, jieħu l-akbar refund. Anke min jaħdem iżda ma jikkwalifikax biex iħallas taxxa se jieħu refund. Hekk nagħtu opportunitajiet akbar għal mobbiltà soċjali, filwaqt li nsaħħu u nkabbru l-middle class ġdida li ħloqna. 10. Innaqqsu t-taxxa fuq id-dħul mill-part-time minn 15% għal 10%.