Gmina Szydłowiec Osobliwości, zabytki, przyroda przewodnik turystyczny SSzydlowiec.inddzydlowiec.indd 1 111-11-221-11-22 114:114:11 Gmina Szydłowiec Osobliwości, zabytki, przyroda przewodnik turystyczny SSzydlowiec.inddzydlowiec.indd 3 111-11-221-11-22 114:114:11 Wydawca: © Urząd Miejski w Szydłowcu, 26-500 Szydłowiec, Rynek Wielki 1 autor tekstu - Paweł Wroński Fotografi e: Paweł Wroński, Krzysztof Prześlakowski, ze zbiorów Urzędu Miejskiego w Szydłowcu Barbara Polakowska, Andrzej Chojnacki, Wiesław Wismont, arch. Muzeum Ludowych Instrumetnów Muzycznychw Szydłowcu. 4 SSzydlowiec.inddzydlowiec.indd 4 111-11-221-11-22 114:114:11 SPIS TREŚCI Spis treści Gmina Szydłowiec ............................................8 Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych ........42 Stara Wieś ...................................................................43 Szydłowieckie cuda natury ..........................10 Zamek szydłowiecki ....................................................43 Pozostałości Puszczy Świętokrzyskiej .........................12 Wokół Góry Trzech Krzyży ........................................44 Szydłowieckie kamieniołomy .....................................12 Góra Trzech Krzyży ....................................................44 Garby Szydłowieckie 13 Cmentarz rzymskokatolicki .........................................45 Czerwona ziemia ........................................................13 Łom na Polankach .......................................................45 Kamieniołomy .............................................................45 Szydłowieckie skarby kultury .....................14 Zalew na Korzeniówce ................................................45 36 mln zł na renowację Śladami żydowskiej kultury .........................................46 szydłowieckich zabytków ...........................................16 Kirkut ..........................................................................46 Perły szydłowieckiej architektury.................................16 Kuczka z Szydłowca ....................................................46 Miejska Orkiestra Dęta ...............................................17 Inne pamiątki ..............................................................47 Judaica .........................................................................18 Inne pamiątki ..............................................................18 Przez wioski i pola ............................................48 Kraina kamiennych Madonn ......................................18 Korzeniówka i Szabasówka..........................................48 Muzykanci z korzyc ....................................................18 Dwór w Krzcięcinie .....................................................48 Sztetl ..........................................................................19 Korzyce ........................................................................50 Omięcin .......................................................................50 Szydłowieckie kalendarium .........................20 Wysoka ........................................................................51 Figury wotywne i suplikacyjne ....................................52 Kapliczka Marianka .....................................................53 Tranzytem przez Szydłowiec ......................30 Tranzytem przez szydłowiecką gminę ........................31 Przez zalesione wzgórza ................................55 Stacje benzynowe .......................................................31 Panorama z Altany ......................................................56 Odległości z Szydłowca ...............................................31 Cis pospolity (Taxus baccata L.) ..................................57 Orońsko – Centrum Rzeźby Polskiej .........................32 Rezerwat Majdów .......................................................58 Chustki – Madonna z 1898 r. ......................................33 Świerczek – Koszarka drogowa ...................................33 Szlak kamienia Barak – Pomnik Żołnierzy Września 1939 ................34 Miasto na kamieniu ...................................................59 Chlewiska ....................................................................34 Szydłowieckie nekropolie ............................................60 Szydłówek – Kamieniołomy ........................................35 Kamieniołomy Podkowiński i Pikiel ...........................60 Jastrząb – Kościół św. Jana Chrzciciela .......................35 Kamieniołomy Śmiłowa i Szydłówka ..........................61 Piaskowiec szydłowiecki ..............................................61 Spacerem po Szydłowcu ................................36 Znakowane Szlaki Turystyczne .................63 W sercu miasta ...........................................................37 Szlaki piesze ................................................................63 Cztery rynki ...............................................................38 Szlaki dla rowerzystów ................................................64 Utalentowany rezydent ................................................38 Ratusz ..........................................................................38 Szydłowiecki Informator ..............................67 Kościół parafi alny św. Zygmunta .................................39 Wielkanocny Chrystus ...............................................39 Noclegi i Gastronomia .................................69 Mezalians magnata ......................................................40 Rynkowe osobliwości ...................................................40 Imprezy cykliczne .............................................76 5 SSzydlowiec.inddzydlowiec.indd 5 111-11-221-11-22 114:114:11 6 SSzydlowiec.inddzydlowiec.indd 6 111-11-221-11-22 114:114:11 WSTĘP Ilekroć z ratuszowej wieży spoglądam na dachy kamienic, a ponad nimi na okoliczne pola i lasy, ogarniają mnie ciepłe uczucia. Napawa duma, że żyję w niewielkim mieście, o wielkiej historii. W Szydłowcu, który od kilkuset lat promieniuje na całą ziemię szy- dłowiecką. Znacznie przecież rozleglejszą niż ograniczony administracyjnymi granicami gminy skrawek historycznej Małopolski, a obecnie dużego województwa mazowieckie- go. Oprócz wspaniałych zabytków takich jak gotycka fara i renesansowy ratusz, czy nie- powtarzalnej kolekcji ludowych instrumentów, mamy wiele obiektów skromniejszych. Królują wśród nich Madonny i przedstawiany po wielokroć św. Jan Nepomucen. Figury wykuto z miejscowego piaskowca – najważniejszego naturalnego bogactwa naszej gmi- ny. Zdawałoby się. że to tylko kamień. A jednak pełni funkcję niemego ambasadora moich stron. Przecież używamy go nie tylko tu, na miejscu. Wykorzystywano go przy odbudowie stolicy i rewaloryzacji krakowskich zabytków. Przykrywa elewacje wielu współczesnych budynków. I blisko, i daleko od kamieniołomów. Zarówno już nieczyn- nych, położonych na terenie miasta, jak i wciąż eksploatowanych w pobliskim Śmiłowie czy Szydłówku. Wszystko co mamy jest skromnym, ale jakżeż wartościowym wkładem do skarbnicy narodowej kultury. Chciałbym żebyście i Wy, Szanowni Czytelnicy, ode- tchnęli atmosferą mojej ziemi, wypoczywali w ciszy i spokoju, z dala od wielkomiej- skiego zgiełku. Żebyście odkrywali pamiątki naszej historii i podziwiali cuda natury. Zapraszam do lektury przewodnika i wizyty w szydłowieckiej gminie. 7 SSzydlowiec.inddzydlowiec.indd 7 111-11-221-11-22 114:114:11 Gmina Szydłowiec Gmina Szydłowiec A B C D E F Gmina Gmina Plan miasta Szydłowiec Wieniawa Wolanów 1 Wstępny plan gruntów 1 miasta Szydłowca z 1945 r. Kirkut Bóżnica Browar Gmina Aktualny plan Szydłowca Ratusz miejski Orońsko Pomnik Tadeusza Kościuszki Słomiana 2 Kościół św. Zygmunta 2 Kirkut Bóżnica i dom Nuty Ejsenberga Plac po kościele 1 3 3 9 4 4 Plac 3 Maja Gmina 6 Jastrząb a k w ó i 5 n 5 e z r o K a k e z r Kolejowa Gmina 6 6 Chlewiska 7 Gmina 7 Mirów Gmina Bliżyn 8 Gmina Skarżysko-Kamienna 8 A B C D E F SSzydlowiec.inddzydlowiec.indd 8 111-11-221-11-22 114:114:11 PODSTAWOWE DANE Szydłowiec lłdhkhdleży na południowych kresach województwa mazowieckiego, k przy granicy z woje- wództwem świętokrzyskim. Jest stolicą gminy miejsko-wiejskiej i powiatu. Szydłowiec w liczbach Powierzchnia gminy: 13.815 ha (w tym miasta 2.193 ha) Powierzchnia powiatu szydłowieckiego: 450 km2 Liczba mieszkańców gminy: 20,4 tys. Liczba mieszkańców powiatu: 41 tys. Gminę tworzy miasto Szydłowiec (13 tys. mieszkańców*) oraz miejscowości wiejskie zgrupo- wane w 22 sołectwach: Barak (217), Chustki (415), Ciechostowice (886), Hucisko (212), Janko- wice (199), Korzyce (107), Krzcięcin (85), Łazy (393), Majdów (589), Omięcin (144), Rybianka (z miejscowościami Marywil i Długosz; 212), Sadek (957), Szydłówek I i Szydłówek II (łącznie 735), Świerczek (344), Świniów (73), Wilcza Wola (125), Wola Korzeniowa (459), Wysocko (164), Wysoka (171), Zastronie (250), Zdziechów (596). W skład powiatu szydłowieckiego wchodzi miasto Szydłowiec i 96 wsi zgrupowanych w 88 so- łectwach (łącznie 5 gmin: Szydłowiec, Chlewiska, Jastrząb, Mirów i Orońsko). ______________________________________________ * liczby mieszkańców w nawiasach wg stanu z roku 2010 9 SSzydlowiec.inddzydlowiec.indd 9 111-11-221-11-22 114:114:11 Szydłowieckie cuda natury xxxxxxxxxxxxxxxxx 10 SSzydlowiec.inddzydlowiec.indd 1010 111-11-221-11-22 114:114:11 CUDA NATURY Panorama Szydłowca z xxxxxxxxxxxxx Gmina Szydłowiec ciągnie się dość wąskim pasem z północy na południe. Przebiegająca rów- noleżnikowo, niemal przez środek gminy północna krawędź Gór Świętokrzyskich jest przy-