ARENDONK, ZORGCAMPUS Rapport, november 2020 INHOUD INLEIDING VISIE 37 SITUERING EN CONTEXT 7 ONTWERP VOORSTEL 41 Situering 8 Het plangebied en de planologische context 10 Een verbonden groene structuur 42 Landschappelijke context 12 Een nieuwe dorpse ruimte 44 Recreatief netwerk 14 Een luw, goed verbonden groengebied en een dorps plein als voorrruimte 46 ANALYSE EN OBSERVATIES 17 Verbinding met het landschap 48 Programma 50 Samenhang en fragmentatie van het landschap 18 Mobiliteit en parkeren 52 Een gefragmenteerd plangebied 20 Fasering 54 Nederzettingsstructuur en gebouwtypologieën 22 Ontsluiting en parkeeroplossingen 60 De gebouwen in het plangebied 24 Ontwikkeling op gronden van de voormalige basischool en omgeving 62 Mobiliteit, bestaande ontsluiting en verharding 26 Ontwikkeling op Politie Arendonk eigendom 64 Mobiliteit, parkeren 28 COLOFON 68 UITGANGSPUNTEN EN PROGRAMMA 31 Programma-onderdelen voor de verschillendengrondeigenaren 32 Te behouden bomen 34 VOORSTEL VOOR EEN MASTERPLAN ZORGCAMPUS ARENDONK — EINDRAPPORT 5 INLEIDING Voorliggende document is het resultaat van een ontwerptraject dat Blauwdruk in opdracht van het OCMW en de gemeente Arendonk heeft doorlopen vanaf het midden van 2018 tot midden 2020. De bouw van een nieuw zorgcomplex aan Bellekens en een reeks vragen onder meer met betrekking tot de verouderde gebouwen van de jeugdinstelling aan Wolfseind, de mogelijke verhuis van de logistieke functies in het gebouwen van de woonzorggroep Arendonk vzw en tot slot de geplande ontwikkeling van een zorgerf tussen Begijnhof en De Horeman dienen gekaderd te worden binnen een samenhangende ruimtelijke visie. Deze concrete opgaven zijn samengebracht in een integrale en ambitieuze stedenbouwkundige visie, en uitgewerkt in een masterplan dat als basis dient voor verschillende ruimtelijke deel-ontwikkelingen. In eerste instantie werd een analysefase doorlopen, waarin we een beknopte analyse van de site en haar omgeving hebben gemaakt. Vervolgens is in een aantal stappen toegewerkt naar een ontwerpvoorstel. Dit voorstel kwam tot stand in overleg met de gemeente en met de verschillende betrokkenen in het gebied. SITUERING EN CONTEXT 8 www.blauwdrukstedenbouw.be — info@ blauwdrukstedenbouw.be Situering Arendonk is een gemeente in het noordoosten van de provincie Antwerpen, tussen de Nederlandse grens, Ravels, Oud-Turnhout, Retie en Mol-Postel. Deze Kempische gemeente telt ca. 13.000 inwoners en stelde in in 2016 ongeveer 5.400 mensen tewerk. Op iets grotere afstand liggen steden als Mol, Geel en Turnhout. Eindhoven ligt op grotere afstand, ten noordoosten van Arendonk. De E34 is de belangrijkste bovenlokale ontsluiting, waar in feite Arendonk aan op hangt. Door de kern lopen enkele bovenlokale N-wegen maar geen structurele verbindingswegen. Spoorwegen of tramlijnen zijn er niet; hoogfrequente buslijnen al evenmin. VOORSTEL VOOR EEN MASTERPLAN ZORGCAMPUS ARENDONK — EINDRAPPORT 9 Topokaart, schaal: 1/15 000 10 www.blauwdrukstedenbouw.be — info@ blauwdrukstedenbouw.be Het plangebied en de planologische context Het plangebied is in een omvangrijk gebied van ongeveer 5 hectare, gelegen in Er zijn volgens het gewestplan drie verschillende bestemmingen van kracht voor het centrum van Arendonk aan de oostzijde. Het grootste deel van het gebied het plangebied. Het gedeelte vooraan (westzijde) aan de Wezenstraat Begijnhof is in eigendom van het de Woonzorggroep Arendonk vzw (4,5 ha), een kleiner ligt in woongebied. Het achterliggende deel is zone voor openbaar nut. Het deel deel tussen Begijnhof en De Horeman (site voormalige school) is in private aan Bellekens is bestemd als woonuitbreidingsgebied eigendom (0,67 ha). In een zuidelijk deelgebied van beperkte omvang (0,35 ha) staan gebouwen waar vandaag de politie is gehuisvest. Dit deel is in één van de scenario’s betrokken bij de uitwerking van de visie. Het gebied ligt op het einde van Vrijheid en grenst aan de achterzijde van de bebouwing van De Horeman/Bellekens, Wolfseind, Wippelberg, Wezenstraat, Begijnhof. Op de oostzijde en westzijde na, vormt het in feite een binnengebied. Gewestplan VOORSTEL VOOR EEN MASTERPLAN ZORGCAMPUS ARENDONK — EINDRAPPORT 11 Bellekens De Horeman Begijnhof 6 727 m2 45 747 m2 de Muite Vrijheid 3 534 m2 Actuele situatie, schaal: 1/2000 Wippelberg 12 www.blauwdrukstedenbouw.be — info@ blauwdrukstedenbouw.be Landschapelijke context Arendonk is een gemeente met een landelijk karakter, en dat is goed voelbaar tot in De Wamp, een belangrijk onderdeel van deze natuurwaarden, stroomt door de directe nabijheid van de kern. het dorpshart verder door naar het buitengebied, waar ze een erg wisselend Een groot deel van Arendonk, ten noorden van de kern, is onderdeel van karakter kent . Ten oosten van de kern, richting kanaalzone, vormt de Wampvallei aaneengesloten openruimtegebieden die zich uitstrekken over delen van een toegankelijk natuurgebied. Ons plangebied is gelegen ten zuiden van de de buurgemeenten en tot in Nederland. Een nog erg gaaf openruimtegebied- Wampvallei, en grenzend aan het bijzondere openruimtegebied. gemengd van karakter, gaande van bos en natuurgebied tot landbouwzones- sluit aan op de open ruimtes van Ravels (Ravelse bossen), Oud-Turnhout Op de rechterpagina is de vallei van de Wamp goed zichtbaar, alsook de hoger (natuurgebied De Liereman) en de aangrenzende open ruimte in Hilvarenbeek, gelegen Wippelberg (tot 30 meter) ten zuiden van het plangebied. Reusel-De Mierden, Bladel (NL). Het gebied kent nauwelijks bebouwing en wordt doorsneden door het kanaal. Een mooi mozaïeklandschap van natte natuur, bossen en landbouwgronden met hoge natuurwaarde dat aan Arendonk bijzondere kwaliteiten verleent. VOORSTEL VOOR EEN MASTERPLAN ZORGCAMPUS ARENDONK — EINDRAPPORT 13 Water en overstroombaargebied in de Wamp vallei, schaal: 1/15 000 14 www.blauwdrukstedenbouw.be — info@ blauwdrukstedenbouw.be Recreatief netwerk Ondanks de vele kwaliteiten, is de open ruimte eerder onbestemd en zijn de landschapsstructuren minder goed leesbaar in Arendonk, dit echter met uitzondering van de Wampvallei. De verbinding vanuit het centrum met het bosgebied de Hoge Vijvers is beperkt. De vallei van de Wamp is zowel in de woonkern als ook stroomopwaarts beleefbaar en bovendien is er al veel werk gemaakt van een wandelnetwerk vanuit het centrum (met een verbinding naar natuurgebied Het Goorken). Ons plangebied kan in het recreatief netwerk een interessante en bijzondere rol spelen, waarin de relatie tussen de kern en het openruimtegebied wordt aangehaald. Zowel een verbinding naar het noorden, als die naar het oosten (van oudsher aanwezig, zie atlas der buurtwegen). Paden en knooppunten tot aan De Horeman Historische kaart (Atlas der buurtwegen 1841) met actuele landschap patchwork VOORSTEL VOOR EEN MASTERPLAN ZORGCAMPUS ARENDONK — EINDRAPPORT 15 Recreative netwerk, schaal: 1/15 000 ANALYSE EN OBSERVATIES 18 www.blauwdrukstedenbouw.be — info@ blauwdrukstedenbouw.be Samenhang en fragmentatie van het landschap De landschappelijke ligging en kwaliteit van Arendonk en haar omgeving werden Hoewel een padennetwerk aanwezig is die het openruimtegebied structureert en geduid in het voorgaande deel. De bossen, de vennen, valleien, akkers en leesbaar maakt, is er ook nog heel wat lintbebouwing en achterkantensituaties die weilanden zijn de basis voor een divers landschap. Op de bijhorende kaart is weinig bijdragen aan de kwaliteit van het gebied. zichtbaar hoe het omvangrijke, aaneengesloten en divers openruimtegebied aan de oostzijde van de kern van Arendonk gescheiden wordt door de Wimpelberg Het plangebied kent een strategische positie die ervoor kan zorgen dat het en het openruimtegebied in de richting van de kern ‘uit elkaar valt’ in een reeks zowel kan bijdragen aan de vergroening van de kern, als ook ingezet kan groene fragmenten: het plangebied, de omgeving van de school (Atlantis aan de worden als schakelgebied in de grotere groene ruimte worden aan het grote Maaskens), de omgeving van het zwembad, ... open ruimtegebied. Deze aandachtspunten worden verder meegenomen in de Daarnaast is zichtbaar dat de eigenlijke kern van Arendonk, de omgeving van de uitgewerkte visie. kerk, de Vrijheid, en de daarop uitgevende straten een veeleer stenige omgeving vormen met erg weinig groen. Zuidelijk agrarisch gebied (bron: BWMSTR Scan Arendonk, BUUR) Gewestbos ravels (bron: BWMSTR Scan Arendonk, BUUR) VOORSTEL VOOR EEN MASTERPLAN ZORGCAMPUS ARENDONK — EINDRAPPORT 19 Landschap kaart, schaal: 1/15 000 20 www.blauwdrukstedenbouw.be — info@ blauwdrukstedenbouw.be Een gefragmenteerd plangebied Het eigenlijke plangebied is een groene ruimte, die uitgezoomd één ruimte lijkt te zijn maar van nabij toch erg gefragmenteerd is. De groene ruimte is bovendien weinig zichtbaar, gelegen achter het woonzorgcentrum en achter de woningen van De Horeman, Bellekens en de Wippelberg. Ze bestaat in feite uit een reeks nevengeschikte groene deelgebieden, een park, een tuin bij de jeugdinstelling, een vijver, ... De versnippering onstaat door de erg verschillende invullingen van de groene open ruimte. Daarnaast geldt dat de aanwezige gebouwen nauwelijks een relatie aangaan met de groene ruimte, het groot aandeel wegverharding en parkeerplaatsen omheen het gebouwen staan de relatie tot de groene ruimte in de weg. Bovendien staan er tussen de verschillende deelgebieden hekken (bv. de jeugd is afgesloten van de parkruimte van de ouderen). En elementen als een vijver werken scheidend dan wel verbindend in de ruimte. VOORSTEL VOOR EEN MASTERPLAN ZORGCAMPUS ARENDONK — EINDRAPPORT 21 Bellekens De Horeman Begijnhof