Bulletin S.R.B.E.IK.B. V.E., 145 (2009): 25-31 Nieuwe en zeldzame Belgische wantsen Ill (Hemiptera: Heteroptera) I 1 B. AUKEMA , J.M. BRUER~ & G.M. VISKEN~ 1 ZoOlogisch Museum, Afdeling Entomologie, Plantage Middenlaan 64, 1018 DH Amsterdam, Nederland (e­ mail: [email protected]). 2 Koninklijk Instituut voor Natuurwetenschappen, Vautierstraat 29, 1000 Brussel (e-mail: [email protected]). Abstract Phytocoris nowickyi (Miridae), Buchananiella continua, Temnostethus tibialis (Anthocoridae), Arocatus longiceps (Lygaeidae) and Empicoris rubromaculatus (Reduviidae) are recorded for the first time from Belgium. Additional records of Corythucha ciliata {Tingidae), Xylocoridea brevipennis (Anthocoridae ), Leptoglossus occidentalis (Coreidae) and Pinthaeus sanguinipes (Pentatomidae) are given. In addition, Empicoris rubromacu/atus is recorded here for the first time from Greece. Resume Phytocoris nowickyi (Miridae), Buchananiella continua, Temnostethus tibialis (Anthocoridae), Arocatus /ongiceps (Lygaeidae) et Empicoris rubromaculatus (Reduviidae) sont signales pour la premiere fois en Belgique et de nouvelles stations sont a present connues pour Corythucha ciliata (Tingidae ), Xylocoridea brevipennis (Anthocoridae ), Leptoglossus occidentalis (Coreidae) et Pinthaeus sanguinipes (Pentatomidae). De plus, Empicoris rubromaculatus est aussi signalee pour la premiere fois de Grece. Samenvatting Phytocoris nowickyi (Miridae), Buchananiella continua, Temnostethus tibialis (Anthocoridae), Arocatus /ongiceps (Lygaeidae) en Empicoris rubromaculatus (Reduviidae) warden voor het eerst uit Belgie venneld, naast nieuwe vondsten van Corythucha ciliata (Tingidae ), Xylocoridea brevipennis (Anthocoridae), Leptog/ossus occidentalis (Coreidae) en Pinthaeus sanguinipes (Pentatomidae). Daarenboven wordt Empicoris rubromacu/atus hi er voor de eerste keer uit Griekenland vermeld. Inleiding plataan voorkomende Arocatus-populaties voorlopig aan de naamlijst toegevoegd. In deze bij drage aan de faunistiek van de Gebruikte afkortingen voor collecties: KBIN: Belgische wantsen worden de eerste vondsten Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuur­ van Phytocoris nowickyi (Miridae ), Buchananie/la wetenschappen, Brussel; ZMAN: Zoologisch continua, Temnostethus tibialis (Anthocoridae) Museum, Amsterdam. Belgische provincies: en Empicoris rubromaculatus (Reduviidae), O.Vl.: Oost-Vlaanderen; A.: Antwerpen; Vl.Br.: tweede vondsten van Xylocoridea brevipennis Vlaams Brabant; Lb.: Limburg; Lg.: Luik; N.: (Anthocoridae) en Pinthaeus sangumzpes Namen. (Pentatomidae) en aanvullende waamemingen van Corythucha ci/iata (Tingidae) en Lepto­ Familie Tingidae glossus occidenta/is (Coreidae) vermeld. Corythucha ciliata (Say, 1832) Arocatus longiceps (Lygaeidae) wordt in afwachting van de opheldering van de O.Vl.: Zwijnaarde (ES5050), 22.11.2008, 1 ~, J.M. taxonomische status van de in West-Europa op Bruers (KBIN). 25 Corythucha ciliata werd in 2006 voor het eerst volwassen dieren in juli en augustus zijn in Belgie waargenomen in de provincies waargenomen (WAGNER, 1970-1971 ). In Antwerpen en Brussel (AUKEMA et al., 2007). Nederland zijn adulten waargenomen van begin Met de vondst in Zwijnaarde is ze nu uit drie mei tot begin september (Database Werkgroep provincies bekend. Heteroptera, EIS-Nederland, Leiden). Familie Miridae Familie Anthocoridae Phytocoris (Ktenocoris) nowickyi Fieber, 1870 Tem11ostethus (Temnostethus) tibialis Reuter, 1888 = Phytocoris (Ktenocoris) singeri Wagner, 1954 (RIEGER, 2006: 613) A. : Brasschaat, Peerdsbos (FS0483), 6.VI.2007, ld' van starn beuk, J.M. Bruers (K.BIN). Lg. : Wonck, Coteau du Tunnel (FS8626), 30.VIII. Temnostethus tibialis komt verspreid en zeer 2008, 1c! op Artemisia vulgaris, J.-Y. Baugnee. lokaal voor in Engeland, op het kanaaleiland N. : Feschaux, Reind-Peine (FR3657}, 16.Vlll.2005, Jersey, in Tsjechie, Roemenie, Turkije en op 1!?, G.M. Viskens (KBIN). Kreta (PERICART, 1996). In Engeland is ze Phytocoris nowickyi heeft een groot bekend uit Pamber Forest in Hampshire, Silwood Euraziatisch verspreidingsgebied en komt in Park in Berkshire en Oxleas Wood in Kent Europa voor van Nederland tot in Rusland en (KIRBY, 1992). Ze leeft op stammen en takken van Zweden tot op de Balkan (KERZHNER & van bomen van kleine insecten en mijten. In JOSIFOV, 1999). In Nederland is ze bekend van Engeland werd ze gevonden op de stam van een een beperkt aantal vondsten in Midden- en Zuid­ omgevallen eik en geld opt van eik {K.IRBY, Limburg {AUKEMA, 1989) en REICHLING (1985) 1992). De leefwijze komt vermoedelijk overeen meldt haar nieuw voor Luxemburg. Uit het met die van de andere inheemse Temnostethus­ aangrenzend deel van Duitsland is ze bekend uit soorten: een generatie per jaar en overwintering Nordrhein-Westfalen en Rheinland-Pfalz van adulten (K.IRBY, 1992). Het in Brasschaat {HOFFMANN & MELBER, 2003). Over de biotoop gevangen exemplaar was nog week, wat erop en de waardplant(en) is weinig bekend. Volgens duidt dat de nieuwe generatie vanaf begin juni WAGNER (1952) leeft ze zoofaag op kruiden, volwassen is. onder andere op melde (Atriplex sp.). COBBEN ( 195 8) . observeerde de nimfen rneermaals in Buchananiella continua (F.B. White, 1880) vochtige biotopen aan de voet van kluwenzuring (Rumex conglomeratus) en de volwassen dieren O.Vl. : Beveren, Hof ter Saksen (ES8774}, 13.X. enkele keren op de roodbruine zaden van deze 2008, 3d, 12~ op dood loofhaagbeuk en wilg, B. plant. Nimfen trof hij incidenteel echter ook aan Aukema & J.M: Bruers (1 d", 3 ~ KBIN; 3!? op wateraardbei ( Comarum palustre) en eik ZMAN). Grembergen (ES7756}, 8JQ.2008, 6c!d', (Quercus sp.). WAGNER (1970-1971) vermeldt in 1!? op dood loof eik, G.M. Viskens (KBIN). navolging van Cobben kluwenzuring als Gijzegem (ES7448), 8.XI.2008, 2 !i1 !? tussen zaden vanes, J.M. Bruers (KBIN). Kallo, Park (ES8978), waardplant voor P. singeri en Atriplex nitens 18.X.2008, le! van klirnop op populier, J.M. voor in navolging van Reuter. P. nowickyi Bruers (KBIN). Kemzeke (ES7573), 18.X.2008, W ACHMANN et al. (2004) geven voor P. nowickyi 1 !?, G.M. Viskens (KBIN). Lokeren, Oeverstraat aan dat ze in de Iauidlaag tussen rnelde, Cistus (ES6962), 16.XI.2007, 1 !? onder se hors plataan, en grassen wordt gevonden, maar ook op A. van Grirnberge (KBIN). Moerzeke (ES8057), loofbomen (onder and ere wilg) is aangetroffen. 8.XI.2008, 5c!c!, 1 !?op dood loofwilg, J.M. Bruers Voor P. singeri geven zij aan dat het voorkomen (KBIN). Stekene (ES7273), 18.X.2008, 1 ~ op op kluwenzuring in Duitsland en Oostenrijk niet dood loof populier, J.M. Bruers (KBIN). Vrasene is aangetoond en voor Zwitserland vermelden zij (ES8375}, 18.X.2008, 1 ~ op dood loof populier, een vondst op papagaaienkruid (Amaranthus J.M. Bpters (K.BIN). retrojlexus). De eerste auteur ving haar in groot A. : Antwerpen, Linkeroever, Bos (ES9475), 15.X. aantal op uitgebloeide wilgenroosjes (Chamerion 2008, 4d', 7!? en 12 nimfen vijfde stadium op dood loof Canadese populier en Spaanse aak, B. angustifolium) in het overstromingsgebied van Aukema & J.M. Bruers {2d', 4!? KBIN). Burcht de Geul. De soort overwintert in het eistadium en (ES9473), 25.X.2008, 2!?!? op dood loofCanadese er is een generatie per jaar, waarvan de populier, G.M. Viskens en 1!?, J.M. Bruers 26 (KBIN). Deurne, Ter Rivierenhof (FS06), 2l.Xll.2008, le!, 1 ~ uit verdroogde hopbladeren, J.M. Bruers (KBIN). Hingene, park Kasteel van Ursel (ES8862), 13.X.2008, 4c!, 3 ~ op dood loof haagbeuk en wilg, B. Aukerna & J.M. 1 ~ruers (2d', 1 ~· KBIN). Vl.Br.: Wezembeek-Oppem (FS0533), 14.X.2008, 1 d', 12~ op dood loof Canadese populier, B. Aukema & J.M. Bruers {ld', 3~ KBIN; 3~ ZMAN). Buchana~iella continua is volgens PERICART (1972) een van origine tropische soort, die op verschillende plekken in West-Europa is aangevoerd en zich daar vervolgens heeft weten Fig. 1. Vindplaatsen van Buchananiel/a continua in te vestigen (PERICART, 1972). Ze is bekend uit Belgie tropisch Africa, tropisch Amerika, Reunion, het Midden-Oosten (Israel en Turkije), Italie, Spanje, Ry, Treignes in de provincie Namen (BAUGNEE Portugal, Frankrijk, Madeira en de Azoren et al., 2002). Voor informatie over verspreiding (PERICART, 1996). De vennelding uit Australie en leefwijze wordt naar deze publicatie in PERICART (1996) heeft betrekking op verwezen. lnmiddels is ze ook uit Nederland Buchananiella whitei Reuter, 1884 (CASSIS & bekend (AUKEMA et al., 2005). GROSS, 1995). In 1995 werd ze voor het eerst in Engeland waargenomen {KIRBY, 1999) en ze is Familie Reduviidae daar inmiddels uit acht graafschappen bekend en lokaal zelfs algemeen (AUKEMA, 2007). AUKEMA Empicoris rubromaculatus (Blackburn, 1889) & HERMES (2009) vermelden haar tenslotte van verschillende vondsten in Nederland in 2007 en O.Vl. : Beveren, Hof ter Saksen (ES8774), 13.X. 2008 uit de provincies Zuid-Holland en Zeeland. 2008, 1 d' op dood loof haagbeuk en wilg, B. Buchananiella continua leeft van Psocoptera Aukema & J.M. Bruers (coil. B. Aukema). A. : Deurne, Ter Rivierenhof (FS0275), 21.XII.2008, (mogelijk ook van andere kleine insecten), onder 1 d', 1 ~ en 2 nimfen uit verdroogde hopbladeren, andere op koniferen (dennen), op dood loof aan J.M. Bruers (KBIN). afgevallen of afgezaagde takken en in hopen Vl.Br. : Wezembeek-Oppem (FS0533), 14.X.2008, tuinafval. Over de levenscyclus is niets bekend, 1 c! op dood loof Canadese populier, B. Aukema & maar kennelijk overwintert ze als adult. In J.M. Bruers (coli. B. Aukema). Nederland werd ze door de eerste auteur een Empicoris rubro"!:aculatus heeft in Europa aantal keren op dennen aangetroffen met een beperkte en westmediterrane