4 op stand in de 10 praktische informatie 29 sponsors gouden bocht 26 monumentale activiteiten 29 colofon 10 de monumenten 27 juniorprogramma 30 kaart 26/5 open monumenten dag amsterdam — ›‹ — Van koopmanshuis tot stadspaleis — De Amsterdammer is smoorverliefd op zijn stad, schreef Tracy Metz onlangs in NRC Handelsblad. Dit willen we graag beamen. Wij zijn èn verliefd èn trots op Amsterdam. Daarom grijpen wij het heugelijke feit dat de grachtengordel 400 jaar bestaat met beide handen aan om vier exclusieve open monumentendagen te organiseren. In maart vertelden we het verhaal over het allereerste begin van de grachtengordel, nu staat de achttiende eeuw centraal. Een tijd van ver- nieuwingsdrang en enorme rijkdom. Koopmanshuizen werden omgetoverd tot ware stadspaleisjes en tal van nieuwe gebouwen verrezen aan de grachten. Op zondag 26 mei herleven gouden tijden! Team Open Monumentendag Amsterdam 2013 — ›‹ — 14/7 en 14 & 15/9 | nieuwe panden | nieuwe verhalen | nieuwe activiteiten — ›‹ — Vier 400 jaar grachten met Bureau Monumenten & Archeologie en Stadsarchief Amsterdam. 2 5 respectable living 10 practical information 29 sponsors in the golden bend 26 monumental activities 29 colophon 10 the monuments 27 junior program 30 map 26/5 amsterdam heritage days — ›‹ — From merchant house to city palace — The city folks of Amsterdam are madly in love with their city. Tracy Metz, a jour- nalist who writes about urban issues, recently made this observation in NRC Handelsblad. We completely agree with her: we are both in love with our city and proud to live here. That's why we celebrate the 400th anniversary of the canal district with four Amsterdam Heritage Days. During each edition, you will get a unique opportunity to visit different special monuments. In March we told the story of the beginning of the canal district; this time, we will focus on the eighteenth century. This was a time of renewal and enormous wealth. Merchant houses were transformed into true city palaces and many new buildings were built along the canals. On Sunday, May 26, these golden times will revive! Team Amsterdam Heritage Days 2013 — ›‹ — 14/7 and 14 & 15/9 I new buildings I new stories I new activities — ›‹ — Celebrate 400 years of canals with Office for Monuments & Archaeology and Amsterdam City Archives. 3 Gerrit Adriaensz. Berckheyde | collection Rijksmuseum Amsterdam Gerrit Adriaensz. Berckheyde | 1671-1672 The Golden Bend of the Herengracht De Gouden Bocht in de Herengracht | 1671-1672 De Gouden Bocht in de Herengracht Gerrit Adriaensz. Berckheyde | collectie Rijksmuseum Amsterdam Gerrit Adriaensz. Berckheyde op stand in de gouden bocht — ›‹ — De Gouden Bocht was, is en zal altijd het meest prestigieuze stuk van de grachtengordel zijn. Dit stukje Herengracht tussen Leidsestraat en Vijzel- straat is bebouwd met de mooiste en rijkste panden van Amsterdam: de top van de Amsterdamse grachtenpanden staat hier. Vandaar de naam Gouden Bocht. Het is niet alles goud wat er blinkt, maar het heeft wel goud gekost! — Pieter Vlaardingerbroek — De eerste bouwkavels aan de Gouden Bocht werden in 1665 gekocht door de belangrijkste leden van de Amsterdamse stadsregering of door rijke kooplieden die over de hele wereld handel dreven. Velen lieten hier huizen bouwen door belangrijke architecten zoals Philips Vingboons, Adriaen Dortsman en Daniël Stalpaert. Anderen gaven de voorkeur aan een ontwerp van een aannemer. Er 4 Anthony Ziesenis | photo Pieter Vlaardingerbroek 452 | 1767 at Herengracht Stuccorelief Stucwerkreliëf in Herengracht 452 | 1767 in Herengracht Stucwerkreliëf Anthony Ziesenis | foto Pieter Vlaardingerbroek respectable living in the golden bend — ›‹ — The Golden Bend was, is, and always will be the most prestigious part of the canal district. This part of Herengracht, between Leidsestraat and Vijzelstraat, is surrounded by the finest and richest houses of Amsterdam; the most prestigious of the Amsterdam canal houses is located here. Hence the name Golden Bend. It is not all gold that glitters, but it did cost gold to build it! — Pieter Vlaardingerbroek — The first lots in the Golden Bend were purchased in 1665 by key members of the Amsterdam city government or by wealthy merchants who traded throughout the world. Many had built houses by leading architects, such as Philips Vingboons, Adriaen Dortsman and Daniël Stalpaert. Others preferred the design of a contractor. There was a great variety in architecture, ranging 5 was een grote afwisseling in architectuur, variërend van panden met pilasters en frontons (platte zuilen en een driehoekige gevelbeëindiging), waarboven hoge daken waren aangebracht, tot panden met strakke natuurstenen gevels, waarbij een balustrade het zicht ontnam op de lage daken erachter. Panden met de karakteristieke Amsterdamse stoepen die toegang gaven tot de hoofd- verdieping, maar ook panden die op straatniveau een ingang hadden. Uitbundige architectuur treft men hier niet aan. Voornaam en deftig was het doel. In de achttiende eeuw was de mode sterk veranderd ten opzichte van de zeven- tiende eeuw. De deftige klassieke stijl maakte plaats voor een verfijnde stijl waarin het ornament een belangrijke rol speelde. Veel huiseigenaren probeerden hun zeventiende-eeuwse huis bij de tijd te brengen door cosmetische veranderingen. Zij lieten hun zeventiende-eeuwse gevels voorzien van een nieuwe bekroning, zoals het geval is bij Huis De Vicq 08 . Andere eigenaren gingen radicaler te werk en lieten een hele nieuwe voorgevel optrekken. De eigenaar van Herengracht 448 (Huis Van Lennep 10 ) liet de architect Liborius Druck uit België komen om een hypermoderne gevel te laten bouwen, zoals die ook in Brussel en Parijs verrezen. De invloed van Parijs blijkt ook uit de gevels van Herengracht 493 en Herengracht 503, waarvan de details overgenomen zijn uit Franse architectuurboeken. In het interieur was de vernieuwingsdrang nog groter. De zware rijkdom van het zeventiende-eeuwse interieur met de houten plafonds met schilderstukken verdween achter sierlijk stucwerk, wat de huizen veel lichter maakte. Galante conversatie en comfort zijn de steekwoorden voor de achttiende eeuw. Onder invloed van de uit Frankrijk gevluchte architect Daniël Marot veranderde menig grachtenpand in een Frans aandoend paleisje. Het integrale ontwerp waarbij alle onderdelen en vormen op elkaar werden afgestemd, deed zijn intrede. De constructie van het pand werd geheel weggewerkt door dikke lagen stucwerk in weelderige vormen. In Herengracht 548 (Waldorf Astoria 06 ) is dit samen- spel van stucwerk en houtsnijwerk tot een hoogtepunt gebracht in één van de meest indrukwekkende trappenhuizen van Amsterdam (1744). De zeventien- de-eeuwse Hollandse soberheid was nu definitief ingeruild voor de wufte rijkdom van de internationale beau monde. De vernieuwingsdrang is in alle huizen doorgedrongen. Zowel grote als kleine panden werden ingrijpend verbouwd. Herengracht 452 (Huis Goudstikker 11 ) kreeg in 1767 een prachtige rococo- kamer, die vermoedelijk door Anthony Ziesenis is gemaakt. De grillige vormen van de natuur waren de belangrijkste inspiratievormen voor de rococo. De stijl heeft ongeveer dertig jaar gebloeid, om vervolgens rond 1770 plaats te maken voor het neoclassicisme, een symmetrische stijl die sterk teruggreep op de klassieke oudheid. Van deze stijl zijn prachtige voorbeelden te vinden in Heren- gracht 450, dat rond 1780 voor het echtpaar Hooft-Geelvinck werd verbouwd. De gegroefde voorgevel uit 1671 was ook in 1780 nog modern, maar de ruimten 6 from houses with pilasters and pediments (flat columns and a triangular gable end) and high roofs, to buildings with sleek stone façades, with a balustrade depriving the view on the lower roofs behind it. These were properties with the characteristic Amsterdam flight of steps that gave access to the main floor, but also buildings that had a street-level entrance. One will not find exuberant architecture here. The goal was distinction and stateliness. In the eighteenth century, fashion had changed significantly compared to the seventeenth century. The distinguished classical style gave way to a refined style in which ornament played an important role. Many homeowners tried to modernize their seventeenth-century homes with cosmetic changes. They had their seventeenth-century façades brought upto date by adding a new crown as is the case in Herengracht 476 (House De Vicq 08 ). Other owners took more radical steps and had a whole new façade built. The owner of Herengracht 448 (House Van Lennep 10 ) had requested architect Liborius Druck from Belgium to come and build the cutting edge façade, similar houses in Brussels and Paris. The influence of Paris is also evident from the façades of Herengracht 493 and 503, in which the details have been taken from French architecture books. Regarding the interior design, the urge to innovate was even greater. The heavy richness of the seventeenth-century interior with wooden ceilings with paintings disappeared behind ornate stucco, which made the houses much brighter. Courteous conversations and comfort are the keywords for the eighteenth century. Under the influence of French refugee architect Daniël Marot, many canal houses changed into small French-looking palaces with an integral design. The construction of the building was completely hidden by thick layers of stucco. A wonderful synthesis between stucco and wood- carving can be found in the glorious staircase of Herengracht 548 (Waldorf Astoria 06 ). The seventeenth century Dutch frugality was now finally ex- changed for the frivolous wealth