T.C. SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞĐTĐMĐ ANA BĐLĐM DALI RESĐM-ĐŞ ÖĞRETMENLĐĞĐ BĐLĐM DALI SABANCI MÜZESĐ RESĐM KOLEKSĐYONU VE SABANCI MÜZESĐ’NĐN ĐLKÖĞRETĐM 6–14 YAŞ SEVĐYESĐNDEKĐ ÖĞRENCĐLERĐN EĞĐTĐMĐNE KATKISI Mehmet AYDAL YÜKSEK LĐSANS TEZĐ Danışman Yrd. Doç. Dr. Hülya KAROĞLU Konya–2009 ĐÇĐNDEKĐLER Bilimsel Etik Sayfası ……………………………………………………..….. ii Tez Kabul Formu………………………………………………..…………… iii Önsöz ………………………………………………………………………… iv Özet ………………………………………………...………………………… v Summary …………………………………………………...………………… vi Şekiller Listesi …………………………………...…………………...……… vii Giriş …………………………………………………………………………... viii BÖLÜM 1 1. YÖNTEM …………………………………………………….…………… 1 1. 1. Araştırmanın Yöntemi …………………………….……………. 1 1. 2. Araştırmanın Amacı …………………………….……....….…… 1 1. 3. Araştırmanın Önemi ……….……………………..…...………… 2 1. 4. Sayıltılar ………………………………………...……..….…….. 3 1. 5. Sınırlılıklar .…..………………………………………..……….. 3 1. 6. Tanımlar …...…………………………………………..……….. 5 1. 7. Kısaltmalar …..………………………………………………….. 5 BÖLÜM 2 2. MÜZE VE MÜZE EĞĐTĐMĐ …………………………………………........ 6 2. 1. Müzenin Tanımları ……………………………………………… 6 2. 2. Koleksiyonculuk ve Müzeciliğin Tarihi………………………… 7 2. 3. Türk Müzeciliği...………………………………………………... 10 2. 4. Müze Eğitimi …………………………………………………..... 12 2. 5. Müzelerin Önemi ve Eğitimdeki Yeri …………………………... 14 BÖLÜM 3 3. SAKIP SABANCI MÜZESĐ ………………………………………....….. 19 3. 1. Sakıp Sabancı’nın Özgeçmişi ……………………………..……. 19 3. 2. Sakıp Sabancı Müzesi …………………………………………... 21 3. 3. Sakıp Sabancı’nın Sabancı Müzesi Hakkında ki Düşüncesi ….… 23 3. 4. Sabancı Müzesi’nin Tarihçesi …………….……………..……… 25 3. 5. Sabancı Müzesi’nin Oluşum Öyküsü ………………………..….. 30 3. 5. 1. Müze Modeline ilişkin Tartışmalar …………..………. 31 3. 5. 2.Müzenin Geliştirilmesi …………………………...…… 33 3. 5. 3. Müzenin Tasarımı ..……………………...………….... 33 3. 5. 4. Koleksiyonlar …….………………………...………… 34 3. 5. 5. Bilim Adamlarının Çalışmaları ………………..……... 35 3. 6. Sabancı Müzesi’nin Eğitime Katkısı .…………………………………... 39 BÖLÜM 4 4. SABANCI MÜZESĐ RESĐM KOLEKSĐYONU ………………….…..…... 51 4. 1. Sabancı Müzesi Resim Koleksiyonları Hakkında ………….…… 51 4. 2. Katalog …………………………………………..……………… 53 BÖLÜM 5 5. BULGULAR ve YORUMLAR …………………………….………...…. 131 5. 1. Günlere Göre Ziyaretçi Sayılarına Đlişkin Bulgular ………..…. 131 5. 2. Yaş Gruplarına Göre Ziyaretçi Sayılarına Đlişkin Bulgular …... 132 5. 3. Geçici Sergilere Gelen Ziyaretçi Sayılarına Đlişkin Bulgular .... 133 5. 4. Söz Danışmanlık Tarafından Yürütülen Çocuk Atölye Çalışmaları Katılımcı Sayılarına Đlişkin Bulgular ……….……... 136 Değerlendirme ve Sonuç …………………………………………...…...……. 138 Kaynakça ……………………………..…………………….…………..……. 142 Ekler ……………………………………………………..…………………… 148 ii iii iv ÖNSÖZ Bu Yüksek Lisans Tezi; Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı, Resim-Đş Öğretmenliği Bilim Dalı, Yüksek Lisans Programı çerçevesinde hazırlanmıştır. Hazırlanan bu tezde Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi yerinde ziyaret edilmiş, Sabancı Müzesi Resim Koleksiyonları bizzat incelenerek konu ile ilgili bilgiler toplanmış ve toplanan bu bilgiler belirli bir düzen içerisinde sunulmuştur. Müze ve müzeciliğin ülke kültürüne olan katkısını ortaya koymak, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi Resim Koleksiyonunun incelenerek Sabancı Müzesi’nin müze ve müzeciliğe, eğitime olan katkısını araştırmak bu ödevin amacını oluşturmaktadır. Bu amaç doğrultusunda hem Avrupa hem de ülkemiz müze ve müzecilik tarihi hakkında bilgiler verilmiş, Sabancı Üniversitesi Resim Koleksiyonları katalog içerisinde görsel olarak sergilenmiş, müzenin eğitime olan katkısı ele alınmıştır. Tezin hazırlık aşamasında, çalışmalarımda bana yardım eden Sabancı Müzesi yönetim kurulu üyesi Ozan Acar’a, Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi Direktörü Hilmi Çelik’e, alanındaki bilgilerini, düşüncelerini benden esirgemeyen, çalışmamın her safhasında bana yol gösteren değerli hocalarım Yrd. Doç. Dr. Yaşar Erdemir’e, Yrd. Doç. Dr. Hülya Karoğlu’a ve Yrd. Doç. Dr. Tahsin Samur’a teşekkürlerimi sunarım. Konya - 2009 Mehmet Aydal v ÖZET Müzeler, oluşumlarından itibaren kültürel değerleri toplumun yararına korumayı ve sergilemeyi hedeflemişlerdir. Ancak 1950’li yıllarda müzecilikte asıl amaç, kültür ve bilimin toplumun tüm kesimine aktarılması olarak gelişmiş, bu nedenle müzecilikte “eğitim” toplama, koruma, araştırma, değerlendirme ve sergilemeyi yönlendiren bir işlev olarak önem kazanmıştır. Müzelerdeki eğitim programlarının amacı, sadece bilgi vermek değildir. Müzelerdeki eğitim ortamları yaratıcılığı, düş gücünü, soru sormayı, ipuçlarını değerlendirmeyi ve sentez yapmayı özendiren, geliştiren bir etkiye sahiptir. Sakıp Sabancı Müzesi, 9 Haziran 2002 tarihinde Đstanbul Boğazı’nın “Atlı Köşk” olarak bilinen Emirgân’daki eski konutunda ziyarete açılmıştır. Türkiye’nin ulusal kültür mirasına her zaman duyarlı olan Sabancı Ailesi, yıllardır topladığı sanat eserlerini halk ile paylaşmak için Sabancı Üniversitesine bağışlamıştır. Sabancı Müzesi Resim Koleksiyonu 19. yüzyılın başından günümüze kadar yaşamış Osman Hamdi, Nazmi Ziya, Đbrahim Çallı, Fikret Mualla gibi Osmanlı ve Türk sanatçıları ile Osmanlı sınırları içerisinde yaşamış, çalışmış, ya da imparatorluk tarafından görevlendirilmiş Fausto Zonaro ve Đvan Ayvazoski gibi Avrupalı sanatçıların eserlerini içermektedir. Araştırma kapsamında 6–14 yaş seviyesindeki öğrencilerin anket sorularına verdikleri cevaplarda ve yapılan uygulamalı çalışmalarda çocukların gördüklerine bağlı kalarak sanat yoluyla kendini ifade edebilme, öğrenme yerine düşünme, sorgulama ve eser üzerine konuşma becerilerini geliştirmiş oldukları gözlemlenmiştir. Bireyin yaratıcılığını ve düş gücünü geliştirmelerine ortam hazırlayan atölyelerde çocuklar, kişisel becerilerini ön plana çıkartarak güven duyguları pekişmiş ve yaptığı her türlü çalışmada düşünmeyi temel alan, çalışmalar üretmişlerdir. Anahtar Kelimeler: Sabancı Müzesi, Müze ve Eğitim, Resim Koleksiyonları vi SUMMARY The museums aimed to keep the cultural values on behalf of society and exhibit them to the society since their establishing. But in 1950’s the main purpose at museology was developed as transferring culture and science to all sections of society so the “education” at museology gained importance as an activity that leads people to gather, keep, research, evaluate and exhibit. The aim of education programs at the museums is not only giving knowledge. The education ambient at the museums has an affect that develops and encourages creativeness, imaging, asking, evaluating clues and making synthesis. Sakıp Sabancı Museum was opened for visiting at his old house that was known as “Atlı Köşk/ Villa with house” of Bosporus in Emirgan on 09 June 2002. Sabancı Family who is always sensitive to national and cultural heritance of Turkey donated all their gathered art works for years to Sabancı University to share them with public. Sabancı Museum Paint Collection composes works of Ottoman and Turk artists who lived from beginning of 19 th century to today as Osman Hamdi, Nazmi Ziya, Đbrahim Çallı, Fikret Mualla and European artist who lived, worked in Ottoman bounds, or appointed by the Emperorship as Fausto Zonaro and Ivan Ayvazoski. Within the scope of research, in the answers of students aged 6-14 to the questions of questionnaire and in the applied studies, it was observed that children developed their ability of expressing themselves, thinking instead of learning, questioning and their skills to talk about work by adhering to what they saw. In the workshops that prepare an environment for an individual to develop his creativity and imagination, it’s seen that children put their personal abilities to the forefront and their feeling of confidence strengthened and they produced some works which ground on thinking in all the studies. Key words: Sabancı Museum, Museum and Education, Painting Collection vii ŞEKĐLLER LĐSTESĐ Resim 1. Birinci Kompozisyon ve Resim Yarışması dereceye giren resimler... 42 Resim 2. Đkinci Kompozisyon ve Resim Yarışması dereceye giren resimler… 42 Resim 3. Üçüncü Kompozisyon ve Resim Yarışması dereceye giren resimler.. 43 Şekil 1. Günlere Göre Ziyaretçi Sayıları …………………………………… 131 Şekil 1a. Günlere Göre Ziyaretçi Yüzdeleri ………………………………… 132 Şekil 2. Yaş Gruplarına Göre Ziyaretçi Sayıları …………………………….. 132 Şekil 2a. Yaş Gruplarına Göre Ziyaretçi Yüzdeleri …………………………. 133 Şekil 3. Geçici Sergilere Gelen Ziyaretçi Sayısı …………………………….. 133 Şekil 3a. Geçici Sergilere Gelen Ziyaretçi Yüzdeleri ……………………….. 134 Şekil 4. Salvador Dali Sergisi Ziyaretçi Sayıları ……………………………. 135 Şekil 4a. Salvador Dali Sergisi Ziyaretçi Yüzdeleri ………………………… 135 Şekil 5. Söz Danışmanlık Tarafından Yürütülen Çocuk Atölye Çalışmaları Katılımcı Sayıları …………………………………………………………….. 136 Şekil 5a. Söz Danışmanlık Tarafından Yürütülen Çocuk Atölye Çalışmaları Katılımcı Yüzdeleri …………………….……………………….. 137 viii GĐRĐŞ Müzeler, toplumda sanatsal düşüncenin gerçek bilincini oluşturan ve bu bilincin gelişmesini pekiştiren en rasyonel alanlardır. Çünkü müzeler, kültür ve sanat birikimini barındıran mekânlar olarak tanımlanırlar Müze, koruyucu ve tanıtıcı kimliğiyle sanata sanat olma kimliğini verir; bu kimliği saklı tutar onun tanıtılmasını ve gelecek kuşaklara iletilmesini sağlar. Đzleyicilerin sanat yapılarına doğrudan doğruya ulaştıkları ve bu eserlerle bireysel ilişkiler kurduğu mekânlardır. Müzeler, yalnızca sanat ve sanat eseriyle doğrudan iletişim kurulmasını gerçekleştirmekle kalmazlar. Aynı zamanda, sanatsal yaratıcılıkla yüz yüze gelerek, sanatı kanıtlayan, yaşayan arşivler olarak nitelendirilebilirler.