Goshka Macuga bez tytułu (Dziewiąta godzina), fot.Butyniec-Podlaska godzina), Justyna (Dziewiąta La nona ora La fragment uszkodzonej pracy Maurizio Cattelana Cattelana uszkodzonejMaurizio fragment pracy Maria Brewińska Goshka Macuga w swojej twórczości łączy role artystki, kuratorki, kolekcjonerki, badaczki, projektantki wystaw. Tworzy złożone pro- jekty oparte na materiałach archiwalnych, historycznych, nauko- wych, filmach, fotografiach, obiektach i rzeźbach, instalacjach, ar- chitekturze, historii sztuki, gobelinach, pracach własnych i innych artystów… Wpisuje je w nowe konteksty, łączy przeszłe fakty z rze- czywistością i problemami współczesności, unaoczniając podobień- stwa i zależności, odsłaniając to, co niewidoczne lub wyparte. Należy do tej grupy współczesnych artystów, którzy odwołują się do tradycji modernizmu zachodniego i amerykańskiego. Jej wystawy, które nie- rzadko cechuje oszczędność formalna, składają się z wielu warstw znaczeniowych niełatwych do identyfikacji, ale otwierających przed odbiorcą szerokie pole interpretacyjne. Od wielu lat Goshka Macuga uprawia własną me- presjonizmem (filmem Gabinet doktora Caligari todologię pracy, wyjątkową na tle działań współ- z 1919), w której wystawiali artyści biennale. In- czesnych artystów (przypomina ona niektóre stalacja stała się platformą do dyskusji, prze- strategie artystyczne z przeszłości, np. Marcela strzenią dla perfomansów. Macuga umieściła tam Broodthaersa). Realizując nowe prace czy wysta- także figuratywną rzeźbę somnambulika Cezara wy pełniące role prac, wychodzi najczęściej od (jednego z bohaterów wspomnianego filmu), historii miejsc, w których mają one zaistnieć, in- spoczywającego w białej trumnie. W Objects teresuje się kolekcjami instytucji, w których wy- in Relation, Art Now pokazywanej w 2007 roku stawia, biografiami i twórczością innych arty- w Tate Britain nawiązała do modernistycznej gru- stów, a także podejmuje z nimi bezpośrednią py Unit One i jej założyciela Paula Nasha, prezen- I Am Become Death, współpracę. Eksponuje ich prace na własnych tując surrealizujące rzeźby wykonane z natural- Kunsthalle Basel, Bazylea, 2009 wystawach, zacierając granice między artystą nych materiałów. dzięki uprzejmości Kunsthalle Basel i Kate a kuratorem, a nierzadko przetwarza je, podając MacGarry, Londyn, fot. Serge Hasenböhler w wątpliwość pojęcie autorstwa. W 2008 roku jako pierwsza polska artystka zna- © Kunsthalle Basel, 2009 lazła się w gronie czworga artystów nomino- Goshka Macuga od ponad dwudziestu lat miesz- wanych do prestiżowej nagrody Turnera, przy- ka i tworzy w Londynie. W Polsce ukończyła li- znawanej najwybitniejszym młodym brytyjskim ceum plastyczne. W latach dziewięćdziesią- artystom (pozostali nominowani to Brytyjczycy tych studiowała w słynnym Central St. Martins Mark Leckey, Cathy Wilkes oraz urodzona w Ban- College of Art and Design, a następnie w presti- gladeszu Runa Islam). Nagroda Turnera przyzna- żowym Goldsmiths College. Zaczynała od ma- wana jest od 1984 roku artyście brytyjskiemu, larstwa, które porzuciła na rzecz instalacji, uzna- który nie ukończył 50 lat, za wybitną wystawę lub jąc je za medium anachroniczne i ograniczające. inny rodzaj prezentacji swojej twórczości w ciągu Pod koniec lat dziewięćdziesiątych organizowa- ostatniego roku. Goshka Macuga została nomi- ła we własnym mieszkaniu alternatywne wysta- nowana za indywidualną wystawę Objects in Re- wy, wcielając się już wtedy w rolę kuratorki, za- lation, Art Now i prezentację na 5. Biennale Sztuki praszała też do współpracy znanych artystów, Współczesnej w Berlinie w 2008 roku. Na wy- łącząc ich prace z własnymi. Kontynuowała tę stawie kandydatów do nagrody Turnera znowu strategię na wystawach indywidualnych i grupo- sięgnęła do archiwów, tym razem śledząc twór- wych (Cave w Sali Gia w Londynie, 1999, uczest- czość par artystycznych działających w latach nicy: m.in. Mike Nelson, Keith Tyson i Dexter trzydziestych XX wieku — Paula Nasha i Eileen Dalwood, czy też Homeless Furniture w Trans- Agar oraz Miesa van der Rohe i Lilly Reich. mission Gallery w Glasgow, 2002, z udziałem miejscowych artystów), rozwijając ją poprzez Wraz z wystawą I Am Become Death w Kunst halle wprowadzanie nowych form, architektury i bar- w Bazylei (2009) Macuga zaczęła tworzyć bar- dziej złożonych, wielowarstwowych narracji. dziej upolitycznione projekty. Zbudowała ją wo- W Picture Room (2003) w Gasworks w Londynie kół kilku wątków dotykających kwestii neokolo- ← zrekonstruowała Picture Room z muzeum Johna nializmu, zbrojeń i agresji militarnej w polityce Tryptyk, 2011, dokumentacja Soane’a, XVIII-wiecznego architekta i kolekcjo- amerykańskiej. Tytuł I Am Become Death to cytat konserwatorska uszkodzonej pracy nera, a w jego wnętrzu pokazała prace ponad zapożyczony od fizyka J. Roberta Oppenheimera Maurizio Cattelana La nona ora 30 współczesnych artystów. W 2006 w ramach (nazywanego ojcem bomby atomowej), cytują- (Dziewiąta godzina), Liverpool Biennial stworzyła architektoniczną in- cego z kolei zdanie z Bhagawadgity. „Now, I am fot. Justyna Butyniec-Podlaska stalację-labirynt Sleep of Ulro inspirowaną eks- become Death, the destroyer of worlds” [Teraz Goshka Macuga bez tytułu | 1 The Bloomberg Commission: Goshka Macuga. The Nature of the Beast, 2009 Whitechapel Gallery, Londyn dzięki uprzejmości Whitechapel Gallery i Kate MacGarry, Londyn, fot. Patrick Lears staję się Śmiercią, niszczycielem światów] — w czasach, kiedy nowe formy sztuki wymusiły miał stwierdzić Oppenheimer po pierwszej pró- inny odbiór i strategię organizacji wystaw, przy- bie wybuchu jądrowego w 1945 roku w Nowym ciągając widzów nieoswojonych jeszcze z nowo- Meksyku. Na wystawie znalazły się różnorodne ściami (na skutek obrażeń odniesionych przez prace, pozornie ze sobą niezwiązane. Powiększo- zwiedzających wystawę wkrótce zamknięto). ne zdjęcia niemieckiego historyka sztuki i kultu- Zmiany w sztuce dokonywały się na fali rewolu- roznawcy Aby’ego Warburga z czasów jego po- cyjnych zmian zachodzących w niemal wszyst- bytu u Indian Hopi w Arizonie w połowie XIX kich obszarach życia. Macuga zdarzenia na wieku, najbardziej znaczącej dla niego części po- wystawie Morrisa w Tate połączyła z innymi zja- dróży po Ameryce. W oddzielnej sali wyświetla- wiskami aktywizmu z tych czasów, prowadzący- no film nakręcony przez artystkę we współpracy mi do wyzwolenia energii, buntu, anarchii. W ten z antropologiem Julianem Gastelo — zapis z po- sposób stworzyła konceptualny obraz opresji dróży Macugi po Stanach Zjednoczonych śla- i przemocy, a z drugiej strony — oporu manife- dami Aby’ego Warburga. Oprócz tego pokazane stującego się poprzez sztukę (obiekty Morrisa). zostały powiększone archiwalne zdjęcia wete- rana wojny w Wietnamie, zakupione przez ar- Poszukiwania do wystawy I Am Become Death tystkę w internecie. Na jednym z nich żołnierz wiążą się z następnymi projektami: wystawą The trzyma w dłoniach węża, co Macuga skojarzy- Nature of the Beast w Whitechapel Gallery i Plus ła z Warburgiem i jego wiedzą o rytualnym tań- Ultra na biennale w Wenecji. Praca nad wysta- cu węża praktykowanym wśród Indian. Pierwsze wą The Nature of the Beast (2009) rozpoczęła się symbolizuje egzotyczną interwencję wojsk ame- od badania przez artystkę archiwów, szukania rykańskich w Wietnamie, zaś Warburg z jego fa- znaczących momentów w historii długiej dzia- scynacją cywilizacją Indian odnosi nas do ko- łalności galerii. Takim charakterystycznym zda- lonializacji ich kultury. Te dwa źródła powiązała rzeniem był pokaz w 1939 roku w Whitechapel Macuga ze współczesnymi wydarzeniami z ame- obrazu Pabla Picassa Guernica. Namalowany rykańskiej historii i polityki, a w szczególno- w 1937 roku, stał się międzynarodowym symbo- ści z wojnami w Iraku i Afganistanie oraz kryzy- lem protestu przeciw wojnie w Hiszpanii, mani- sem ekonomicznym. Dominującą część wystawy pulacjom i propagandzie. Pokaz w Whitechapel w Bazylei stanowiły jednak minimalistyczne rzeź- miał charakter akcji społecznej współorganizo- by. Artystka zrekonstruowała rzeźby Roberta wanej przez partię komunistyczną i związki zawo- Morrisa prezentowane w 1971 roku w Tate Galle- dowe. Wspomagali ją ludzie sztuki: Herbert Read ry na wystawie Participatory Objects, rzeźby in- i Roland Penrose pośredniczący w wypożycze- teraktywne, umożliwiające ich fizyczno-cielesne niu obrazu. Wystawa stała się manifestacją poli- doświadczanie przez widzów. Był tam m.in. po- tyczną i okazją do kwesty na rzecz armii republi- tężny, minimalistyczny w formie podest, na któ- kańskiej. Obraz zamierzano pokazać ponownie ry widzowie mogli wchodzić po jego spadzistej w Whitechapel w latach pięćdziesiątych, wypo- powierzchni, by z wysokości trzech metrów oglą- życzając go z MoMA w Nowym Jorku (gdzie wów- dać salę wystawową. Dalej — ruchomy walec czas się znajdował), lecz Amerykanie odmówili ograniczony po bokach workami, w którym moż- w obawie przed prokomunistycznymi wystąpie- na było się pobujać. Rzeźby Morrisa powstały niami. Macuga powróciła do tej historii w swojej 2 | Goshka Macuga bez tytułu wystawie, ale nadała jej inny kontekst. Zamiast maite elementy i symbole zestawione w stylu obrazu Picassa pokazała gobelin z 1955 roku wy- XVI-wiecznych kompozycji. Rozpięty jak dekora- konany według Guerniki, przekazany jako de- cyjna wstęga na dwóch kolumnach prezentował pozyt do siedziby ONZ przez rodzinę Nelsona wspomniane hasło i wizerunki uśmiechniętych li- A. Rockefellera. To na jego tle w 2003 roku Colin derów G20 — sprawujących współcześnie glo- Powell wygłosił przemówienie dotyczące inter- balną władzę. Obok tego łódź z uchodźcami,