BIB'LIOTH ECAE 4 Organ i Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë Shp-61ct~ BIBLIOTHECAE Organ i Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë Nr. 4 Viti 2003 Drejtor Prof. as. dr. AuREL PLASA RI Kryeredaktore ETLEVADOMI Redaksia: Ramazan Vozga (sekretar) Farfuri Xhaja Maksim Gjinaj Tefta Buzo Këshilli botues: Aida Veliaj Prof. as. dr. Kaliopi Naska Prof. Koli Xuxi Dr. Kujtim Bevapi Kujtim Dashi Dr. Moikom Zeqo Prof. Nasho Jorgaqi Sherif Delvina Design & Layout: Elzana Agolli v' ·~~~~ ~J-hl1 - S-w/4 //dv{rvt..f- ' _ , ·511-~J~·, ""Fev~ Vv\ ~ ~~ I 11 I :.:: ; ~) t/M "'? S r.:;„;,, "" "o;„,; Franz Nopcsa. Shih fq.50 • Rrjeti kombëtar i bibliotekave 8 Kujtim Dashi Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve HISTORIE LIBRIT DHE E SHTYPIT • "Iliriku i shenjtë" apo "Biblioteka ilirike"? 16 Dr. Aurel Plasari <( Biblioteka Kombëtare • Monumentet juridike të Shqipërisë venedikase 21 Dr. Moikom Zeqo Muzeu Historik Kombëtar • Voskopoja - rrënim, tym dhe histori 28 Dr. Ardian Klosi Bibliotheka "Spiro Dine" dhe monumentet letrare shqipëtare, 38 z. linguistike e historike, më të vlerëshme të saja llo Mitkë Qafzezi . :w. FIGURA TË ALBANOLOGJISË • Giuseppe FERRARI {1913-1990) 47 • Jan UrbanJARNIK {1848-1923) 47 • Maximilian LAMBERTZ {1882-1963) 48 • Marco LA PIANA (1883-1958) 49 I• Emile LEGRAND {1841-1903) 49 • Angelo LEOTII {1884-1963) 50 I Franz NOPCSA (1877-1933) 50 I -·--"'"' • Holger PEDERSEN (1867-1953) 51 • • Carlo TAGLIAVINI {1903-1982~ 51 BOTIME • Nga "L'Albanese d'ltalia" (1848) te "Jehona e Tiranës" 54 (1944): bibliografie historisë së shtypit shqiptar Aida Veliaj Biblioteka Kombëtare • Bëhen të njohur 100 kodikë të Shqipërisë 58 Prof. as. dr. Shaban Sinani Prof. as. dr. Kaliopi Naska Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave BIBLIOTEKONOMI • Biblioteka e Kongresit në shekullin XXI 66 Grant Garden Harris Biblioteka e Kongresit, Uashington (SHBA) • Bibliotekat në Kosovë dhe qasja në informata 72 Vehbi Miftari Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës, Prishtinë • Sistemi bibliotekar në Gjermani 80 Claudia Lux Biblioteka Qendrore, Berlin • Qendra Bibliotekare e Kompiuterizuar në Rrjet (OCLC) 101 Farfuri Xhaja Biblioteka Kombëtare • Komunikimi elektronik i bibliotekave, standardet. 111 përkatëse Behije Luga Biblioteka Kombëtare • 119 • Konvertimi retrospektiv Mirlona Buzo Biblioteka Kombëtare Zhvillime të reja në sistemin KDU 124 • Marjeta Daci Biblioteka Kombëtare • Matja e rezultateve dhe vlerësimi i treguesve të 129 <:( bibliotekës Tefta Buzo Biblioteka Kombëtare • Media elektronike në bibliotekat universitare 135 Miranda Bakiasi o Biblioteka e Akademisë së Arteve • Një dritare e re për lexuesit e kryeqytetit 140 Reita Tato Biblioteka publike, Tiranë :z: • Shërbime të reja për bashkësinë 143 Alketa Tiku Biblioteka Publike, Fier • Shërbimet e bibliotekave publike për fëmijët dhe 146 =LU· shkollat PROJEKTE TË .REJA ~ -t ~ 1 ••• ·--..•.. ' . • INTERREG 111 } 152 DOKUMENTE • Mbrojtja e trashëgimisë kulturore digjitale 155 NGJARJE • Dita Botërore e Librit në Bibliotekën Kombëtare 159 • Dita Kombëtare e Trashëgimisë Kulturore 160 • Memorandum mirëkuptimi 161 • Donacione 162 • Seminar kualifikimi për mësuesit e bibliotekave të shkollave 163 • Çmimi «Balkanika 2002" për Fatos Kongolin 164 VEPRIMTARI NDËRKOMBËTARE • Pesë shekuj Venedik -Arbëri r 166 • Konferenca "Trashëgimia kulturore" ·, 167 1 • Takim mbi arsimimin dhe kualifikimin profesional 168 • Zhvillimi i bibliotekave publike në një kontekst europiano-jugor 169 • Konferencë mbareuropiane për zhvillimin e bibliotekave publike 170 LEXIME TË REKOMANDUARA • Recensione 171 • Hyrje të reja 183 • Websit-e 192 TERMINOLOGJI • Në ndihmë të terminologjisë së shpjeguar të bibliotekonomisë 197 Farfuri Xhaja Biblioteka Kombëtare • In Memoriam 214 • Rrjeti kombëtar i bibliotekave Kujtim Dashi Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve [)iblioteka, duke qenë në vetvete Dnjë koleksion librash, periodikësh, mikrofilmash, baza të dhënash apo mediash të ndryshme, përbën një institucion të rëndësishëm kulturor në shërbim të shoqërisë dhe një nga pjesët më vitale të sistemit botëror të komunikimit dhe edukimit. 11 Gjithë llojet e bibliotekave që ofrojnë shtrin veprimin e vet në të gjithë rrjetin e shërbime në vendin tonë përbëjnë rrjetin bibliotekave që ndodhen në territorin e kombëtar bibliotekar. vendit tonë, pavarësisht nga forma e pronës Në këtë sistem informacioni bibliotekat dhe përkatësia institucionale, domethënë luajnë një rol të rëndësishëm si porta drejt nga organi që e ka në varësi bibliotekën. dijes, mendimit dhe kulturës, duke ofruar Veprimtaria e rrjetit të biblioteka ve mbështetje për vendimmarrje të pavarur, realizohet nëpërmjet: zhvillim kulturor, studim dhe të mësuar gjatë gjithë jetës për individë e grupe njerëzish. • përpunimit standard të materialeve Bibliotekat dhe shërbimet informuese japin bibliotekare; ndihmesën e tyre në zhvillimin dhe zbatimin • përgatitjes dhe shpërndarjes së e lirisë intelektuale si dhe ndihmojnë në informacionit bibliotekar-biblio• mbrojtjen e vlerave demokratike dhe të grafik; drejtave civile universale. Ato u ofrojnë • krijimit dhe mirëmbajtjes së katalo• përdoruesve të këtyre institucioneve akces gëve përmbledhës të pasurisë në burimet dhe shërbimet përkatëse pa bibliotekare kombëtare dhe asaj të kufizime dhe duke kundërshtuar çdo formë huaj; të censurës. Duke reflektuar diversitetin e • shkëmbimit dhe huazimit ndërbib• shoqërisë.zgjedhja dhe vënia në përdorim liotekar. e materialeve dhe shërbimeve bibliotekare drejtohet nga konsiderata profesionale dhe Bibliotekat, bazuar në funksionet, jo nga pikëpamje politike, morale e fetare. veprimtarinë dhe varësinë e tyre, pra Si të tilla, bibliotekat tona mundësojnë organit që i ka në varësi, që i financon dhe përdorimin e materialeve, mjeteve dhe ushtron kontroll për përdorimin e fondeve shërbimeve në mënyrë të barabartë për të të dhëna për to, klasifikohen si më poshtë: gjithë përdoruesit, duke mos lejuar asnjë diskriminim për asnjë arsye që ka të bëjë + Biblioteka Kombëtare; me racën, origjinën kombëtare ose etnike, + Biblioteka publike të bashkive e gjininë, moshën, paaftësinë, besimin fetar komunave; apo bindjet politike. + Biblioteka të veçanta ose speciale; Organizimi dhe funksionimi i bibtiotekave + Biblioteka universitare e të në Republikën e Shqipërisë janë tashmë të shkollave të larta; mbështetura ligjërisht. Siç është e njohur, + Biblioteka shkollore. në shkurt të vitit 2000 Kuvendi i Shqipërisë ka miratuar ligjin nr. 8576 "Për Bibliotekat Ministria e Kulturës,Rinisë dhe Sporteve në Republikën e Shqipërisë". Madje një kre (më tej MKRS) harton dhe ndjek zbatimin i veçantë i këtij ligji, e konkretisht ai VI me e strategjisë dhe politikave të zhvillimit në titull "Llojet e bibliotekave", përcakton kon• fushën e bibliotekave, në përputhje me kretisht llojet e bibliotekave që përbëjnë politikën kulturore të shtetit shqiptar. Ajo rrjetin kombëtar të bibliotekave. Ky ligje orienton dhe mbikqyr veprimtarinë • profesionale në të gjithë rrjetin bibliotekar Biblioteka Kombëtare financohet nga të vendit. Në këtë kuadër rregullat, shteti. Organizimi dhe funksionimi i saj udhëzimet dhe urdhëresat që nxjerr kjo bëhet nën autoritetin e MKRS. Biblioteka ministri janë të detyrueshme për të gjithë Kombëtare ruan në fondin e saj materiale rrjetin e bibliotekave të vendit. Kjo të ndryshme, duke filluar që nga dorësh• "udhëheqje profesionale", nëse mund të krimet e deri te mediat moderne. Si e tillë, shprehemi kështu, duhet kuptuare zbatuar kjo bibliotekë ka një sërë funksionesh. mirë, veçanërisht në bibliotekat e veçanta Është institucioni depozitues i kopjes së ose speciale, të universiteteve e shkollave detyruar, ku përfshihen të gjitha llojet e të larta dhe ato shkollore. Këto, në këtë informacionit, pavarësisht formës së periudhë të vështirë tranziti ve për shkak të regjistruar. Nëpërmjet kësaj kopjeje kalimit të tyre nga varësia tradicionale e sigurohet krijimi dhe pasurimi i arkivit MKRS në varësi të organit që e ka tani kombëtar me botime të formave të nën administrim bibliotekën, që e financon ndryshme, hartimi dhe botimi i bibliografisë dhe ushtron kontroll për përdorimin e kombëtare si dhe shfrytëzimi i botimeve të fondeve të dhëna për të, duhet të depozituara. Biblioteka Kombëtare azhurnohen më mirë nga MKRS dhe nga grumbullon, pasuron, përpunon, ruan dhe ana tjetër, ata vetë kërkohet ta njohin më vë në shërbim të përdoruesve botimet në mirë këtë "udhëheqje profesionale". gjuhën shqipe si dhe në gjuhë të huaj që Amendamentet e ligjit "Për bibliotekat në përmbajnë informacion për Shqipërinë, Republikën e Shqipërisë", që priten të kombin shqiptar dhe përbëjnë koleksionin miratohen në Kuvendin e Shqipërisë, me albano-balkanologjik. Krahas kësaj siguri, që do të sjellin një realitet tjetër, më grumbullon, pasuron, përpunon, ruan dhe normal dhe në përputhje me kuadrin ligjor. vë në shërbim të përdoruesve koleksione E shohim të udhës që më poshtë të të literaturës botërore të karakterit të përvijojmëdisa nga veçoritëe përgjithshme përgjithshëm. Ndërkohë ajo është edhe të rrjetit kombëtar të bibliotekave, duke u qendra e përgatitjes dhe e shërbimit të ndalurkryesishtnë funksionet,veprimtarinë informacionit bibliografik kombëtar. Në dhe varësinë e bibliotekave. këtë aspekt vlen të theksohet se këtu kryhet kontrolli bibliografik, përgatitet dhe Biblioteka Kombëtare botohet bibliografia kombëtare si edhe bibliografi korrente e retrospektive të Biblioteka Kombëtareështë insitutucioni llojeve të ndryshme. Kur flasim për bibliotekar kryesor i vendit dhe njëherësh Bibliotekën Kombëtare kemi gjithmonë qendër studimore shkencore. E themeluar