P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz TYCHOWO (121) Warszawa 2009 Autor: Alina Jasi ńska*, Izabela Bojakowska**, Dorota Janica*, Paweł Kwecko**, Anna Pasieczna**, Stanisław Marszałek***, Hanna Tomassi-Morawiec**, Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemi ńska** Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabry ś-Godlewska** Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka** *- Kancelaria-Środowiska Sp. z o. o., ul. Turowska 12, 05-230 Kobyłka ** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa Zakład w Lublinie, ul. Budowlana 26, 20-469 Lublin Copyright by PIG and M Ś Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (A. Jasi ńska, D. Janica) ......................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (A. Jasi ńska, D. Janica) ............................ 4 III. Budowa geologiczna (A. Jasi ńska, D. Janica) .................................................................. 6 IV. Zło Ŝa kopalin (A. Jasi ńska, D. Janica) ............................................................................. 9 1. Kreda jeziorna i gytia wapienna............................................................................... 9 2. Torf......................................................................................................................... 11 3. Kruszywo naturalne................................................................................................ 11 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (A. Jasi ńska, D. Janica) .......................................... 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (A. Jasi ńska, D. Janica) ...................... 13 VII. Warunki wodne (A. Jasi ńska, D. Janica) ........................................................................ 14 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 14 2. Wody podziemne.................................................................................................... 15 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 17 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Kwecko) ........................................................................... 17 2. Osady wodne (I. Bojakowska) ................................................................................ 20 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ........................................ 22 IX. Składowanie odpadów (S. Marszałek) ............................................................................ 25 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (A. Jasi ńska, D. Janica) ............................................... 31 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (A. Jasi ńska, D. Janica) ................................................ 32 XII. Zabytki kultury (A. Jasi ńska, D. Janica) ........................................................................ 39 XIII. Podsumowanie (A. Jasi ńska, D. Janica, S. Marszałek) .................................................. 41 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 42 I. Wst ęp Arkusz Tychowo Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MG śP) został wy- konany w latach 2008–2009 w Kancelarii-Środowiska sp. z o. o. – plansza A oraz w Pa ń- stwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsi ębiorstwie Geologicznym POL- GEOL SA w Warszawie – Plansza B. Przy jego opracowywaniu wykorzystano materiały ar- chiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Tychowo Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (MGGP), wykonanym w 2003 roku w Przedsi ębiorstwie Bada ń Geo- fizycznych w Warszawie (Kacprzak i in., 2003). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski” (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpa- dów), warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adre- sowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ń- stwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu prze- strzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzysty- wane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projek- tów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykony- waniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Materiały do wykonania mapy zebrano w Zachodniopomorskim Urz ędzie Wojewódz- kim w Szczecinie, Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie, Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Szczecinie, starostwach powiatowych w Białogardzie, Koszalinie i w Szczecinku, w urz ędach gmin, w Centralnym Archiwum Geologicznym w Warszawie, Instytucie Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach oraz u u Ŝytkowników złó Ŝ. Zebrane informacje uzupełniono zwiadem tereno- wym przeprowadzonym w pa ździerniku 2008 roku. Informacje dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla potrzeb komputerowej bazy danych o zło Ŝach i wyst ąpieniach kopalin. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem Tychowo okre ślaj ą współrz ędne od 16°15’ do 16°30’ długo ści geograficznej wschodniej i od 53 °50’ do 54 °00’ szeroko ści geograficznej północnej. Administracyjnie omawiany teren poło Ŝony jest w obr ębie województwa zachodniopo- morskiego i obejmuje fragmenty gmin: Tychowo z powiatu białogardzkiego, gminy Bobolice z powiatu koszali ńskiego oraz Grzmi ąca i Barwice z powiatu szczecineckiego. Charakteryzowany obszar, w wi ększo ści zlokalizowany jest w obr ębie Pojezierzy Połu- dniowopomorskich (Kondracki, 2002), w mezoregionie Pojezierza Drawskiego. Jedynie po- łudniowo-zachodnia cz ęść obejmuj ąca dolin ę Pars ęty, poło Ŝona jest na Równinie Białogardz- kiej w podprowincji Pobrze Ŝy Południowobałtyckich (fig. 1). Na omawianym obszarze powierzchnia terenu wznosi się łagodnie ku zachodowi. Naj- ni Ŝej poło Ŝony punkt (56,4 m n.p.m.) znajduje si ę w dolinie rzeki Chotla, a najwy Ŝsze wznie- sienie o wysoko ści 216,5 m n.p.m. na północ od miejscowo ści Chmielno. Rze źba terenu jest mało urozmaicona. Zachodnia cz ęść to płaska wysoczyzna morenowa, poprzecinana dolinami rzecznymi, urozmaicona kemami i formami akumulacji szczelinowej. Wschodni ą cz ęść ob- szaru tworzy falista wysoczyzna z nielicznymi wzniesieniami moren z wyci śni ęcia. Przez centraln ą cz ęść arkusza przebiega szeroka dolina wód roztopowych (0,5 – 3,5 km), wypełnio- na piaskami i Ŝwirami, o rozci ągło ści północ-południe. Dno doliny urozmaicaj ą formy szcze- linowe i osta ńce erozyjne. Omawiany teren znajduje si ę w regionie klimatycznym Pojezierza Pomorskiego. Nie- znaczny wpływ wywieraj ą tu polarno-morskie masy powietrza, co przejawia się łagodnymi zimami i chłodnymi latami. Opady atmosferyczne s ą stosunkowo wysokie (około 700– 750 mm/rok) i równomiernie rozło Ŝone w ci ągu roku. Średni udział opadów stałych w ogól- nej sumie opadów waha si ę w granicach 12,0–16,0%. Pozostałe elementy klimatu, ustalone na podstawie wieloletnich obserwacji kształtuj ą si ę nast ępuj ąco: średnia roczna temperatura powie- trza wynosi około 7,0 ° C, a czas zalegania pokrywy śnie Ŝnej 60–70 dni (Stachy red., 1987). Podstawow ą działalno ści ą gospodarcz ą są tu intensywne uprawy rolne i gospodarka ho- dowlana. Przewa Ŝa rolnictwo wielkoobszarowe. W obr ębie gleb chronionych (od IIIa do IVa) wyst ępuj ą głównie gleby kompleksu Ŝytniego bardzo dobrego oraz kompleksu pszennego dobrego. W du Ŝej przewadze s ą one typu bielicowego i pseudobielicowego, wykształcone z glin i piasków gliniastych. Na terenach zajmowanych przez ł ąki stwierdzono organiczne gleby torfowe i murszowo-torfowe. Niewielk ą powierzchni ę zajmuj ą tak Ŝe gleby murszowo- mineralne i murszowate. 4 Lasy wyst ępuj ą na niemal całym badanym obszarze, w niezbyt zwartych kompleksach. W wi ększo ści s ą to bory i lasy mieszane świe Ŝe oraz bory świe Ŝe, głównie z udziałem sosny. Drzewostany w głównej mierze pochodz ą z odnowie ń sztucznych. Około 40% terenów zale- sionych stanowi ą drzewostany na gruntach rolnych, a prawie jedna trzecia siedlisk wyst ępuje na obszarach z podwy Ŝszonym poziomem wód gruntowych. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Tychowo na tle jednostek fizycznogeograficznych wg. J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie, makroregion: Pobrze Ŝe Koszali ńskie, mezoregiony: 313.42 – Równina Białogardzka, 313.43 – Równina Słupska Podprowincja: Pojezierze Południowopomorskie, makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie, mezoregion: 314.44 – Wysoczyzna Łobeska, 314.45