,i' 1.1 . I JAARGANG, 1993 MAAND: juni NO: 26 DIT BLAD IS EEN UITGAVE VAN DE: WILLEM MENGELBERG VERENIGING opgericht 13 Februari '1987. SECRETARIAAT: .. DR. PIETER VIS, ~ERVELHOF 6, 3991 GK, HOUTEN. TELEFOON: 03403-72455· , GIRO: 155802. REDACTIE: DR. A. COSTER, AB ' VAN KAPEL, IRISLAAN , 287, HOFBROUCKERLAAN 66, 2343 CN OEGSTGEEST. 2343 HZ OEGSTGEEST. TELEFOON: 071-175395. TELEFOON: 071-172562. SAMENSTELLING EN DISTRIBUTIE: JOHAN KREDIET, RIJKSSTRAATWEG 71, 1115 AJ DUIVENDRECHT. TELEFOON: 020-6991607 BESTUUR: VOORZITTER: OTTO HAMBURG VICE-VOORZITTER: PROF. DR. W.A.M. VAN DER KWAST SECRETARIS: DR. PIETER VIS PENNINGMEESTER: DR. A. COSTER LEDEN: A9 VAN KAPEL JOHAN KREDIET JURIDISCH ADVISEUR: MR. E.E.N. KRANS INHOUD VAN DIT NUMMER: 01 = van de redactie 02-03 = Muziekmiddag in Haarlem 04-05 :: stilte in de gelederen 06 - Diepenbrock over Tschaikowski en Grieg 07 = Music minus one 08 = Mengelberg vergeten? 09 = Cor de Groot overleden 1 0 = Toppers C . van Renes 1 1 -1 3 = Dirigenten rond Mengelberg. K. Muck 14-15 = Play it again, maestro , 16-17 = Jolige klappen op Mengelberg s achterste 18-19 = Discografie 20-21 = Mengelbergs enige kleurechte erelint 22-23 = Mengelberg en zijn tijd. 1876-1880 .. 0. 24 = Een onvergetelijk bezoek aan de Chasa. • MENGELBERG door K.ees v a.rl. DOrl.gerl. DONGEN, Kees van (DeJfshavcn 1877-Mon­ te Carlo 1968) Frans schilder van Nederlandse af­ komst. Hij studeerde voor technisch tekenaar. Rond zijn twintigste jaar vestigde hij zich voorgoed in Parijs, waar hij de eerste tijd door illustraties voor tijdschriften in zijn onderhoud moest voorzien. Hij exposeerde in de Salon des Indépendants en in 1904 hield hij zijn eerste persoonlijke tentoonstelling, waar hij impressionistische landschappen uit Hol­ land en Normandië liet zien. De evolutie van de verschillende kunstrichtingen in Parijs (fauvisme, kubisme) oefende ook op zijn werk invloed uit, hoewel over de gehele lijn de verwantschap met de Amsterdamse school (Breitner, Israels) tot uiting komt. Na een reis in Zuid-Amerika. Italië en Egypte, maakte hij kennis met gravin Cassati (Jasmy) en deze verhouding, die tot 1934 duurde, was van grote betekenis voor de ontwikkeling van zijn werk. Hij kreeg naam als portretschilder en vele beroemdheden poseerden voor hem (o.a. la comtesse de Noailles, Maurice Chevalier, Edm. Guy). De schilderijen uit de periode tussen de twee oorlogen geven een onvertogen beeld van het mondaine Parijse milieu, waarin Van Dongen ccn bekende figuur was geworden. -1- VAN DE REDACTIE Op 27 februari vond een ledenbijeenkomst plaats ten huize van de voorz.itter. gewijd aan video-opnamen. van Mengelbergs ri­ vaal: Toscanini. We zagen de maestro op hoge léeftijd in een aantal orkestwerken. vnl. ouvertures van Wagner. het NBC­ orkest dirigeren. Alles uit het hoofd. Het was indrukwekkend de bejaarde dirigent met relatief kleine bewegingen zulke expressieve en meeslepende vertolkingen aan het orkest te zien ontlokken. Tevens werd het interview met Cor de Groot. dat de voorzitter indertijd maakte afgedraaid. De pianist vertelde hierin een aantal saillante wederwaardigheden met Mengelberg. Op 26 mei j.l. is Cor de Groot op 78-jarige leeftijd gestorven. In dit nummer is een necrologie. ontleend aan de NRC van 3 juni. opgenomen. Op 24 april vond de jaarlijkse muziekmiddag "Leden spelen voor leden" plaats. Hierover wordt in dit nummer uitvoerig bericht. Het is een verheugend verschijnsel dat Mengelberg (weer) steeds meer in de belangstelling komt te staan. Zo zijn er weer nieuwe CDs op de markt verschenen. waarvan de Pearl uitgave 'The complete Columbia recordings Vol I' O.i. bijzon,.­ dere aandacht verdient. In dit nummer zijn nadere gegevens over deze uitgaven opgenomen. Ook het Holland Festival besteedt aandacht aan Mengelberg. als eerste in een . serie' van filmprogramma's gewijd aan grote dirigenten. Het filmmuseum vertoont de reeds bij vele leden bekende fi lms. waarin Mengelberg di'rigeert en met opnamen op deChasa. In de. landelijke en plaatselijke pers is hier veel aandacht aan besteed. In dit nummer kunt u hier meer over lezen. CON TRI BUT I E ===================== Vele leden hebben, vaak royaal. hun contributie voor 1993 voldaan, maar helaas nog niet alle! Hierbij verzoeken wij de leden die nog niet betaald hebben, nogmaals dringend de con­ tributie zo spoedig mogelijk te voldoen. Als geheugensteuntje vindt u een losse strook in dit nummer om bij uw te betalen rekeningen te voegen. Wilt u bij uw storting rekening houden met de adreswijziging V.W.b. de contributie. Deze gaat namelijk rechtstreeks naar de penningmeester (en niet meer via het secretariaat). U wordt derhalve verzocht uw contributie (minimaal f 45,--) te storten op: postgiro 155802 t.n.v. Willem Mengelberg Vereniging Irislaan 287 2343 CN Oegstgeest KOMENDE ACTIVITEITEN Op zaterdag 23 oktober a.s. om 14.30 uur zal de jaarvergade­ ring gehouden worden in Hotel "De Engel" te Houten. -2- Willem Mengelberg Vereniging Sekretariaat: Dr Pieter Vis, Kervelhof ei Houten 3991 GK /Tei. 03403 - 72455 (I'ax nr• .03403-72455) Girorekening 15m2 t n. v. de Willem Mengelberg Vereniging - Houten PROGRAMMA MUZIEKMIDDAG 24 APRIL 1993 14.00 uur ten huize van Prof.Dr . W.A.M. v.d. Kwast 1. Pianosoli (nader aan te kondigen) Aldert Vermeulen 2. Mozart: Pianoconcert in F KV 413 a. Allegro b. Larghetto c. Tempo di Menuetto Wim van der Kwast en Aldert Vermeulen .. 2 piano's 3. Mahler: Hanse und Grete Mahler: Frühlingsmorgen de Clercq: De Regenboog de Clercq: Zoet Sterreken Aleida Verdoes, sopra~n Ab van Kapel. piano P A U Z E 4. Handel: Cantate "Nell dolce dell' oblio" Aleida Verdoes. sopraan Els Coster. blokfluit Aarnout Coster, piano 5. Dvorak: Slavische Dans op.72 nO.l0 Dvorak: Slavische Dans op.46 nO . 2 Bizet: Le Bal, no 7. uit Jeux d'Enfants Ab van Kapel en Aarnout Coster, piano 4 mains 6. Willem Mengelberg: 4 liederen a. Der Ungenannten (1894) b. Vergisz mein nicht c. Chasa Glockenliedchen (1941) d . Wartend (Alte Romanze) (1889) Aleida Verdoes. sopraan Ab van Kapel , piano 7. Moszkowski: Uit andere landen a. Rusland b. Duitsland c. Spanje d. Hongarije Ab y'an Kapel en Aar-nout Coster. piano 4 mains -3- MUZIEKMIDDAG IN HAARLEM Op .24 april kwamen leden van de Mengelberg Vereniging bijeen ten huize van Prof. v.d.Kwast te Haarlem. om de middag: "Leden spelen voor leden" (en introducé's) mee te maken. In zijn ruime woning met de twee concertvleugels. een Steinway en een Bechstein. zorgde onze gastheer weer voor een uitstekende ontvangst. Natuurlijk werd er druk gepraat over de nieuwe CDs van Mengel­ berg (zie elders in dit blad). Door de vele bijeenkomsten in de afgelopen jaren kan je zelfs spreken van een kennissen­ kring. zodat zo'n bijeenkomst op zichzelf al een plezierige reünie is. Zo ook op 24 april. Aldert Vermeulen begon het programma met Variaties van Tschai­ kowsky. Prachtig gespeeld en het was boeiend dit weinig beken­ de werk te horen. Het complete programma is in dit blad afge­ drukt; het bood een scala van composities van de barok tot en met de romantiek. Tot deze laatste categorie zijn de 4 Mengel­ berg liederen te rekenen. Deze (nog) niet gepubliceerde liede­ ren zijn in handschrift aanwezig in het Gemeentemuseum te Den Haag. Het eerste lied "Der Ungenannten" schreef Mengelberg voor Fräulein E.Heller op 24 mei 1894. Hij was toen 23 jaar. het is een merkwaardig lied waarin de componist de zangeres in 6/8 maat laat zingen terwijl de piano in 3/4 maat begeleidt. De tekst is van Uhland. Het lied "Vergisz mein nicht" is een charmante lofzang op het Vergeet-mij-nietje. Het derde. het z.g. Sigridliedchen componeerde Mengelberg voor zijn carillon in de kapel van de Chasa. De "Alte Romanze" schreef Mengelberg in september 1889. dus op 18-jarige leeftijd. Het was voor uitvoerenden en toehoorders een genoegen met deze liederen kennis te maken en zo weer iets van de 'onbekende' Mengelberg te ontdekken. Het ligt in de bedoeling meer van Mengelbergs composities op bijeenkomsten van onze vereniging te laten horen. De aanwezigen bleven nog lang napraten waarbij Sonja Castele­ ijn en Aarnout Coster op twee vleugels improviseerden. Al met al een goede en plezierige middag. Gaarne zouden wij de volgende keer ook andere leden van onze vereniging willen horen. Mocht u voorjaar 1994 een bijdrage aan de muziekmiddag willen leveren. neemt u dan even contact op met een van de bestuursleden. AVANK -4- STILTE IN DE GELEDEREN Een artikel uit KUNSTWERKEN EN KUNSTENAARS van H.L. Berckenhoff. Een boekje uit 1915 met artikelen van Berckenhoff aan de NRC toentertijd. ER in hel Concertgebouw de dirigent zijn , Een enkele maal schrijft de componist bepaaldelijk _ verheven plaals voor hel <>rkest betreedt een pauze tusschen de deelen voor; zoo Gustav Mahler om het tecken lol den aanvang te geven, een van "wenigdens fünf Minuten" tusschen hel Scherzo drukt hij op een knopje aan den dirigeer­ en Andanle van zijn lsle symphonie. leuenaar en in de gangen van het gebouw Beethoven heeft trouwens gewaanchuwd tegen het hoort men eleclrische schelleljes. die den dorpelwachters plaatsen van zijn symphonieën aan het einde van hel het tein zijn, dat de loegangen lol de zaal moeten wor­ programma, als wanneer de geest der hoorders reeds den geslolen. Onder de muziek wordl niemand toege­ door hetgeen voorafging, vermoeid is, althans niet meer lalen. Maar dadelijk na hel slolakkoord, gaan de deuren de fril:sche ontvankelijkheid bezil, noodig 0111 zij" voor de nakomers open. Dil herhaalt zich heel den muziek len volle in zich op te nemen. avond. Want aan de nakomers is geen einde. lnlusschen, in betrekkelijk weinig jaren, heeft ons Wat men tol heden nog niet heeft aangedurfd, is om publiek in de Concertzaal, tegenover de muziek, zich al bijv. gedurende de vier deden eener symphonie de zaal heel wat falsoenlijker leeren gl!dragen en is het door hel geslolen le houden.