Ń™0/«»nr ikr SPRAWOZDANIE ADMINISTRACYJNE Wydziału Powiatowego powiatu brodnickiego za czas od 1. 1. 1924 r. do 31. 12. 1925 r. i;.- ' .Vi • 1 [ ■ ' ; ' ■ Czcionkami Drukarni Brodnickiej w Brodnicy. Sprawozdanie Administracyjne Wydziału Powiatowego pow. brodnickiego za czas od 1. 1. 1924 r. do 31. 12. 1925 r. o tim o MHVIUITMU Stosownie do § 127 ordynacji powiatowej przedkłada Wydział Powiatowy Sejmikowi Powiatowemu sprawozdanie administracyjne za lata 1924 i 1925. I. Ogólne. Objętość powierzchni powiatu wynosi 106,149 ha czyli 19,87 mil. kwadr W powiecie znajdują się trzy miasta: Brodnica, Lidzbark i Górzno, 98 gmin wiej­ skich i 44 obszarów dworskich. Miasta obejmują 4494,60,24 ha a gminy i obsza­ ry dworskie 101614,89,40 ha. Kwota czystego podatku gruntowego wynosi na ca­ ły powiat 583,623,75 mk. czyli przeciętnie 5,69 mk. od ha. Podatkowi gruntowe mu podlegają 99731,23,93 ha z 561,005,40 mk. czystego dochodu gruntowego. Gruntom należącym do kościołów, szkół i probostw nie będzie wymierzany poda­ tek gruntowy. Grunta te obejmują 28,68,66 ha [z 22618,55 mk. czystego dochodu gruntowego. Na drogi publiczne przypada 2.181,80,40 ha., na wody 335,2809 ha. a na zabudowane zagrody poszczególnych gospodarstw 992,50,92 ha. Liczba mie­ szkańców powiatu wynosi wedle ostatniego spisu ludności z dnia 1. X. 21. roku 61.257 dusz. Z liczby tej jest 50.774 mieszkańców narodowości polskiej 10.683 mie­ szkańców narodowości niepolskiej. Na miasta przypada 11 936 a na wsie 49.321 dusz. W stosunku do roku 1910 zmniejszyła się liczba ludności o 885 osób. Zwierząt domowych naliczono: Koni 11,235, bydła rogatego 31.495, owiec 16.816, trzody chlewnej 31,465. Liczba gmin wiejskich powiększyła się w roku 1925 o trzy gminy i to ko­ sztem obszarów dworskich Gorczeniczka, Swierczyny i Sz. Kruszyny, które z mo­ cy rozporządzenia Rady Ministrów przegminowane zostały na gminy wiejskie o tej samej nazwie. Przegminowanie to było konieczne i nastąpiło z powodu utworze­ nia przez Urząd Ziemski z wymienionych majątków ziemskich osad o wielkości mniejwięcej 50 do 60 mórg obszaru, na których osiedlili się polacy, przeważnie były ochotnicy Wojsk Polskich. Powyższe dane statystyczne, oparte na spisie lu­ dności z 1. 10. 21. r., dzisiaj nie zupełnie są już ścisłe. Stosunek mieszkańców pod względem narodowości napewno jest inny jak w dniu 1. X. 21 r. a miano­ wicie już zmienił się na korzyść polskości, gdyż w czasie od 1. X. 21. r. do teraz przeważna część niemców wyemigrowała do Niemiec, miejsca ich zajęli Polacy po części reemigranci z Niemiec, którzy tam optowali na rzecz Polski. Dnia 22. czerwca 1924 r. zwiedził miasto Brodnica z okazji poświęcenia sztan­ daru 67 pułku piechoty Pan Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Woj­ ciechowski. Ludność miasta i powiatu dołożyła wszelkich starań by Wysokiemu Gościowi — Dostojnikowi Rzeczypospolitej — okazać swe przywiązanie i miłość 2 do Ojczyzny. Dzień wymieniony wykorzystano również dla położenia kamienia węgielnego pod budowę kaplicy na cmentarzu wojskowym, wykończonej w końcu roku sprawodawczego przez miasto Brodnica. Lata 1924 i 1925 były nader ciężkie dla Powiatowego Związku Komunalnego i obywateli pod względem finansowym. Wywołane to zostało wskutek zaprowadzonej przez ówczesnego Ministra Skarbu p. Władysława Grabskiego sanacji Skarbu Państwa i wprowadzenia w obieg zło­ tego pilskiego jako środka płatniczego, która od obywateli — zwłaszcza rolni­ ków — wymagała wielkich nakładów pieniężnych z tytułu podatków bezpośre­ dnich i nowowprowadzonych pośrednich (jak podatku majątkowego, daniny laso- wej i t. p.) Przyczyniły się do tego i stosunkowo niskie ceny płodów rolniczych w stosunku do cen niezbędnych w rolnictwie sprzętów rolniczych i towarów tekstyl­ nych (przemysłowcy i kupiectwo kalkulacje ceń. dokonywali według walut zagra­ nicznych — szczególnie dolara lub franka szwajcarskiego) jak również braku po­ życzek i bardzo wysokich odsetek, które dochodziły do 3 proc. w stosunku mie­ sięcznym. Zaznaczyć wypada, że o pożyczkach długoterminowych w tych czasach wogóle nie było można myśleć. Podatnicy wobec takiego stanu rzeczy nie byli w możności terminowo na rzecz Powiatowego Związku Komunalnego uiszczać przypadających opłat a ostatnio wymieniony, niechcąc na szwank narażać egzystencji obywateli, zmuszony był udzielać im długoterminowych delacji. W następstwie te­ go Powiatowy Związek Komunalny walczył z niemiernymi trudnościami finanso­ wemu, które doszły do tego stopnia, że Powiatowy Związek Komunalny przez pe­ wien okres czasu niebył w możności swym pracownikom (urzędnikom, funkcjo- narjuszom i robotnikom', którzy w stosunku do wówczas panującej drożyzny źle byli opłacani, w terminach płatności wypłacać pensje i zasługi. Przy końcu roku 1925 dało się odczuć znaczne polepszenie w tym kierunku. W sierpniu 1925 r. z powodu upłynięcia czasu trwania kadencji dotychcza­ sowego Sejmiku Powiatowego zarządzono nowe Wybory do Sejmiku Powiatowego, które się odbyły 22. listopada tegoż roku. Sukces przy wyborach, odniosło Stron­ nictwo Ludowe Piast, które na 40 członków Sejmiku Powiatowego przeprowadziło 16 swych kandydatów. W wyborach uzyskali mandatów: Polskie Stronnictwo Ludowe Piast 16, Chrzęść. Nar. Stron. Roln. 2, Nar. Partja Rob. 7, Polska Partja Socjal. 3, Niemcy 3, Zblok. lista polska 3, Klub oby­ watelski 4, Blok Rolniczy 2. Imienny spis członków Sejmiku Powiatowego jest wykazany pod nr. XIV. niniejszego sprawozdania. Nowowybrany Sejmik Powiatowy w urząd wprowadzony został w roku 1926. II. Starosta i Deputowani. Na czele administracji powiatowej stoi od czasu przejęcia powiatu przez władze polskie starosta p. Władysław Olszewski. Deputowanymi powiatu są pp Dr. Konrad Siudowski z Przydatek i Kazimierz Powałowski z Brodnicy, dawniej Dzierzno. W czasie urlopów wypoczynkowych p. Starosty zastępuje starostę I. de­ putowany p. Dr. Siudowski. III. Sejmik Powiatowy. W skład Sejmiku Powiatowego, którego wybór się odbył dnia 20. XI. 21 r., wchodzą pp.: Grążawski z Brodnicy, Bizan z Brodnicy, Karbowski z Brodnicy, Jerzykiewicz 3 z Brodnicy, Słoszewski z Brodnicy, Rochon z Lidzbarka, Powałowski z Lidzbarka, Jakubowski z Górzna, Wawrowski z Mszana, Wilamowski z Pląchot, Stachowski z Wymokłych, Gaca z Wrock, Oszwałdowski z Jabłonowa, Czechowski z Lembar- ga, Siebers z Kruszyn, Ciemiński z Jabłonowa, Jahnke z Brudzaw, Goertz z Lem- barga, Rohde z Jabłonowa, Zakrzewski z Nieżywięcia, Kernstein z Karbowa, Mathoes z Gutowa, Dzięgiełewski z Bachotka, Szułwic z Polskiego Brzózią, Cichocki z Zbiczna, Miłoszewski z Pokrzydowa, Rochowski z Polskiego Brzózią, Truszczyński z Kowalik, Piński z Miesiączkowa, Menczyński z Małego Leźna, Grabowski z Grążaw, Mieczkowski z Ciborza, Czajkowski z Belku, Robiński z Opalenicy, Żurawski z Cieląt, Gołębiewski z Brudzaw, ¡Różański z Brodnicy i Tessar z Lidzbarka. Dwuch ostatnio wymienionych członków Sejmiku Powiato­ wego wprowadzono w urząd 1924 r i to p. Różańskiego w miejsce p. Michnow- skiego z Brodnicy i p. Tessara w miejsce p. Ettera z Lidzbarka. Posiedzeń Sejmiku Powiatowego odbyło się: W roku 1924 trzy, i to 21 marca, 18 listopada i 19 grudnia. W roku 1925 cztery, i to 3 kwietnia, 8 lipca, 15 września i 29 października. IV. Wydział Powiatowy. Wydział Powiatowy, w którego skład wchodzą w roku 1921 na okres czte­ roletni wybrani pp.: Dr. Siudowski, obywatel ziemski z Przydatek, Jerzykiewicz, burmistrz z Brodnicy, Powałowski, kupiec z Lidzbarka, Robiński obywatel ziemski z Opalenicy, Wiśniewski, rolnik z Grążaw i przedsiębiorca budowlany Słoszewski z Brodnicy, zgromadził się 16 razy w roku 1924 i 13 razy w roku 1925. Jak wynika z dzienników podawczych załatwiono w Wydziale Powiatowym w latach sprawozdawczych 30667 spraw a mianowicie 13739 spraw w roku 1924 i 16928 spraw w roku 1925. Spraw spornych przedłożono Wydziałowi Powiatowemu celem rozstrzygnię­ cia w roku 1924 — 5 spraw, w roku 1925 — 2 sprawy. Z tych załatwiono: w roku 1924 — 5 spraw, w roku 1925 — 2 sprawy. Ogólnie przedłożono Wydziałowi Powiatowymu celem powzięcia decyzji 432 spraw w roku 1924, a 358 spraw w roku 1925. Z tych dotyczyło 1) Gmin wiejsk. i obsz. dworsk. w r. 1924 spraw 10, w r. 1925 spraw 13 2) Gmin no ubogich w r. 14, w r. V 3) Policję łowiecką w r. 7, w r. y y 4 4) Spraw podatkowych w r. 28, w r. yy 23 5) Policję budowlaną w r. 3, w r. yy 10 6) Spraw personalnych w r. 27, w r. yy 29 7) Rozporządzeń policyjnych w r. — w r. yy 2 8) Spraw dyscyplinarnych w r. 1, w r. yy 2 9) Kasy Oszczędności i Kom. w r. 17, w r. yy 7 10) Spraw drogowych w r. 44, w r. yy 34 11) Spraw położnych w r. 2, w r. y y 3 12) Spraw ubezp. w r. 2, w r. yy 4 13) fldmin. wójtostw w r. 9, w r. y y 21 14) Koncesji na wyszynk w r. 15, w r. yy 15) Innych spraw w r. 254, w r. y y 182 razem 432, razem „ 358 4 V. Urzędnicy Wydziału Powiatowego. R. Biuro Wydziału Powiatowego. 1. Naczelny sekr. Wydziału Powiatowego Talaśka 2. sekretarz „ ,, Bachorski „ Karczewski 4. asystent ,, ,, Ronowski 5- „ ,, ,, Langowski 6. Smoliński 7. registrator ,, ,, Sobiecki 3- 2 funkcjonarjus:ty, 4 siły pomocnicze i 1 uczeń. B. Urzędnicy Powiatowej Kasy Komunalnej i Oszczędności. 1. Rendant Grabowski 2- kontroler Brozowski 3. asystent Brandt 4. 2 siły pomocnicze i 1 uczeń Z dniem 15. VIII. 25 r. zwolniony został z służby powiatowej na własne życzenie asystent kasowy Konrad Brandt, który objął posadę przeciwksiążkowego Powiatowej Kasy Komunalnej i Oszczędności w Sępolnie. Posadę tą powierzono dnia 1. X. 25 r. asystentowi kasowemu Bronisławowi Prusakowi z Chełmna. C. Wdowy i sieroty. Wdowa po sekretarzu Wydz. Powiatowego Marksie wdowa po kontrolerze Schaffmanie wdowa po drogomistrzu