Grażyna Okła WIEDZA O POLSCE Program historii, geografii i wiedzy o społeczeństwie dla grupy wiekowej od 10 do 13 lat 1 SPIS TREŚCI: 1. ADRESACI I PRZEDMIOT PROGRAMU .............................................................................................. 3 2. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU ..................................................................................................... 4 3. OGÓLNE CELE KSZTAŁCENIA ............................................................................................................ 6 4. SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA ................................................................................................. 7 4.1. Historia .................................................................................................................................... 7 4.2. Wiedza o społeczeństwie ........................................................................................................ 7 4.3. Geografia ................................................................................................................................. 7 5. TREŚCI NAUCZANIA .......................................................................................................................... 9 5.1. Historia .................................................................................................................................... 9 5.2. Wiedza o społeczeństwie ...................................................................................................... 11 5.3. Geografia ............................................................................................................................... 11 6. WAGI O REALIZACJI PROGRAMU ................................................................................................... 13 7. OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW PO ZREALIZOWANIU PROGRAMU Z WIEDZY O POLSCE DLA GRUPY WIEKOWEJ OD 10 DO 13: .............................................................................................................. 16 7.1. Historia .................................................................................................................................. 16 7.2. Wiedza o społeczeństwie ...................................................................................................... 18 7.3. Geografia ............................................................................................................................... 19 8. KARTY PROGRAMOWE .................................................................................................................. 21 8.1. Historia .................................................................................................................................. 21 8.2. Wiedza o społeczeństwie .................................................................................................... 126 8.3. Geografia ............................................................................................................................. 143 2 1. ADRESACI I PRZEDMIOT PROGRAMU Program Wiedza o Polsce przeznaczony jest dla dzieci w wieku od 10 do 13 lat i odpowiada wymogom Podstawy programowej dla uczniów polskich uczących się za granicą (Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2010) w zakresie treści kształcenia z historii, wiedzy o społeczeństwie i geografii. Program Wiedza o Polsce został tak zaprojektowany, by uczniowie nie tylko zdobywali wiedzę o przeszłości i polskiej kulturze, ale również poznawali środowisko geograficzne Polski oraz zainteresowali się jej życiem politycznym i społecznym. Szczególne miejsce w programie wyznaczono dziejom Polski, które odkrywają wspólne dla wszystkich Polaków doświadczenia historyczne oraz przybliżają trwałe wartości polskiego narodu i jego tradycji. Wiedza o krajobrazach Polski przygotowuje uczniów do dostrzegania w jej obrazie różnorodnych bogactw przyrodniczych. Poprzez ukazywanie warunków, w jakich żyją ludzie, i ich problemów umożliwia się uczniom prowadzenie rozważań i dyskusji na tematy dotyczące współczesnej Polski. Program Wiedza o Polsce większą uwagę zwraca na tworzenie u uczniów wyobrażeń (obrazów), gdyż przeszłość nie jest dostępna poznaniu bezpośredniemu. Niedostępna jest również uczniom obserwacja bezpośrednia zabytków, miejsc pamięci, krajobrazów współczesnej Polski. Tym samym istnieje uzasadniona konieczność odwoływania się w większym zakresie do poglądowych środków pośrednich, ilustracji, obrazów, map, schematów, wykresów, modeli. Zaproponowane w programie osiągnięcia uczniów nie wykraczają poza te zapisane w Podstawie programowej i pozwalają na wykorzystanie różnych źródeł informacji w celu bardziej skutecznego kształtowania specyficznych dla tego etapu edukacyjnego umiejętności. Program Wiedza o Polsce koncentruje się na wybranych wątkach, obrazach z przeszłości i współczesności, umożliwiając tym samym położenie większego nacisku na umiejętności, a w szczególności zachęca do rozwijania ciekawości u uczniów oraz zainteresowania ich Polską i jej dziedzictwem kulturowym. 3 2. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU Struktura programu Wiedza o Polsce jest przejrzysta i składa się z dwóch głównych części. Pierwsza dotyczy koncepcji kształcenia w zakresie celów i treści oraz dydaktycznej organizacji procesu nauczania. Druga część zawiera zestaw kart programowych z historii (60), geografii (20) i wiedzy o społeczeństwie (10). Dobór treści kształcenia uwarunkowany jest zapisami Podstawy programowej i ma charakter selektywny. W zakresie historii Polski proponowana tematyka obejmuje zakres czasowy od powstania państwa polskiego do czasów współczesnych. W treściach dotyczących geografii można wyróżnić wybrane krajobrazy Polski oraz Warszawę i duże miasta, a także zabytki kultury narodowej. Z wiedzy o społeczeństwie przedmiotem poznania są instytucje systemu politycznego współczesnej Polski i obrazy dotyczące polskiej emigracji. Karta programowa wyznacza kierunek realizacji celów kształcenia programu nauczania i wymagań Podstawy programowej. Adresowana jest do nauczyciela. Karta programowa nie jest scenariuszem lekcji. Otwarta koncepcja karty programowej lepiej sprzyja projektowaniu ciekawych koncepcji lekcji, a zaprezentowane w niej różnorodne sytuacje dydaktyczne i ich organizacyjne rozwiązania pozwalają na dokonywanie wyborów z uwzględnieniem potrzeb i ograniczeń rzeczywistości szkolnej. W zakresie nauczania historii obowiązuje układ chronologiczny, co podyktowane jest potrzebą kształtowania pojęcia czasu i myślenia chronologicznego u uczniów na tym etapie edukacji. Historia zintegrowana z wiedzą o środowisku geograficznym i społecznym nabiera pełniejszego znaczenia oraz znajduje uzasadnienie w różnych wątkach tematycznych, na przykład w tych, które dotyczą symboli narodowych czy świąt państwowych i narodowych. Uczniowie w wieku od 10 do 13 lat charakteryzują się niezwykłą chłonnością umysłu i dociekliwością poznawczą. Ten etap kształcenia ma istotne znaczenie dla rozwijania wyobraźni oraz zainteresowań historycznych i społecznych, a także kształtowania podstawowych umiejętności i sprawności intelektualnych. Zgodnie z zapisami celów w Podstawie programowej poznawanie dziedzictwa kulturowego polskiej wspólnoty narodowej realizowane jest poprzez prezentację doniosłych w dziejach Polski wydarzeń, bohaterów narodowych, władców, uczonych oraz poprzez symbolikę narodową ważną dla każdego Polaka. Niezwykle istotne jest na tym etapie 4 kształcenia budowanie u uczniów przekonania o potrzebie zachowywania i podtrzymywania więzi z Polakami i Polską. 5 3. OGÓLNE CELE KSZTAŁCENIA Rozpoznawanie dorobku Polski i Polaków w polityce, gospodarce i kulturze. Poznanie skutków konfliktów politycznych dla Polski. Poznanie czynników sprzyjających i ograniczających rozwój Polski. Dostrzeganie roli Kościoła w rozwoju politycznym i kulturowym Polski. Poznanie wkładu Polski i Polaków do kultury europejskiej i światowej. Ocenianie wkładu polskiej emigracji do dziedzictwa kulturowego Polski. Poznanie III Rzeczypospolitej jako państwa demokratycznego. Lokalizowanie czasowo-przestrzenne faktów i wydarzeń historycznych. Lokalizowanie zjawisk w przestrzeni geograficznej. Poznanie zróżnicowania środowiska przyrodniczego. Poznanie dziedzictwa kulturowego regionów Polski. Rozpoznawanie problemów społecznych we współczesnej Polsce. Dostrzeganie związków między środowiskiem przyrodniczym a działalnością człowieka. Rozpoznawanie polskiej symboliki narodowej. Analizowanie i interpretowanie różnych źródeł informacji. Pozyskiwanie informacji z różnych źródeł. Akceptacja dla różnorodności kulturowej i tolerancja. Uznanie dla ludzi walczących o wolność. Gotowość do podtrzymywania więzi z Polakami i Polską. Gotowość do podejmowania działań związanych z ochroną dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Polski. 6 4. SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA 4.1. Historia Uczeń: . rozpoznaje dokonania władców polskich w polityce, gospodarce, kulturze, . poznaje unie polsko-litewskie i wielokulturowość Rzeczypospolitej Obojga Narodów, . poznaje demokrację szlachecką i tolerancję religijną jako ważne osiągnięcia Rzeczypospolitej w XVI w., . rozpoznaje zabytki i miejsca upamiętniające wydarzenia i postaci historyczne, . wyjaśnia przyczyny i skutki polskich powstań narodowych, . rozpoznaje twórców kultury zasłużonych dla rozwoju życia narodowego XIX w., . wymienia zasłużonych Polaków w walce o niepodległość Polski, . rozpoznaje osiągnięcia II Rzeczypospolitej w polityce, gospodarce, kulturze, . poznaje skutki II wojny światowej i okupacji dla społeczeństwa polskiego, . rozpoznaje skutki rządów komunistycznych