Scriptie Iris de Groot 1 Kassa crossmediaal? Masterscriptie: Iris de Groot Studentnummer: 0491322 Begeleiding: Dr. André van der Velden Tweede lezer: Prof. Dr. Sonja de Leeuw Film- en Televisiewetenschap Universiteit Utrecht, juli 2008 Kassa Crossmediaal? 2 Samenvatting Kassa is tegenwoordig niet alleen meer bekend van tv, maar ook van twee dochterprogramma’s, een website, een radioprogramma en een digitaal themakanaal. Het woord kassa dient als een paraplu waar alle andere producten onder vallen (alleen het digitale themakanaal heeft een andere naam: ConsumentenTV). Binnenkort wordt de paraplu uitgebreid met een blad genaamd Kassa. Kassa is volgens de VARA crossmediaal. Want alle producten brengen via de naam Kassa crossmediaal in omloop. Maar om als crossmediaal te mogen gelden, moet er volgens onderzoekers sprake zijn van samenwerking tussen de betrokken redacties. Maar tijdens mijn stageperiode bleek dat daarvan maar weinig sprake was. Alle afdelingen werken namelijk zelfstandig. Dit leidt tot de vraag of Kassa eigenlijk wel echt crossme diaal is? Helaas bestaat er geen eenduidige definitie van crossmediaal. Dit komt vooral omdat er teveel onderzoeksgebieden zijn waarin dit woord gebruikt werd of wordt. Er zijn dan ook net zoveel onderzoekers als definities te vinden. Een mogelijke uitweg uit deze impasse biedt het Convergence Continuum Model van Dailey, Demo en Spillman. Zij vatten crossmediaal op als een proces, onder te verdelen in verschillende fases: cross promotion, klonen, con-collegialiteit, content delen en volledig crossmediaal. Aan de hand van dit model kan worden bepaald of Kassa crossmediaal is. Om de plaats van Kassa te kunnen bepalen is er kwalitatief onderzoek verricht door de medewerkers van Kassa te interviewen. De VARA vindt dat deze groep content op een crossmediale manier in omloop brengt. Van elk van de vier betrokken mediavormen in het Kassa- cluster zijn de eindredacteuren geïnterviewd. Naast deze respondenten zijn een crossmediale redacteur van Kassa, en twee internetredacteuren van Kassa-online geïnterviewd. Bovendien zijn een directielid van de VARA en het Hoofd Nieuwe Media geïnterviewd om inzicht te krijgen in de situatie op het strategisch niveau binnen de organisatie. Het blijkt dat Kassa in de derde fase, con-collegialiteit, van het Convergence Continuum Model past. Dit komt doordat de medewerkers graag zouden willen samenwerken, maar dat dit eigenlijk alleen kan met speciale projecten of het berust op toeval. Het komt dan ook niet altijd van de samenwerking. Tevens blijkt dat drie van de vier mediavormen in deze fase zitten. Alleen de website zit in een hogere fase doordat zij meer content delen en vergaderingen bijwonen. Dit zijn dan ook meteen de aanbevelingen die uit dit onderzoek het meeste naar voren komen. Daarnaast zou het nuttig zijn om een speciale redacteur of coördinator aan te stellen (dit wordt door zowel het model van Dailey, Demo en Spillman aangegeven als door de medewerkers) en is het belangrijk om te gezamenlijk of met de coördinator te bepalen bij welk medium een onderwerp past. Ten slotte geven de medewerkers zelf aan dat ze het erg belangrijk vinden om fysiek bij elkaar in de buurt te zitten en zij stellen een verhuizing voor. Er zou dan meer met elkaar gesproken worden en ze zouden beter van de onderwerpen van elkaar op de hoogte zijn. Hierdoor zou er volgens hen een betere samenwerking kunnen volgen. Dit is een punt wat de VARA in gang moet zetten. De medewerkers zelf kunnen beginnen met een regelmatig overleg. Bij beiden is er een wil en nu moeten ze deze nog gaan tonen. Scriptie Iris de Groot 3 Inhoudsopgave 1 Inleiding_______________________________________________________________ 5 2 Theoretisch Kader _______________________________________________________ 9 2.1 Wat is crossmedialiteit eigenlijk? ______________________________________ 9 2.2 De definitiebepaling ________________________________________________ 12 2.3 Hoe meet je crossmedialiteit van een groep van mediaorganisaties? ________ 16 2.4 Conclusie _________________________________________________________ 17 3 Methode ______________________________________________________________ 19 3.1 Strategie __________________________________________________________ 19 3.2 Het verzamelen van de data __________________________________________ 20 3.3 Data analyse_______________________________________________________ 20 4 Resultaten ____________________________________________________________ 23 4.1 Analyse Is Kassa crossmediaal?_______________________________________ 23 4.2 Algemene zaken____________________________________________________ 23 4.3 Analyse per medium ________________________________________________ 24 4.3.1 Website: Kassa.vara.nl ____________________________________________ 25 4.3.2 Radio: Radio Kassa _______________________________________________ 27 4.3.3 Digitaal themakanaal: ConsumentenTV ________________________________ 27 4.3.4 Televisie: Kassa__________________________________________________ 28 4.4 Analyse op strategisch niveau ________________________________________ 29 5 Conclusie en aanbevelingen______________________________________________ 31 5.1 Aanbevelingen _____________________________________________________ 33 6 Literatuur _____________________________________________________________ 37 7 Bijlagen ______________________________________________________________ 39 7.1 Bijlage 1 Vragenlijst interviews _______________________________________ 41 7.2 Bijlage 2 Vragenlijst interviews (strategisch niveau) _____________________ 43 7.3 Bijlage 3 Uitwerking interview Klaas 16 april 2008 _______________________ 45 7.4 Bijlage 4 Uitwerking interview Rop 16 april 2008 ________________________ 53 7.5 Bijlage 5 Uitwerking interview Arne vrijdag 18 april 2008 _________________ 57 7.6 Bijlage 6 Uitwerking interview Frans 23 april____________________________ 63 7.7 Bijlage 7 Uitwerking interview Renate 23 april 2008______________________ 71 7.8 Bijlage 8 Uitwerking interview Rens 7 mei 2008 _________________________ 79 7.9 Bijlage 9 Uitwerking interview Fos 7 mei 2008 __________________________ 87 7.10 Bijlage 10 Uitwerking interview Ed 14 mei 2008 _________________________ 91 7.11 Bijlage 11 Uitwerking interview Alex 16 mei 2008 _______________________ 97 7.12 Bijlage 12 Schema Convergence Continuum model ______________________ 103 Kassa Crossmediaal? 4 7.13 Bijlage 13 Samenvatting interviews ter analyse schema __________________ 107 Scriptie Iris de Groot 5 1 Inleiding Onze wereld wordt steeds sterker gemediatiseerd. Er is door technologische ontwikkelingen steeds meer mogelijk en dat uit zich in een toenemend a antal mediale diensten. Alles lijkt tegenwoordig wel mogelijk van interactieve programma’s op websites, tot themakanalen op mobiele apparaten, fysieke bijeenkomsten van online communities en virtuele werelden waarin wordt gehandeld.1 Oude en nieuwe media hebben elkaar daarbij gevonden. Zo ook VARA’s Kassa. Dit ‘oude’ consumentenprogramma wordt sinds 1989 op televisie uitgezonden, maar heeft sinds enige jaren ook de nieuwe media ontdekt. Kassa behelst tegenwoordig dan ook niet alleen het televisieprogramma met de dochterprogramma’s Kassa2 en Kassa3, maar ook een website, digitaal themakanaal, radioprogramma en binnenkort een blad. Het televisieprogramma gaat over alles wat de moderne consument bezighoudt. Kassa staat bekend om een aantal veelvuldig terugkerende onderdelen zoals de Belbus en de Kassa tests/productvergelijkingen.2 Het programma heeft elke week ongeveer 1.500.000 kijkers.3 Kassa is in 1989 gestart met Felix Meurders als presentator. Hij was tevens de bedenker van het format. Tot 1994 was hij naast presentator ook eindredacteur van de rubriek.4 Sinds 2005 heeft de wekelijkse televisie-uitzending van Kassa een vervolg op internet en met ingang van 8 oktober 2007 wordt deze verlenging vervolgens ook op maandag op Nederland 2 als televisieprogramma uitgezonden. Op donderdag wordt Kassa3 uitgezonden. Dit programma richt zich op jongeren. In 2006 ontstond Radio Kassa. Dit is een dagelijks, half uur durend radioprogramma met consumenteninformatie. Het programma wordt uitgezonden op radio 1 om 11.30 uur. De presentatie is in handen van Simone Weimans en Felix Meurders. Ook bij dit programma is er sprake van terugkerende onderdelen zoals Superman en de Buitendienst. Deze superman helpt mensen hun consumentenproblemen oplossen. In de reportageserie de Buitendienst werpen verslaggevers nieuw licht op consumentenonderwerpen. Het digitale themakanaal ConsumentenTV werd in 2005 door de VARA gelanceerd. Via dit themakanaal kunnen mensen zeven dagen per week en 24 uur per dag actuele consumenteninformatie bekijken. Het themakanaal zendt niet alleen de consumentenprogramma’s van de VARA uit, maar ook vergelijkbare programma’s van andere omroepen, zoals Appeltje voor de dorst (Omroep MAX), Hallo Gelderland! (Omroep Gelderland) en Radar (TROS). Hiernaast maakt de VARA nog een aantal programma’s speciaal voor het themakanaal: Consumentennieuws, Vraag & Beantwoord, De Gouden Tip en Consumenten Nieuwsweek. Tenslotte is er nog het internetplatform Kassa.vara.nl. Op dit platform komen alle media bij elkaar en is alles te b ekijken en te lezen. Maar dit is niet het enige wat belangrijk is voor de site. Er is namelijk een interactief gedeelte op de site waarin consumenten elkaar online met problemen helpen. Dit heet Vraag & Beantwoord en er is ook nog een forum waarin consumenten kunnen discussiëren. Vraag & Beantwoord heeft tot op heden 68.000 deelnemers en er zijn inmiddels zo’n 225.000 bijdragen