Fredag 6. april 2018 13 Aasmund Olavsson Vinje Han vart fødd den 6. april 1818 som son av Olav og Torbjørg. Mor hans døydde då han var ti år gamal, og barndomen var prega av oppvek- sten på husmannsplassen «Plas- sen», der han tidleg måtte arbeide for føda. Han tok mykje utdanning i løpet av livet og gjekk på seminar både i Kviteseid og Asker, før han tok arti- um ved «Heltberg studentfabrikk», og sidan juridisk embetseksamen. I mellomtida hadde han vore både lærar i Vinje og Mandal, og Christia- nia-korrespondent for Drammens Tidende. I 1858 sende han ut fyrste num- meret av «Dølen» som han sidan gav ut med ujamne mellomrom. I 1861 gav han ut «Ferdaminni fraa 1860» som har blitt eit av dei vikti- gaste verka hans. Dei neste åra reiste han til utlan- det og gav ut «Diktsamling», før han i 1866 gav ut diktsyklusen «Sto- regut». I 1869 avslo Stortinget framlegget om diktarløn og han gifta seg med Rosa Kjeldseth. I april året etter fekk dei ein son, men Rosa døydde få dag- ar etterpå. Aasmund døydde på Gran den 30. juli 1870. Kjelde: «A. O. Vinje: Ein tankens hærmann», av Olav Vesaas. Vinjemonumentet: Statuen laga av Knut Skinnarland (1909–1993) som blei avduka i 1974 står ved Vinjar. (Foto: Randi Berdal Hagen) 14 Vest-Telemark blad Aasmund Olavsson Vinje (6. april 1818–30. juli 1870) «Som journalist har eg ofte tenkt at når Aasmund Olavsson Vinje bruka nynorsk og blei respektert for det på si tid, skal i alle fall eg aldri gå vekk frå nynorsken som mitt journalistiske språk.» – Han kunne vere krass, og til og med frekk, men det står respekt av korleis han kunne tvile i spaltene, seier Astrid Versto. VTB Olav Åsen Haugsgjerd [email protected] Astrid Versto frå Vinje skal leie Tvisynet hans kom tydeleg fram i av hans rotfaste tilknyting til Vin- festkvelden på Vinjehuset laur- journalistikken. Og det er nettopp je og andre bygder, men på same dag. Ho har mange års røynsle dette som kjenneteiknar ein god tid til byen og til Europa. Eg kjen- som journalist. Dei seinare åra har journalist, også i dag, tenkjer eg. ner meg att i dette. Til lenger vekk ho vore diplomat i utanrikstenes- Dette å sjå ei sak frå fl eire sider, eg reiser for å arbeide, til sterkare ta. I dag er ho Noregs ambassadør ikkje hoppe for raskt på konklus- blir Vinje-røtene mine. Men det i Kroatia. jonar, seier Versto. å lære nye kulturar å kjenne, få – Kva journalistisk arv etterlèt impulsar kan også utvikle ein som A.O Vinje seg? Hans motkrefter var menneske. For Vinje, som både – Vinje var ein pioner. Han var sterkare enn våre diktar og journalist var denne den moderne journalistikkens far, – Kva har A. O Vinje betydd for vekslinga viktig. også språkleg. Ivar Aasen hadde deg, og har han påverka deg på – Kva bør dagens journalistar skapt eit nytt språk, Aasmund nokon måte? lære av A.O. Vinje? Olavsson Vinje tok det i bruk i – Ja, på fl eire måtar. Ikkje minst – Mykje. Journalistikk, og ikkje journalistikken gjennom Dølen. gjeld det språket. Som journalist minst mediebiletet, i dag er mykje Han stilte spørsmål ved hendin- har eg ofte tenkt at når Aasmund annleis enn på Vinjes tid. Meldin- gar og tankar i tida. Han var kri- Olavsson Vinje bruka nynorsk og gar er kortfatta, og alt går så fort. tisk, men hovudmålet hans var å blei respektert for det på si tid, Kampen om sjåar- og lesar-tal blir Journalist og europear: Astrid Versto skal leie festkvelden under 200-års- opplyse og gjera folk klokare. Og skal i alle fall eg aldri gå vekk frå viktigare enn kvaliteten på jour- jubileet av Aasmund Olavsson Vinje. Ho seier dagens journalistar har mykje skulle ein fange interessa til folk nynorsken som mitt journalistis- nalistikken. å lære av han. (Foto: Privat) måtte ein skrive populært, meinte ke språk. Nettopp derfor er det viktig Vinje. Han kunne vera krass, til og Han har vore eit førebilete. Hans å ikkje gløyme den arven Vinje med frekk, men det står respekt motkrefter var sterkare enn våre, etterlèt seg. Og så er det språket. det viktigaste verktøyet i formid- til meg, burde Ferdaminne vera av korleis han også kunne tvile i men han lykkast. Han blei ein For ein journalist er det viktig å linga. Også her var Vinje ein føre- obligatorisk lesing for journa- spaltene. einar. I tillegg har eg vore påverka vera nøyen med språket. Det er gangsmann. Hadde det vore opp listar. For ei reiseskildring! – I dag trur eg Vinje hadde vore bloggar Andreas Hompland trur derimot ikkje Vinje hadde late seg fi nansiere av reklame. VTB Olav Åsen Haugsgjerd [email protected] Hompland – mangeårig journalist tikken meir reindyrka. Nokre skriv hatt reklame på bloggen sin, seier i Dagbladet og sosiolog – kjem til journalistiske tekstar, medan Hompland. Vinjejubileet for å drøfte journal- andre kommenterer. Vinje gjorde Lesarane av «Dølen» måtte ofte isten A. O. Vinje. alt. Slik sett er han både moderne fi nne seg i å vente lenge på neste – På si tid var han unekteleg ein og avleggs. Moderne fordi journa- utgjeving. nyskapar. «Dølen» var hans per- listikken på hans tid var prega av – Vinje skreiv stadig unnskyld- sonlege blad, som kom ut når det byråkratiske utleggingar og han ningar til tingarane sine fordi han passa han. Der hadde han sin heilt gjekk bort frå dette, men avleggs ikkje hadde fått ut siste nummer i personlege stil, skreiv polemis- fordi han bryt den journalistiske tide. Han var anten på reise, sjuk ke tekstar og dikt. Det var meir norma om å ikkje blande sjangra- eller oppteken med noko anna. essayistisk enn journalistikk, seier ne. Eg vil også seie han var ei stor Men dei hadde tolmod med han, Hompland. inspirasjon til featurejournalistik- fordi mange av tingarane mein- Men før den tid var Vinje jour- ken, seier Hompland. te han var verd å vente på, seier nalist i Drammens Tidende . «Alle sjangrar er gode, bortsett Hompland. – Her skreiv han om alt. Både frå den kjedelege», er eit sitat som Hompland seier Vinje hadde små nyhendemeldingar, referat såleis forklarar mykje om korleis internasjonale ambisjonar med frå Stortinget, og begeistra rap- Vinje såg på journalistiske reglar, boka han gav ut på engelsk. Han portar om teknologiske nyvinnin- seier Hompland. fekk pengar til å reise til England gar, fortel Hompland. – Han ville nok i dag ha vore ein og Skottland, og det enda i boka Hompland seier det kan vere bloggar som fi nansierte skrivinga «Bretland og Britane». Den fekk urettvist å samanlikne ulike tids- si med stipend og pengar frå støt- omtale av engelske meldarar, Dølen: – Det er lett å tenkje på Vinje som ein traust døl, men han var ein epokar, men om han skulle plas- tespelarar og beundrarar. Noko og den eine skriv at Vinje var ein teknologioptimist som ønskte framtida velkomen, seier Andreas Hompland. sert Vinje i dag måtte det bli som som til dels var tilfelle då han kvikk observatør, men ikkje noko (Foto: Privat) ein bloggar. dreiv «Dølen». Men det var ikkje djup tenkjar. – Eg trur ikkje han hadde pas- alltid det var nok, og han måt- – Det kan nok stå som ei høve- sa inn i ein polert redaksjon med te ta seg jobb i departementet. leg skildring av han, for han var ofte fort standpunkt i saker, det det eine auga, og gråte med den tider og fristar. I dag er journalis- Uansett trur eg nok ikkje han ville ikkje alltid like djup. Vinje bytte var dette som var tvisynet. Le med andre, seier Hompland. Fredag 6. april 2018 15 Dei litt erære spora ett er Vinje A.O. Vinje er eit namn ein ikkje kjem unna når ein snakkar om både den lokale og den nasjonale diktar- kunsten. Me har spurt dei tre Vinje-forfattarane Kjersti Rorgemoen, Erlend Kaasa og Stein Versto om kva dei meiner A.O. Vinje har hatt å seie for heimstaden og for dei som forfattarar. VTB Kari Smeland [email protected] Om Kjersti Rorgemoen: Om Erlend Kaasa: Om Stein Versto: Fødd 1982 Fødd 1976 Fødd 1957 Frå Øyfjell i Vinje, Kjem frå Åmot i Frå Vinje, der han nå og bur nå på Tvigyva Vinje, og er busett i bur. i Lårdal. Indre Arna i Horda- Debuterte med Gav ut «Purkene land. novellesamlinga «Ho snudde seg» i 2009 Debuterte med blei borte i trappene» og «Håpet og festen» romanen «Thunder i 1990 som han fekk i 2015. road» i 2009 som Tarjei Vesaas’ debu- Har fått sokne- han fekk littera- tantpris for. prest Alfred Anders- turprisen frå Alfred Har seinare gjeve son-Ryssts pris, Andersson-Ryssts ut diktsamlingar og bokhandlerforenin- fond for 2010. romanen «Nidaros» gens store forfatter- Gav ut «Livius» i som kom i 2013. stipend og Jan Roar 2015. Er også musikar, Leikvolls minnepris. omsetjar og har Kjelde: Alkunne.no skrive songtekstar Kjelde: for mange artistar, kolonforlag.no Kjersti Rorgemoen. Erlend Kaasa. men framfor alt Odd Stein Versto. (Foto: Helge Hansen/Kolon forlag) (Foto: Tuva Vestrheim Kaasa) Nordstoga. (Foto: Ånond Versto) Kjelder: allkunne.no og snl.no Kva meiner du A.O. Vinje har betydd Kva meiner du A.O. Vinje har betydd Kva meiner du A.O. Vinje har betydd for Vinje og Vest-Telemark? for Vinje og Vest-Telemark? for Vinje og Vest-Telemark? Han har nok hatt mykje å seie for sjølvforståinga i Eg har ingen føresetnader for å seie noko om kva han Han var rette mennesket på rette staden til rett tid: Vest-Telemark. Han hadde ein del eigenskapar eg trur har betydd for Vest-Telemark generelt, men eg vil tru at ein mann av folket, i eit land som leita etter sin nas- ein set pris på her i området: med einmannsavisa si var han må ha hatt mykje å seie for identiteten til vinbyg- jonale identitet, etter hundreår med utanlandsk over- han sjølvstendig og fri i sitt blikk på samfunnet, uavhen- gjane.