Woerden, Van Oudheusdenstraat rapport 472 Woerden-Van Oudheusdenstraat. Een Archeologische Begeleiding van sloop- en saneringswerkzaamheden. S.B.C. Bloo (ADC ArcheoProjecten) K. Jeneson (Hazenberg Archeologie Leiden) Colofon ADC Rapport 472 Woerden, Van Oudheusdenstraat Een Archeologische Begeleiding Auteur(s): S.B.C. Bloo (ADC ArcheoProjecten), K. Jeneson (Hazenberg Archeologie Leiden) In opdracht van: Gemeente Woerden Foto’s en tekeningen: ADC-ArcheoProjecten en Hazenberg Archeologie Leiden, tenzij anders vermeld © ADC-ArcheoProjecten, Amersfoort, oktober 2005 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. ADC ArcheoProjecten aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. Autorisatie: E. Blom ISBN 90-5874-59-29 ADC-ArcheoProjecten Tel 033-299 81 81 Postbus 1513 3800 BM Amersfoort Fax 033-299 81 80 Email [email protected] Inhoudsopgave Samenvatting 6 1 Inleiding 7 2 Archeologische verwachting 8 3 Methoden 8 4 Resultaten 8 5 Interpretatie en conclusies 12 Literatuur 13 Lijst van afbeeldingen 13 NIEUWERSLUISNIEUWERSLUIS NIEUWVEENNIEUWVEEN NIEUWERSLUISNIEUWERSLUIS ZEVENHOVENZEVENHOVEN BREUKELENBREUKELEN UTUT BBR NOORDENNOORDEN TERTER AARAAR N231 WOERDENSEWOERDENSE VERLAATVERLAAT NIEUWKOOPNIEUWKOOP KOCKENGENKOCKENGEN AARLANDERVEENAARLANDERVEEN Maarsevee N212 OO HAARZUILENSHAARZUILENS ZEGVELDZEGVELD KAMERIKKAMERIK KAMERIKKAMERIK VLEUTENVLEUTEN ZWAMMERDAMZWAMMERDAM VLEUTENVLEUTEN BegeleidingN198 Van Oudheusdenstraat WoerdenWoerden WoerdenWoerden HARMELENHARMELEN BODEGRAVENBODEGRAVEN DEDE MEERNMEERN NIEUWERBRUGNIEUWERBRUG DEDE MEERNMEERN A12;E25;E30 LINSCHOTENLINSCHOTENLINSCHOTEN WAARDERWAARDER REEUWIJKREEUWIJK PAPEKOPPAPEKOP DRIEBRUGGENDRIEBRUGGEN PAPEKOPPAPEKOP MONTFOORTMONTFOORT DRIEBRUGGENDRIEBRUGGEN N204 MONTFOORTMONTFOORT SNELREWAARDSNELREWAARD OUDEWATEROUDEWATER IJSSELSTIJSSELSTIJSSELSTIJSSELSTEE NN IJSSELSTIJSSELSTIJSSELSTIJSSELSTEE GOUDAGOUDA HEKENDORPHEKENDORP N210 N207 BENSCHOPBENSCHOP A2;E HAASTRECHTHAASTRECHT BENSCHOPBENSCHOP 445000 450000 455000 460000 465000 LOPIKERKAPELOPIKERKAPELOPIKERKAPEL 0 1000m LOPIKERKAPELOPIKERKAPELOPIKERKAPEL POLSBROEKPOLSBROEK STOLWIJKSTOLWIJK VLISTVLIST STOLWIJKSTOLWIJK VLISTVLIST LOPIKLLOPIKLLOPIKLOOPIKPIK 110000 115000 120000 125000 130000 Woerden - Begeleiding Van Oudheusdenstraat Locatie van de begeleiding Bron: Geodan AB 8-3-2004 Afbeelding 1. Locatie Woerden ADMINISTRATIEVE GEGEVENS VAN HET ONDERZOEKSGEBIED Provincie: Utrecht Gemeente: Woerden Plaats: Woerden Toponiem: Van Oudheusdenstraat Kadastrale gegevens: Sectie B 2499, 2500, 1910, 1911 Kaartblad: 31G Coördinaten: 120.348/455.398 Projectverantwoordelijke: Edwin Blom (ADC ArcheoProjecten) Bevoegd gezag: Gemeente Woerden Deskundige namens het bevoegd gezag: Joris Lanzing (Hazenberg Archeologie Leiden) ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code): 13370 ADC-projectcode: 4081700 Complex en ABR codering: Oeverzone van de Romeinse Rijnloop en Middeleeuwse Stadswal Periode(n): Middeleeuwen (LME/NT) Geomorfologische context: n.v.t. NAP hoogte maaiveld: 1,492 m + NAP Maximale diepte onderzoek: 1,71 m ÷ NAP Uitvoering van het veldwerk: 22 augustus 2005 - 26 augustus 2004 Beheer en plaats documentatie: Provinciaal depot Utrecht 6 Samenvatting In opdracht van gemeente Woerden hebben Hazenberg Archeologie Leiden en ADC ArcheoProjecten een Archeologische Begeleiding uitgevoerd ten behoeve van milieukundige sanering op de locatie van een garagebedrijf en tankstation op de“Van Oudheusdenstraat” in de gemeente Woerden. De Archeologische Begeleiding behelsde het toezicht houden op het slopen van de panden en vervolgens op het uitgraven van de vervuilde grond. Het onderzoeksgebied heeft een oppervlakte van ca.49 m² en was vóór de sloop in gebruik voor bewoning en als bedrijfsterrein. Tijdens de begeleiding zijn sporen van een gracht uit de Late Middeleeuwen/Nieuwe tijd aangetroffen. PERIODE TIJD IN JAREN Nieuwe tijd 1500 na Chr. - heden Late-Middeleeuwen 1050 na Chr. - 1500 na Chr. Vroege-Middeleeuwen 450 na Chr. - 1050 na Chr. Romeinse tijd 12 voor Chr. - 450 na Chr. IJzertijd 800 voor Chr. - 12 voor Chr. Bronstijd 2000 voor Chr. - 800 voor Chr. Neolithicum (Nieuwe Steentijd) 5300 voor Chr. - 2000 voor Chr. Mesolithicum (Midden Steentijd) 8800 voor Chr. - 4900 voor Chr. Paleolithicum (Oude Steentijd) 300.000 voor Chr. - 8800 voor Chr. 7 1 Inleiding In het centrum van Woerden vinden al geruime tijd op grote schaal bouwactiviteiten plaats. Een van de bouwprojecten heeft plaatsgevonden op de hoek van de Van Oudheusdenstraat en de Meulmanweg, waar woningen (arbeidershuisjes gebouwd omstreeks 1900) en een garagebedrijf zijn gesloopt om ruimte te maken voor nieuwe woningen (Hoochwoert Bouwblok F). De locatie bevindt zich pal naast de bouwput op de Nieuwe Markt, op een steenworp afstand van de vindplaats van het schip “De Woerden 7” en van het Romeinse castellum.1 Kerk Locatie begeleiding Castellum NN 0 50m 120300 120400 120500 455300 455400 455500 Woerden - Begeleiding van Oudheusdenstraat Locatie van begeleiding SB 30-09-2005 Afbeelding 2. Overzicht onderzocht terrein In opdracht van de gemeente Woerden hebben Hazenberg Archeologie Leiden en ADC ArcheoProjecten in mei en augustus 2005 een Archeologische Begeleiding uitgevoerd ten behoeve van sloop en milieukundige sanering op de locatie Van Oudheusdenstraat te Woerden (afb. 1). Het onderzoek is uitgevoerd door K. Jeneson en S. Bloo (veldarcheologen). Senior archeologen waren Joris Lanzing (Hazenberg Archeologie Leiden) en Edwin Blom (ADCArcheoProjecten). De Archeologische Begeleiding behelsde het toezicht houden op de sloop van de panden en op het uitgraven van een bouwput waarop appartementen gerealiseerd worden. Het onderzoek is uitgevoerd conform het Programma van Eisen (PvE).2 De vondsten en bijbehorende documentatie die tijdens de begeleiding zijn verzameld, zijn gedeponeerd in het provinciaal depot te Utrecht. 1 Vos 2003 en Blom, Lanzing & Vos 2004 2 Programma van Eisen Woerden, Van Oudheusdenstraat, 14 juni 2005 door T. Hazenberg & W.K. Vos, Hazenberg Archeologie ADC ArcheoProjecten Rapport 472 Woerden Van Oudheusdenstraat 8 Een Archeologische Begeleiding kan als volgt omschreven worden: een inventarisatie, karakterisering en documentatie van aan- en afwezigheid van archeologische waarden in een door een niet-archeologische bodemverstorende activiteit te verstoren gebied. Van de archeologische waarden wordt een karakterisering gegeven waarbij tenminste de volgende aspecten aan de orde zijn: periodeaanduiding, geologische context, aard (typering) en waarderingsaspecten. Het onderzoeksgebied heeft een oppervlakte van ca.49 m² en was vóór de sloop in gebruik voor bewoning en als bedrijfsterrein. Het gebied ligt aan de Van Oudheusdenstraat en wordt begrensd door bebouwing aan de Meulmansweg. In het Programma van Eisen (PvE) zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld voor het onderzoeksgebied: 1. Wat is de aard, ouderdom, gaafheid en conservering van de op de locatie aangetroffen archeologische waarden? 2. Zijn de te verwachten fenomenen (stadswal, -muur, bolwerk, grachten) uit de Middeleeuwen en Nieuwe Tijd als zodanig te identificeren? Zo ja, hoe zien die sporen eruit en geven ze een beeld van de inrichting van het verdedigingswerk? 3. Komen er op de onderzoekslocatie sporen voor die wijzen op Romeinse bewoning of activiteiten? Zo ja, hoe zijn deze dan te duiden? 4. Heeft de begeleiding meer duidelijkheid kunnen scheppen in de positie of loop van de Romeinse Rijnbedding en de daarin aanwezige eventuele scheeps- of andere houtresten uit deze of jongere perioden? 2 Archeologische verwachting In het onderzoeksgebied heeft in 1999 een Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van boringen plaatsgevonden, uitgevoerd door Alterra.3 Deze boringen zijn ten noorden van het plangebied gezet, op de Nieuwe Markt. De resultaten van dit onderzoek hebben uitgewezen dat op deze locatie een stadsgracht en een omwalling zijn te vinden. Ook de Romeinse Rijnbedding met eventuele resten werden verwacht. De gracht en omwalling zijn waargenomen in 2003 tijdens de sanering van opslagtanks (van het garagebedrijf) en tijdens de opgraving van het schip“De Woerden 7”in het najaar van 2003.4 3 Methoden De archeologische begeleiding is uitgevoerd conform de KNA, versie 2.2. In het onderzoeksgebied is een bouwput ten behoeve van de toekomstige bouwwerkzaamheden op verschillende dieptes uitgegraven. Op verzoek van de archeoloog heeft de kraanmachinist eerst de verstoorde bovengrond weg gegraven, waarna er machinaal laagsgewijs gezocht kon worden naar archeologische resten. Het vlak is voor een deel van de bouwput uiteindelijk op ca. 3 m onder maaiveld aangelegd (maaiveld = 1,492 m ÷NAP). Het vlak is ingemeten ten opzichte van de lokale topografie en de aanwezige damwanden. Er zijn foto’s genomen van profielen en de werkzaamheden. De hoogteligging is gewaterpast vanaf de bout op de garage van het politiebureau (1,901 m + NAP). Er is één profiel gefotografeerd. De begeleiding was zodanig georganiseerd dat de werkzaamheden geen vertraging hebben opgelopen door het archeologische onderzoek. 4 Resultaten Begeleiding Sloop 3 Van den Ende, 2004, 6 4 Blom, Lanzing, Vos 2004 en Blom et.al. in voorbereiding ADC ArcheoProjecten Rapport 472 Woerden Van Oudheusdenstraat 9 Opbouw geologie De opbouw van de grond bleek tijdens het onderzoek vrijwel volledig overeen te komen met