TEMIŠVARSKI ZBORNIK 4 TEMIŠVARSKI ZBORNIK 4 MS MATICA SRPSKA MATICA SRPSKA Temišvarski odbor The Timisoara Comittee of the Matica Srpska MATICA SRPSKA Comitetul — Timi¤oara YU ISSN 0354-6721 TEMIŠVARSKI ZBORNIK THE TIMISOARA REVIEW CULEGERE DE STUDII — TIMI¢OARA 4 Glavni i odgovorni urednik /Editor in — Chief/ Redactorul ¤ef ¤i responsabil Dr Dušan Popov Uredništvo /Editorial Board/ Redacþia Stevan Bugarski, mr Ðorðe Ðuriã, dr Vojislav Matiã, dr Miqa Radan Glavni urednici Dr Boÿidar Kovaåek (1991—2000), dr Miodrag Jovanoviã (2000—2005), dr Dušan Popov (2005—) NOVI SAD 2006 SADRŸAJ CUPRINS CONTENTS ÅLANCI I RASPRAVE ARTICOLE ¢I STUDII ARTICLES AND TREATISES Qubomir Stepanov, Statistiåki podaci o Srbima u Rumuniji — Date statistice despre Sârbii din România — Statistical Data about the Serbs in Romania ..................... 9 Boÿidar Paniã, Crkva Svetog Jovana Krstiteqa u staroaradskom Ãukovcu — Biserica cu hramul Sfantului Ioan Botezatorul din Arad — The Church of Saint John the Baptist in Arad ............ 31 Dušan J. Popov, Veze Atanasija Stojkoviãa sa znamenitim qudima iz rumunskog dela Banata — Unele legºturi ale lui Atanasije Stojkoviã cu personalitºþi de seamº din actualul Banat românesc — Atanasije Stojko- viã's Relations with the Renowned Figures from the Romanian Part of Ba- nat ........................... 51 Vladimir Milankov, Sava Arsiã, gradonaåelnik aradski — Sava Arsiã, primarul Aradului — Sava Arsiã, The Mayor of Arad ..... 63 Dušan J. Popov,Jovan pl. Nako od Velikog Sent-Mikloša — velepo- sednik i prvi kwiÿevni zaduÿbinar Matice srpske — Nobilul Jovan Nako de Sânnicolau Mare — latifundiar ¤i primul fondator literar în ca- drul societºþii Matica srpska — The noble Jovan Nako from Sannicolau Mare — an estate-owner and the First Founder of Literary Endowment of Matica Srpska ....................... 77 Qiqana Stošiã, Sveti Nikola na orlecu — Sf. Nicolae pe orleþ — Saint Nicholas on the Eagle-Rug ................ 95 Dušan Škoriã, Tri barokna portreta iz Rumunije — Trei portrete în stil baroc din România — Three Baroque Portraits from Romania ... 103 PRILOZI I GRAÐA NOTE ¢I DOCUMENTE CONTRIBUTION AND MATERIALS Slavko Gavriloviã, Izveštaj iz 1812. o Savi i Petru Tekeliji — Raport din anul 1812 despre Sava ¤i Petar Tekelija — Report about Sava and Petar Tekelija from 1812 ................. 111 Stevan Bugarski, Onomastika sela srpskog Semartona — Onomasti- ca satului Sânmartinu sârbesc — Onomastics of the Village Serbian San- martinu ......................... 117 Pavle Stanojeviã, Sreðivawe arhivske graðe u crkvi Svetog Petra i Pavla u Aradu i sumarni popis dokumenata — Punerea în ordine a materialului de arhivº în Biserica Sf. Petru ¤i Pavel din Arad ¤i lista su- marº a documentelor — Classification of Archive Material in the Church of Saints Peter and Paul in Arad a Comprehensive List of Documents . 143 Adrijana Sida Mawea, O grobu dr Ðorða Åokrqana — Despre mor- mântul doctorului Ðorðe Åokrljan — About the Grave of Dr Ðorðe Åo- krljan .......................... 175 Stevan Bugarski, Varjaški medicinski zbornik — Culegerea de pre- scripþii medicale de la Varia¤ — The Varia¤ Medical Collection .... 179 Slavko Gavriloviã, Prilozi za biografiju generala Petra Duke (1756—1822) — Contribuþii la biografia generalului Petru Duca (1756— 1822) — Contributions to the Biography of General Petar Duka (1756— 1822) .......................... 195 Stevan Bugarski, Kada je roðena Jovanka Stojkoviã? — Când a fost nºscutº Jovanka Stojkoviã? — When Jovanka Stojkoviã was Born? ... 207 Ilija Petroviã, Srpski dobrovoqci iz rumunskog Banata 1912—1918 — Voluntarii sârbi din Banatul românesc în perioada 1912—1918 — Ser- bian Volunteers from the Romanian Banat 1912—1918 ....... 211 SVEDOÅANSTVA MªRTURII TESTIMONIES Dušan Popov, Pesniåko pismo Ÿarka Vasiqeviãa u odbranu školskog druga iz Temišvara — O scrisoare poeticº a lui Ÿarko Vasiljeviã in apºrarea colegului de ¤coalº din Timi¤oara — Ÿarko Vasiljeviã's poetic letter in defence on his school friend from Timisoara ........ 221 OCENE I PRIKAZI CRITICª ¢I RECENZII CRITIQUES AND REVIEWS D r a g a n S t o j a n o v i ã: Mihaj Eminesku, Izabrana dela — Mihai Emi- nescu, Opere alese — Mihail Eminesku, Selected Works ....... 225 M i r j a n a M a l u c k o v: Miqa Radan, Karaševski govor danas — Milja Radan, Graiurile Cara¤ovene Azi — Milja Radan, The Karaš vernaculars today .......................... 235 D r a g a n T u b i ã: Miqa Radan, U pohode tajnovitom Karašu. Etnološke i folkloristiåke studije — Milja Radan, Vizitº în Cara¤ul misterios. Studii de etnologie ¤i folclor — Milja Radan, A Visit to the mysterious Ka- raš. Ethnological and folkloristic studies ............. 237 A l e k s a n d r a N o v a k o v: Ÿivko Milin, Leksikon poratnih Srba po- slenika pisane reåi u Rumuniji — Ÿivko Milin, Lexiconul sârbilor post- belici, autori ai cavântului scris din România —Ÿivko Milin, Lexicon of the post-war Serbs, entrepreneurs of written word in Romania .... 239 I s i d o r a M i l i ã: Miron Nenadoviã, Izabrani spisi — Miron Nena- doviã, Scrieri alese — Miron Nenadoviã, Selected Writings ..... 240 S t a n k o V o j v o d i ã: Johan Jakob Erler, Banat — Johan Jakob Erler, Banat — Johan Jakob Erler, Banat ............... 241 Saradnici u ovom broju Zbornika ................ 247 Registar imena liånosti .................... 253 Registar geografskih imena ................... 263 TEMIŠVARSKI ZBORNIK Prevodi na engleski Dr Predrag Novakov Prevodi na rumunski Florijan Ursulesku Lektor i korektor Tatjana Pivniåki-Driniã Tehniåki urednik Vukica Tucakov Kompjuterski slog Mladen Mozetiã, GRAFIÅAR, Novi Sad Štampa Štampawe ovog Zbornika omoguãilo je Ministarstvo za nauku i zaštitu ÿivotne sredine Republike Srbije ÅLANCI I RASPRAVE UDC 314(=163.41)(498)„2002" Qubomir Stepanov STATISTIÅKI PODACI O SRBIMA U RUMUNIJI SAŸETAK: Nedavno su objavqeni rezultati najnovijeg popisa sta- novništva u Rumuniji. U ovom pregledu sistematizovani su podaci koji se odnose na Srbe. Tablicama i grafikonima dodata su minimalna objašwe- wa. Veãina pokazateqa uklapa se u opšti trend karakteristiåan za celu Rumuniju, mahom i za Srbiju. Najviše su zabriwavajuãi pokazateqi koji se odnose na starosnu strukturu i natalitet. Iz podataka prikazanih u ovom radu moÿe se naslutiti daqi nepovoqni demografski razvoj srpskog naci- ona na tlu Rumunije. Ali nije sve u koliåini, veã i u kvalitetu. KQUÅNE REÅI: Popis stanovnika, natalitet, broj Srba, uzrast, udeo Srba u ukupnom broju. SRBI U RUMUNIJI PREMA POPISU STANOVNIŠTVA I STANOVA 2002. GODINE Najnoviji popis stanovništva u Rumuniji obavqen je 18. marta 2002. godine. Nedavno su objavqeni i zvaniåni podaci sa rezultatima popisa.1 U ovom pregledu sistematizovali smo podatke koji se odnose na Srbe. Tablicama i grafikonima dodali smo minimalna objašwewa. Napomiwemo da je popis stanovništva i stanova uraðen na osnovu Odluka Vlade Rumunije br. 680/2001. i br. 504/2001, shodno principu slobodnog izjašwavawa ispitanih osoba, a trajao je, u stvari, od 18. do 27. marta 2002. godine. Prilikom popisa registrovani su svi rumunski graðani sa stal- nim mestom boravka u zemqi, nezavisno da li su bili kod kuãe ili privremeno borave u inostranstvu, kao i osobe sa stranim drÿavqan- stvom ili bez drÿavqanstva koje su imale privremeno mesto boravka u Rumuniji. Upitnici za popis popuweni su podacima koji oznaåavaju stawe zateåeno u 0 åasova dana 18. marta 2002. godine. 1 România. Recensºmântul populaþiei ¤i al locuinþelor — 18. martie 2002, vol. I—IV, Insti- tutul de Statisticº, Bucure¤ti 2003. 10 Rezultati popisa prikazani su u teritorijalnom profilu, po sre- dinama i ÿupanijama, saobrazno administrativno-teritorijalnoj pode- li Rumunije na dan popisa, takoðe i po razvojnim regijama. U gradsku (urbanu) sredinu ukquåeno je 265 municipija i gradova, a u seosku (ru- ralnu) 2.686 opština. Prema ukupnom rezultatu popisa, Rumunija je imala 21.680.974 sta- novnika (Tablica 1). Od toga Rumuni su predstavqali 89,47751% a na- cionalne mawine 10,51353%. Tablica 1 — Ukupni broj stanovnika2 Pokazateq Broj % Svega stanovnika 21.680.974 100,00000 od toga: a) Rumuni 19.399.597 89,47751 b) Pripadnici nacionalnih mawina 2.279.436 10,51353 v) Neizjašweni 1.941 0,00896 U ukupnom broju stanovnika Srba je bilo 22.561 duša, odnosno 0,10405%. Od nacionalnih mawina najbrojniji su Maðari i oni predstavqaju 62,81% svih mawina. Srbi zauzimaju osmo mesto, odnosno 0,99% od svih 19 zasebno registrovanih mawina (Tablica 2). Tablica 2 — Struktura nacionalnih mawina3 Nacionalna mawina Broj % Maðari 1.431.807 62,81 Romi 535.140 23,48 Ukrajinci 61.098 2,68 Nemci 59.764 2,62 Rusi Lipoveni 35.791 1,57 Turci 32.098 1,41 Tatari 23.935 1,05 SRBI 22.561 0,99 Slovaci 17.226 0,75 Bugari 8.025 0,35 Hrvati 6.807 0,30 Grci 6.472 0,28 Jevreji 5.785 0,25 Åesi 3.941 0,17 Poqaci 3.559 0,16 Italijani 3.288 0,14 Kinezi 2.243 0,09 2 Isto, Tom 1, str. 680—681. 3 Isto. 11 Jermeni 1.780 0,08 Åango 1.266 0,05 Druge narodnosti 16.850 0,77 Ukupno 2.279.436 100,00 Kao zakquåak, u poreðewu sa rezultatima popisa od 5. marta 1992. godine, konstatuje se smawewe ukupnog broja stanovnika, ali i još dra- stiånije smawewe broja pripadnika nacionalnih mawina. Sve do popisa stanovnika 1992. godine, veãina Srba u Rumuniji ÿivela je na selu (ruralna sredina). Prema podacima popisa iz 2002. godine (Tablica 3) sada veãina Srba ÿivi u urbanoj sredini (u grado- vima i municipijima). To nije zbog kakvog znaåajnijeg pomerawa sta- novništva, nego su u meðuvremenu još neka naseqa u kojima ÿive Srbi proglašena za gradove (Rekaš, Gataja, Faxet itd.). Tablica 3 — Raspored Srba prema sredini boravka4 Sredina Broj Srba % Urbana 11.428 50,65 Ruralna 11.133 49,35 Ukupno 22.561 100,00 Pri odreðivawu sredine gde Srbi ÿive, imalo se u vidu stalno mesto boravka ubeleÿeno u liånim dokumentima (liåna karta). U narednoj tablici (Tablica 4) prikazano je sintezno stawe srp- ske mawine u Rumuniji prema rezultatima zvaniånih popisa stanovni- ka za razdobqe 1930—2002. godine. Tablica 4 — Srbi, Hrvati i Slovenci 1930—1977. Razlika prema Razlika prema 1930. Godina Broj prethodnom popisu popisa popisanih5 Broj % Broj % 1930.