Ministerstwo Spraw Zagranicznych Departament Prawno-Traktatowy 100 LAT POLSKIEJ PRAKTYKI TRAKTATOWEJ Tom I. Przegląd aktywności traktatowej Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zawartych umów międzynarodowych 100 LAT POLSKIEJ PRAKTYKI TRAKTATOWEJ TRAKTATOWEJ POLSKIEJ PRAKTYKI 100 LAT krajowego prawa i aktów międzynarodowych umów na podstawie zawartych Polskiej Rzeczypospolitej aktywności traktatowej Przegląd i aktów prawa krajowego Tom I. Publikacja z okazji 50. rocznicy sporządzenia Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów Ministerstwo Spraw Zagranicznych Departament Prawno-Traktatowy 100 LAT POLSKIEJ PRAKTYKI TRAKTATOWEJ Tom I. Przegląd aktywności traktatowej Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zawartych umów międzynarodowych i aktów prawa krajowego Publikacja z okazji 50. rocznicy sporządzenia Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów 100 – lecie polskiej praktyki traktatowej 100 – lecie polskiej praktyki traktatowej Redakcja: Zespół Departamentu Prawno-Traktatowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP Spis treści Elżbieta Borowska Juliusz Juchniewicz Joanna Krawczyk-Grzesiowska Konrad Jan Marciniak I. Wprowadzenie I.1 Konrad Jan Marciniak ........................................................................................................................................ 6 Projekt graficzny i skład: Beata Rosa II. Polskie uregulowania prawne i praktyka traktatowa w latach 1918 – 1945 II.1. Wprowadzenie ................................................................................................................................ 16 © Copyright by Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP II.2. Polskie regulacje prawne dotyczące umów międzynarodowych ......................................... 16 Departament Prawno-Traktatowy II.3. Wykaz umów dwustronnych zawartych przez Rzeczpospolitą Polską i ogłoszonych al. J.Ch. Szucha 23 00-580 Warszawa w Dzienniku Ustaw RP w latach 1919 – 1939 ........................................................................30 www.gov.pl/dyplomacja II.4. Wykaz umów wielostronnych, którymi związała się Rzeczpospolita Polska i które twitter: @MSZ_RP zostały ogłoszone w Dzienniku Ustaw RP w latach 1919 – 1939 ....................................100 II.5. Wykaz umów zawartych w okresie II wojny światowej (od września 1939 do maja 1945 r.) ........................................................................................ 131 Liczba egzemplarzy: 500 III. Polskie uregulowania prawne i praktyka traktatowa w latach 1945 – 1989 III.1 Wprowadzenie .............................................................................................................................138 III.2. Polskie regulacje prawne dotyczące umów międzynarodowych .......................................138 ISBN 978-83-66213-08-1 III.3. Wykaz umów dwustronnych, zawartych przez Rzeczpospolitą Polską Druk i oprawa: (Polską Rzeczpospolitą Ludową) i ogłoszonych w Dzienniku Ustaw RP (PRL) Legra Sp. z o.o. ul. Albatrosów 10 C w latach 1945 (od maja) – 1989 ...............................................................................................150 30-716 Kraków III.4. Wykaz umów wielostronnych, którymi związała się Rzeczpospolita Polska (Polska Rzeczpospolita Ludowa) i które zostały ogłoszone w Dzienniku Ustaw RP (PRL) w latach 1945 (od maja) – 1989 ...............................................................................................222 2 3 100 – lecie polskiej praktyki traktatowej 100 – lecie polskiej praktyki traktatowej IV. Polskie uregulowania prawne i praktyka traktatowa w latach 1990 – 2019 IV.1. Wprowadzenie ..............................................................................................................................292 IV.2. Polskie regulacje prawne dotyczące umów międzynarodowych .......................................292 IV.3. Wykaz umów dwustronnych zawartych przez Rzeczpospolitą Polską i ogłoszonych w Dzienniku Ustaw RP w latach 1990 – 2019 ......................................................................310 IV.4. Wykaz umów wielostronnych, którymi związała się Rzeczpospolita Polska i które zostały ogłoszone w Dzienniku Ustaw RP w latach 1990 – 2019 ....................... 416 V. Polskie uregulowania prawne i praktyka traktatowa w ramach członkostwa w Unii Europejskiej V.1 Wprowadzenie ..............................................................................................................................482 V.2. Polskie regulacje prawne dotyczące umów zawieranych w ramach Unii Europejskiej oraz akty prawa unijnego dotyczące zawierania umów międzynarodowych ..................482 V.3. Wykaz ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską i ogłoszonych w Dzienniku Ustaw RP umów zawartych przez Unię Europejską i jej państwa członkowskie w ramach członkostwa Polski w Unii Europejskiej w latach 2004 – 2019 .........................................488 Zdjęcie z oficjalnej wizyty w Polsce Ministra Spraw Zagranicznych Austrii Guido Schmidta w dniach 26 – 27 października 1937 r. Ze zbiorów Archiwum Dokumentacji Mechanicznej, sygnatura: 1-D-87-7. 4 5 100 – lecie polskiej praktyki traktatowej 100 – lecie polskiej praktyki traktatowej Zgodnie z przytoczonym powyżej podtytułem niniejszej publikacji, tom 1 daje przegląd trak- I. Wprowadzenie tatów zawartych przez Polskę podczas ostatniego stulecia. Pragnę jednak podkreślić, że za tym lakonicznym opisem stoi wiele działań moich współpracowników w Departamencie, a także wiele wyzwań, z którymi musieliśmy się zmierzyć przed oddaniem niniejszej książki do druku. Warto pokrótce je scharakteryzować, gdyż pozwoli to lepiej pokazać, czego Czytelnik może się po przed- Szanowni Państwo, miotowej publikacji spodziewać, ale także zwrócić uwagę na jej ograniczenia. Po pierwsze, warto wskazać, że w Departamencie Prawno-Traktatowym MSZ znajduje się Ar- Z zaszczytem i przyjemnością pragnę oddać w Państwa ręce, w imieniu Departamentu Praw- chiwum Traktatowe RP1. Wprawdzie jego historia w ramach Departamentu jest dłuższa, ale jego no-Traktatowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, publikację dotyczącą polskiej praktyki trak- pierwszą prawną podstawą funkcjonowania stała się ustawa z dnia 14 kwietnia 2000 roku o umo- tatowej. Publikacja ta, a także moment jej wydania, są w co najmniej dwójnasób istotne. Przede wach międzynarodowych oraz wydane na jej podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 wszystkim, jak zdradza to tytuł, na rok 2019 przypada 100-lecie polskiej praktyki traktatowej, sierpnia 2000 roku2, stanowiące, że Minister Spraw Zagranicznych „gromadzi, rejestruje i przecho- w sposób symboliczny obliczane od pierwszej ratyfikowanej przez Polskę umowy dwustronnej za- wuje oryginalne teksty umów międzynarodowych”, bądź – w przypadku umów wielostronnych – ich wartej z Francją 3 września 1919 roku. Ponadto, co zasługuje na szczególne podkreślenie, 100-le- teksty uwierzytelnione. Rozporządzenie zobowiązuje również właściwych ministrów do każdorazo- cie polskiej praktyki traktatowej w sposób naturalny zbiega się ze 100-leciem odbudowy polskiej wego przekazywania oryginałów zawartych umów do Ministra Spraw Zagranicznych. Regulacja ta jest państwowości. W tym sensie, refleksja nad polskim dorobkiem traktatowym i zebranie w usyste- o tyle istotna, że pod rządami poprzednich aktów prawnych dotyczących umów międzynarodowych, matyzowany sposób umów międzynarodowych, które Rzeczpospolita Polska w tym czasie zawarła, taki mechanizm nie był przewidziany, co też oznacza, że Archiwum Traktatowe nie zawsze dysponuje są działaniami szczególnie uzasadnionymi. pełnymi danymi czy choćby tekstami wszystkich umów zawartych przez Polskę we wcześniejszych Po drugie, uhonorowanie wskazanej powyżej rocznicy stało się tym bardziej celowe, jeśli przy- okresach. Niemniej jednak, można założyć, że Archiwum Traktatowe – dzięki stale podejmowanym pomnimy, że towarzyszy jej okazja dodatkowa. Mianowicie, dnia 23 maja 1969 roku została spo- wysiłkom – jest względnie kompletne oraz dość pokaźne: rejestr umów (lub przynajmniej informacji rządzona Konwencja wiedeńska o prawie traktatów, zwana też m.in. „traktatem o traktatach” czy na temat zawartych umów, a także projektów umów obecnie negocjowanych) identyfikuje 6289 „kodeksem prawa traktatów”, co z kolei oznacza, że świętuje ona w 2019 roku swoje 50-lecie. umów dwustronnych i 2432 umowy wielostronne, ogółem zawartych ze 138 państwami3. Wreszcie, co z kolei ukazuje nazwa Departamentu, istotną częścią jego działalności są zagadnie- Uwagi te prowadzą jednak do istotnego założenia metodologicznego określającego zakres trak- nia związane z zawieraniem traktatów. Jako pracownicy tego Departamentu uznaliśmy, że – poza tatów opisanych w niniejszej publikacji. Mianowicie, uwzględnia ona tylko umowy międzynarodowe codzienną pracą w szeroko rozumianej dziedzinie zawierania i stosowania umów międzynarodo- (dwustronne oraz wielostronne) zawarte od odzyskania przez Polskę niepodległości, opublikowane wych – naszą dodatkową odpowiedzialnością jest również popularyzacja wiedzy oraz inicjowanie w Dzienniku Ustaw. Co do zasady, oznacza to że są to umowy ratyfikowane, aczkolwiek zarówno dyskusji praktycznej i naukowej w tym zakresie. zgodnie z aktualnie obowiązującymi, jak i wcześniejszymi aktami prawnymi, publikacja w Dzienniku Ustaw dotyczyć też może umów, które nie zostały ratyfikowane (a „jedynie” zatwierdzone)4. Spo- W rezultacie, Departament Prawno-Traktatowy podjął szereg działań mających na celu uho- wodowało to, że niniejsza publikacja i wykazy w niej prezentowane obejmują 2.500 umów między- norowanie wskazanych powyżej rocznic. W pierwszej kolejności